Перайсці да зместу

Свята-Мікалаеўская царква (Мікалаеўшчына)

З Вікіпедыі, свабоднай энцыклапедыі
Славутасць
Царква Святога Мікалая
53°24′14″ пн. ш. 26°50′14″ у. д.HGЯO
Краіна  Беларусь
Вёска Мікалаеўшчына
Канфесія Праваслаўе
Епархія Маладзечанская
Благачынне Стаўбцоўскае
Тып будынка Царква
Архітэктурны стыль народнае дойлідства
Першае згадванне 1866
Будаўніцтва 18721876 гады
Стан страчана
Map
Лагатып Вікісховішча Медыяфайлы на Вікісховішчы

Свя́та-Мікала́еўская царква́ — колішні драўляны праваслаўны храм у вёсцы Мікалаеўшчыне Стаўбцоўскага раёна Мінскай вобласці, помнік архітэктуры народнага дойлідства.

Храм знаходзіўся ў гістарычным цэнтры мястэчка Грудку, на месцы разабранага ў 1866 годзе касцёла. У народным вучылішчы, заснаваным пры гэтай царкве, з 1890 па 1892 гады навучаўся будучы класік беларускай літаратуры Канстанцін Міцкевіч (Якуб Колас)[1].

Да 1866 года ў Мікалаеўшчыне дзейнічаў касцёл Святога Яна Хрысціцеля, пабудаваны ў 1652 годзе па фундацыі маршалака вялікага літоўскага Аляксандра Людвіка Радзівіла. У выніку паўстання 1863—1864 гадоў пачаўся працэс скасавання каталіцкага прыходу ў мястэчку і пераводу прыхаджан у праваслаўе.

30 ліпеня 1866 года святаром Пятром Трускоўскім быў складзены рапарт аб пераходзе жыхароў сяла Мікалаеўшчына ў праваслаўе, адпраўлены архібіскупу мінскаму і бабруйскаму Міхаілу. У тэксце дакумента сцвярджаецца, што «Жыхары мястэчка Мінскага павету Мікалаеўшчыны… далучыліся да праваслаўнай царквы і… просяць, каб касцёл іхні… быў звернуты ў праваслаўную царкву і пры ёй было адчынена народнае вучылішча.» Таксама адзначана, што мястэчка знаходзіцца «сярод каталіцкага насельніцтва», касцёл у ім «драўляны, крэпкі, пабудаваны алтаром на ўсход, звонку прыгожы, з двума купаламі, годны да пераробкі ў праваслаўную царкву»[2]. Адказ архібіскупа быў станоўчым, аднак дзяржавай было прынята рашэнне аб вылучэнні 3500 рублёў на пабудову новай праваслаўнай царквы і адкрыццё народнага вучылішча. У 1872 годзе быў распрацаваны праект, а ў 1876 годзе — завершана будаўніцтва і асвячэнне царквы ў гонар святога Мікалая.

Па дадзеных 1878 года, у храме служылі святар і псаломшчык. Святаром з’яўляўся Уладзімір Бабарыка, які «не скончыў курс семінарскіх навук» (пасвечаны ў святары ў 1873 годзе), псаломшчыкам — Васіль Духоўскі, займаў пасаду з 1837 года[3].

Пры Мікалаеўскай царкве існавала царкоўна-прыхадское апякунства, з 1866 года — народнае вучылішча, якое размяшчалася ў звычайнай сялянскай хаце. Станам на 1892 год, у ім навучалася 167 дзяцей, сярод якіх быў і будучы народны паэт Беларусі Якуб Колас. Пры царкве таксама дзейнічаў хор.

У часы ўваходжання Мікалаеўшчыны ў склад Польскай рэспублікі царква дзейнічала як праваслаўная, пры гэтым у вёсцы адраджалася каталіцкая парафія[4]. Будынак быў разабраны ў 1960 годзе ў рамках хрушчоўскай антырэлігійнай кампаніі. Цяпер на яго месцы размешчаны будынак адміністрацыі Мікалаеўшчынскага сельсавета.

У 1999 годзе ў перабудаваным адміністрацыйным будынку была адкрыта новая Свята-Мікалаеўская царква. Настаяцелем у адноўленым прыходзе служыць протаіерэй Васіль Каляда[5].

Будынак у плане з’яўляўся трохзрубавым, складаўся з квадратнага асноўнага аб’ёму, увенчанага пяццю глухімі купаламі, алтара і бабінца са званіцаю[6].

Апісанне царквы, складзенае ў 1878 годзе, паведамляе, што царква драўляная, увянчана даўгаватым крыжом з сям’ю глухімі купаламі і званіцаю ва франтоннай частцы. Дах пакрыты жалезам, вокны размешчаны на адным узроўні, уваходных дзвярэй трое; дах і вонкавыя сцены афарбаваны. Унутраная плошча складае 30 квадратных сажаняў (136.5 квадратных метраў). Падлога драўляная. Да апалу царква не прыстасавана. Іканастас пафарбаваны ў блакітны колер, з пазалочанымі карнізамі і рамамі, складаецца з 15 абразоў, змешчаных у 2 ярусы. Рызніца змешчана ў асаблівым прыдзеле каля алтарнай часткі.

Неабходныя для набажэнстваў рэчы маюцца ў дастатку, усе малакаштоўныя, за выключэннем срэбранага прыбора літургічных пасудзін. Святарскіх убораў усяго пяць, усе яны з малакаштоўнай парчы, у тым ліку адно зусім трухлявае. Евангелле адно, у вокладцы, абкладзенай малінавым аксамітам; набажэнскіх кніг дастатковая колькасць. У царкоўным архіве маюцца метрычныя кнігі і спісы прыхаджан толькі з 1867 года. Вакол царквы пабудавана дашчаная агароджа. У званіцы знаходзяцца тры званы вагою 8, 7 і 1 пудоў (131, 115 і 16 кілаграм адпаведна)[3].

Аляксандр Лакотка адносіць храм да «узорнага» праекту драўляных цэркваў, у аснову якога былі пакладзены мясцовыя кампазіцыйныя прыёмы, аднак прапорцыі, формы і дэкор часам згадвалі рысы рускага праваслаўнага дойлідства[7].

У склад прыхода Свята-Мікалаеўскай царквы ўваходзілі сяло Мікалаеўшчына і вёскі Прусінава, Сверынава і Русаковічы. Прыхаджан мужчынскага пола налічвалася 549 чалавек, жаночага — 550 (станам на 1878 год). Усе прыхаджане былі сялянскага паходжання, займаліся земляробствам. У апісанні прыхода ўдакладняецца: «што тычыцца рэлігійнага стану, то як пераведзеныя ў большасці з каталіцтва, не зусім яшчэ засвоілі сабе абраднасці і патрабаванні праваслаўнай веры»[3].

Прыхадскі прыбытак на працягу года быў нязначны і не дасягаў 10 рублёў. Да царквы былі прыпісаны 33 дзесяціны зямлі, у тым ліку 1 дзесяціна сядзібнай зямлі, 4 — сенажатнай і 28 — ворнай, якія былі размешчаны за Нёманам, у пяці вярстах ад царквы. План і межавая кніга не складаліся. З ліку пабудоваў меліся плябанія, восець, свіран, хлеў, а для псаломшчыка — хата і дзве адрыны. Адзначана, што пабудовы трухлявыя і патрабуюць капітальнага рамонту, апрача хаты святара[3].

Могілак у прыходзе знаходзілася двое, у вёсцы Прусінаве дзейнічала прыпісная царква.

  1. Маляўка, М. А. Коласаў абярэг/ Мікола Маляўка. — Мінск: Маст.літ., 2011.- с.20
  2. О переходе жителей села Николаевщина в православие Архівавана 23 сакавіка 2016.
  3. а б в г Описание церквей и приходов Минской епархии, составленное по официально затребованным от притчов сведениям. Минский уезд. Минск, Типо-литография Б. И. Соломонова, 1878, с. 103—105
  4. Мікалаеўшчына — парафія Cв. Яна Хрысціцеля і св. Андрэя, апостала
  5. Прыход храма Свяціцеля Мікалая Цудатворца ў Мікалаеўшчыне Архівавана 28 кастрычніка 2019. — Афіцыйны сайт Маладзечанскай епархіі, 16 студзеня 2015 (руск.)
  6. Памяць. Стаўбцоўскі раён. Мн.:Беларуская энцыклапедыя, 2004
  7. Лакотка, А. І. Драўлянае сакральна-манументальнае дойлідства Беларусі/ А. І. Лакотка.-Мн.:Беларусь, 2003, с.15
  • Памяць. Стаўбцоўскі раён. Мінск, Беларуская энцыклапедыя. 2004
  • Маляўка, М. А. Коласаў абярэг/ Мікола Маляўка. — Мінск: Маст.літ., 2011.- 213с.
  • Описание церквей и приходов Минской епархии, составленное по официально затребованным от притчов сведениям. Минский уезд. Минск, Типо-литография Б. И. Соломонова, 1878, 187 с.
  • Лакотка, А. І. Драўлянае сакральна-манументальнае дойлідства Беларусі/ А. І. Лакотка.-Мн.:Беларусь, 2003, 67 с.