Маршалак вялікі літоўскі
Маршалак вялікі літоўскі (да Люблінскай уніі 1569 маршалак земскі літоўскі) — адна з цэнтральных пасад у Вялікім Княстве Літоўскім. Кіраваў дваром вялікага князя, прымаў замежных паслоў, найвышэйшых урадоўцаў дзяржавы, назіраў за этыкетам, загадваў прыдворнай стражай і каралеўскай гвардыяй, сачыў за бяспекай манарха, прызначаў дваранаў. Фактычна выконваў функцыі сучаснага міністра ўнутраных спраў.
Пасада ўтварылася ў час праўлення вялікага князя Ягайлы, відаць, у 1398.
У Рэчы Паспалітай фармальна лічыўся роўны маршалку вялікаму кароннаму і выконваў такія самыя абавязкі ў Вялікім Княстве Літоўскім. Аднак у іерархіі саступаў кароннаму маршалку. Мог выконваць абавязкі кароннага маршалка ў яго адсутнасць. Пасля Люблінскай уніі (1569) засядаў у Сенаце.
Спіс вялікіх маршалкаў літоўскіх[правіць | правіць зыходнік]
| Год прыняцця пасады |
Год складання пасады альбо смерці |
Асоба | Выява | Заўвагі |
|---|---|---|---|---|
| Земскія маршалкі літоўскія | ||||
| 1398 | 1411 | Станіслаў Чупурна (Stanisław Czupurna) |
Памер | |
| 1411 | 1432 | Румбольд Валімонтавіч (Rumbold Wolimuntowicz) |
 |
Пакараны смерцю князем Жыгімонтам Кейстутавічам |
| 1433 | 1434 | Радзівіл Осцікавіч (Radziwiłł Ościkowicz) |
 |
|
| 1434 | 1459 | Петраш Мантыгірдавіч (Piotr Montygerdowicz) |
 |
Памер |
| 1463 | 1475 | Радзівіл Осцікавіч (Radziwiłł Ościkowicz) |
|
Другі раз. Адначасова троцкі ваявода. Паступіў на віленскага кашталяна |
| 1475 | 1477 | Станька Судзівоевіч | |
Паступіў на троцкага ваяводу |
| 1477 | 1480 | Марцін Гаштольд (Marcin Gasztołd) |
 |
Адначасова кіеўскі ваявода. Паступіў на троцкага ваяводу |
| 1480 | 1490 | Багдан Саковіч (Bohdan Sakowicz) |
 |
Адначасова з 1484 троцкі ваявода. Памер |
| 1491 | 1497 | Пётр Мантыгірдавіч Белы (Piotr Montygerdowicz Biały) |
|
Адначасова троцкі ваявода. Памер |
| 1498 | 1505 | Ян Юр’евіч Забярэзінскі (Jan Jurjewicz Zabrzeziński) |
 |
Адначасова троцкі ваявода. Пазбаўлены пасады |
| 1505 | 1510 | Мікалай Радзівіл (Mikołaj Radziwiłł) |
 |
Адначасова троцкі ваявода. Паступіў на віленскага ваяводу і літоўскага канцлера |
| 1510 | 1512 | Мікалай Кезгайла (Mikołaj Kieżgajło) |
|
Памер |
| 1512 | 1513 або 1514 | Станіслаў Кішка (Stanisław Kiszka) |
.jpg) |
Памер |
| 1514 | 1522 | Ян Радзівіл Барадаты (Jan Radziwiłł) |
.jpg) |
Паступіў на троцкага кашталяна. Памер у тым жа годзе |
| 1522 | 1538 | Ян Янавіч Забярэзінскі (Jan Janowicz Zabrzeziński) |
|
Адначасова новагародскі, з 1530 троцкі ваявода. Памер |
| 1544 | 1565 | Мікалай Радзівіл Чорны (Mikołaj Radziwiłł Czarny) |
 |
Адначасова з 1550 канцлер літоўскі і з 1551 віленскі ваявода. Памер. |
| Вялікія маршалкі літоўскія | ||||
| 1566 | 1579 | Ян Еранімавіч Хадкевіч (Jan Hieronimowicz Chodkiewicz) |
 |
Адначасова жамойцкі староста, з 1574 віленскі кашталян. Памер. |
| 1579 | 1586 | Мікалай Крыштаф Радзівіл Сіротка (Mikołaj Krzysztof Radziwiłł Sierotka) |
.jpg) |
Паступіў на троцкага кашталяна |
| 1586 | 1592 | Альбрэхт Радзівіл (Albrecht Radziwiłł) |
 |
Брат папярэдняга. Памер |
| 1592 | 1595 | Станіслаў Радзівіл (Stanisław Radziwiłł) |
 |
Брат папярэдняга. Паступіў на жамойцкага старосту |
| 1597 | 1615 | Крыштаф Дарагастайскі (Krzysztof Dorohostajski) |
.jpg) |
Памер |
| 1615 | 1621 | Пётр Весялоўскі (Piotr Wiesiołowski) |
 |
Памер |
| 1621 | 1635 | Ян Станіслаў Сапега (Jan Stanisław Sapieha) |
.jpg) |
Памер |
| 1635 | 1637 | Крыштаф Весялоўскі (Krzysztof Wiesiołowski) |
.jpg) |
Памер |
| 1637 | 1654 | Аляксандр Людвік Радзівіл (Aleksander Ludwik Radziwiłł) |
 |
Паступіў на полацкага ваяводу. Памер у тым жа годзе |
| 1654 | 1669 | Крыштаф Завіша (Krzysztof Zawisza) |
 |
Паступіў на віленскага кашталяна |
| 1669 | 1679 | Аляксандр Гіларый Палубінскі (Aleksander Hilary Połubiński) |
.jpg) |
Памер |
| 1679 | 1690 | Станіслаў Казімір Радзівіл (Stanisław Kazimierz Radziwiłł) |
.jpg) |
Памер |
| 1691 | 1695 | Ян Кароль Дольскі (Jan Karol Dolski) |
 |
Памер |
| 1699 | 1703 | Аляксандр Павел Сапега (Aleksander Paweł Sapieha) |
 |
У 1703 на Люблінскім сойме разам з іншымі Сапегамі пазбаўлены ўсіх пасад ў ВКЛ |
| 1703 | 1712 | Марцыян Дамінік Валовіч (Marcjan Dominik Wołłowicz) |
 |
Памер |
| 1705 | 1708 | Аляксандр Павел Сапега (Aleksander Paweł Sapieha) |
|
Адноўлены на пасадзе Станіславам Ляшчынскім |
| 1713 | 1734 | Аляксандр Павел Сапега (Aleksander Paweł Sapieha) |
|
Пасля свайго зацвярджэння на троне Аўгуст Моцны абвясціў Сапегам амністыю і вярнуў пасады. Памер |
| 1734 | 1750 | Павел Кароль Сангушка (Paweł Karol Sanguszko) |
 |
Памер |
| 1750 | 1768 | Ігнацы Агінскі (Ignacy Ogiński) |
 |
Паступіў на віленскага кашталяна |
| 1768 | 1781 | Юзаф Сангушка (Józef Sanguszko) |
.jpg) |
Памер |
| 1781 | 1790 | Уладзіслаў Гуроўскі (Władysław Gurowski) |
 |
Памер |
| 1791 | 1793 | Ігнацы Патоцкі (Ignacy Potocki) |
 |
Адмовіўся ад пасады |
| 1793 | 1795 | Людвік Скумін-Тышкевіч (Ludwik Tyszkiewicz) |
 |
Склаў урад у сувязі са спыненнем існавання Рэчы Паспалітай |
