Юрый Віктаравіч Тарыч

Юрый Віктаравіч Тарыч
Бюст Юрыю Тарычу (2010). Скульптар Л. Мінкевіч. Полацк (Беларусь).
Дата нараджэння	24 студзеня 1885(1885-01-24)
Месца нараджэння	Плоцк, Плоцкая губерня, Варшаўскае генерал-губернатарства, Расійская імперыя
Дата смерці	21 лютага 1967(1967-02-21) (82 гады)
Месца смерці	Масква, РСФСР, СССР
Месца пахавання	Ваганькаўскія могілкі
Грамадзянства	Расійская імперыя  СССР
Адукацыя	МДУ (1905)
Месца працы	Беларусьфільм Цэнтрнавукфільм[d] Манголкіно[d]
Прафесія	кінарэжысёр, сцэнарыст, акцёр, рэжысёр
Узнагароды
IMDb	ID 0850432
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Юрый Віктаравіч Та́рыч, сапраўднае імя Юрый Віктаравіч Аляксееў (12 (24) студзеня 1885 — 21 лютага 1967) — беларускі і расійскі савецкі дзеяч тэатра і кіно, кінарэжысёр, сцэнарыст заснавальнік беларускай мастацкай кінематаграфіі.

Біяграфія

Нарадзіўся ў Плоцку. Вучыўся на юрыдычным факультэце Маскоўскага ўніверсітэта 1903—1905). У снежні 1905 года арыштаваны як член Варшаўскай ваенна-рэвалюцыйнай арганізацыі РСДРП і высланы ў вёску Тара Табольскай губерні. Акцёрскае імя, а пасля і псеўданім, атрымаў ад назвы месца высылкі.

З 1907 года быў акцёрам у Табольску, затым у Чыце, Ліпецку, Тамбове, Вільні. Пад час Першай сусветнай вайны служыў у дзеючай арміі, дзе атрымаў званне паручніка.

З 1917 года Маскве, акцёр і рэжысёр шэрагу вядучых тэатраў (працаваў у тым ліку з У. Меерхольдам). У 1920—1924 гадах — адзін з кіраўнікоў Курсанцкага тэатра Маскоўскага Крамля.

З кінематографам упершыню сутыкнуўся ў 1914 годзе, калі напісаў сцэнарый фільма «Трагедыя сям’і Набатавых» для кінафірмы Г. Лібкена з Яраслаўя. З 1923 года пераходзіць працаваць у кіно спачатку сцэнарыстам, пасля і рэжысёрам.

У 1926 годзе зняў (сумесна з Яўгенам Івановым-Барковым) першы беларускі мастацкі фільм «Лясная быль» па аповесці Міхася Чарота «Свінапас». Здымкі ў большасці праходзілі на тэрыторыі БССР, у тым ліку ў Мінску, але тэхнічна фільм дарабляўся ў Ленінградзе. У якасці акцёраў былі прыцягнуты У. Корш-Саблін, А. Чарвякоў, В. Кнорын і інш. Дзень прэм’еры «Лясной былі» (26 снежня 1926 года) у мінскім кінатэатры «Культура» лічыцца пачаткам беларускага кіно.

У 1928—1939 гадах працаваў на студыі «Савецкая Беларусь» у Ленінградзе. У 1930 годзе стварыў першую беларускую гукавую кінапраграму «Пераварот». У 1942 годзе Юрый Тарыч разам з У. Корш-Сабліным паставіў на Цэнтральнай аб’яднанай кінастудыі кінанавелу «На кліч маці» да зборніка «Беларускія навелы».

У 1943—1945 гадах — дырэктар і мастацкі кіраўнік «Манголкіно» (Манголія).

З 1945 года Юрый Тарыч працаваў пераважна на розных маскоўскіх кінастудыях, але таксама ўзначальваў студыю маладых беларускіх кінематаграфістаў «Апавяданні пра юнацтва» (1961—1967), супрацоўнічаў з Беларусьфільмам.

Заслужаны дзеяч мастацтваў РСФСР (1935). Узнагароджаны ордэнамі і медалямі.

Памёр і пахаваны Юрый тарыч у Маскве.

Памяць

28 мая ў Полацку перад кінатэатрам «Радзіма» быў пастаўлены помнік Юрыю Тарычу.

Фільмаграфія

• 1924 Банда бацькі Кныша — сцэнарыст (сумесна з Н. Айзіковічам)
• 1924 Ворагі — сцэнарыст (сумесна з Н. Айзіковічам)
• 1925 Ваўкі — сцэнарыст
• 1925 Марока — сцэнарыст і рэжысёр
• 1925 Першыя агні — сцэнарыст і рэжысёр
• 1926 Крылы халопа — сцэнарыст (сумесна з В. Шклоўскім і К. Шыльдкрэтам) і рэжысёр
• 1926 Булат-Батыр — сцэнарыст (сумесна з Н. Зархі)
• 1926 Лясная быль — сцэнарыст (сумесна з Я. Івановым-Барковым) і рэжысёр
• 1928 Свае і чужыя — сцэнарыст (сумесна з Х. Херсонскім і А. Дуброўскім) і рэжысёр
• 1928 Хабу — сцэнарыст (сумесна з В. Віскоўскім па аповеці У. Іванова)
• 1928 Капітанская дачка — рэжысёр (сцэнарый В. Шклоўскага па матывах аповесці А. С. Пушкіна «Капітанская дачка»)
• 1929 Да заўтра — сцэнарыст і рэжысёр (сумесна з І. Бахарам)
• 1930 Нянавісць (другая назва — «Чорная кроў») сцэнарыст (сумесна з Л. Іерыхонавым) і рэжысёр
• 1932 Уцекачы — рэжысёр
• 1935 Шлях карабля — рэжысёр
• 1938 Адзінаццатага ліпеня — сцэнарыст (сумесна з А. Зяновіным) і рэжысёр
• 1940 Нябёсы — рэжысёр
• 1942 Беларускія навелы — рэжысёр (сумесна з У. Корш-Сабліным)
• 1942 Забойцы выходзяць на дарогу — рэжысёр (сумесна з У. Пудоўкіным)
• 1945 Стэпавыя Віцязі — рэжысёр

Літаратура

• Нячай В. Ф. Та́рыч Юрый Віктаравіч // Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 15: Следавікі — Трыо / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 2002. — Т. 15. — С. 447—448. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0035-8. — ISBN 985-11-0251-2 (т. 15).
• Та́рич Юрий Викторович // Т. 25. Струнино — Тихорецк. — М. : Советская энциклопедия, 1976. — С. 278. — (Большая советская энциклопедия : [в 30 т.] / гл. ред. А. М. Прохоров; 1969—1978). (руск.)
• Красинский А. В. Та́рич (наст. фам. Алексеев) Юрий Викторович // Кино. Энциклопедический словарь (руск.) / Гл. ред. С. И. Юткевич; редкол.: Ю. С. Афанасьев, В. Е. Баскаков, И. В. Вайсфельд и др.. — М.: Советская энциклопедия, 1987. — С. 417. — 637 с. — 100 000 экз.
• Энцыклапедыя літаратуры і мастацтва Беларусі: У 5-і т. / Рэдкал.: І. П. Шамякін (гал. рэд.) і інш.. — Мн.: БелСЭ, 1987. — Т. 5. Скамарохі — Яшчур. — С. 247. — 703 с. — 10 000 экз.
• Калаткоў У. Та́рыч (сапр. Аляксееў) Юрый Віктаравіч // Энцыклапедыя гісторыі Беларусі. У 6 т. Т. 6. Кн. 1: Пузыны — Усая / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў (галоўны рэд.) і інш.; Маст. Э. Э. Жакевіч. — Мн. : БелЭн, 2001. — С. 507. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0214-8.

Спасылкі

• Отец белорусского кино и непримиримый противник скуки и серости // Мы открываем Беларусь! — Planetabelarus.by (руск.)
• Наталья Степуро Были и небыли Юрия Тарича (руск.) // СБ. Беларусь сегодня
• Тарыч (Аляксееў) Юрый Віктаравіч // Прыдзвінскі край: гсіторыя і сучаснасць
• 130 лет со дня рождения Юрия Тарича (руск.) // Тэлеканал «Беларусь 1»
• Юлия Лахвич Тарич Юрий Викторович (руск.) // Сайт кінаканцэрна «Масфільм»