Spirit (марсаход)

З Вікіпедыі, свабоднай энцыклапедыі
Spirit
Спірыт
Spirit падчас тэстаў руху і манеўравання
Заказчык Злучаныя Штаты Амерыкі НАСА
Вытворца Boeing, Lockheed Martin
Аператар Лабараторыя рэактыўнага руху
Задачы Даследаванне Марса
Запуск 10 чэрвеня 2003 17:58:47 UTC
Ракета-носьбіт Delta-II
Стартавая пляцоўка SLC-17A
NSSDC ID 2003-027A
SCN 27827
Тэхнічныя характарыстыкі
Маса 185 кг
Памеры 1,6 × 2,3 × 1,5 м
Крыніцы сілкавання Сонечныя панэлі
Тэрмін актыўнага існавання

Запланаваная: 90 сол (92,5 сутак)

Эксплуатацыя: 2210 сол — да апошняга кантакта з апаратам
Пасадка на нябеснае цела 4 студзеня 2004 года 4:35 UTC
Каардынаты пасадкі 14°34′18″ пд. ш. 175°28′43″ у. д. / 14,57167° пд. ш. 175,47861° у. д. / -14.57167; 175.47861G[1]
Сайт праекта

«Spirit», «Спірыт», ці «MER-A» — робатызаваны марсаход, які даследаваў Марс з 2004 па 2010 год,[2] цягам 2208 сол або 3,3 марсіянскіх лет (6640 зямных дзён). Гэта быў першы з двух марсаходаў місіі NASA Mars Exploration Rover, якую праводзіла Лабараторыя рэактыўнага руху (JPL). Spirit паспяхова сеў у кратары Гусева на Марсе у 04:35 па UTC 4 студзеня 2004 г., за тры тыдні да таго, як яго двайнік Opportunity (MER-B) сеў на іншым баку планеты. Марсаход захрас у пяску ў канцы 2009 года пад вуглом, які перашкаджаў зарадцы яго батарэй; апошняя сувязь з Зямлёй адбылася 22 сакавіка 2010 года.

Марсаход выканаў сваю запланаваную місію працягласцю 90 сол (крыху менш за 92,5 зямных дзён). Дзякуючы ачыстцы сонечных панэлей марсіянскім ветрам, якая прывяла да большай колькасці энергіі ад сонечных панэляў, Спірыт працягваў функцыянаваць больш чым у дваццаць разоў даўжэй, чым напачатку разлічвалі планіроўшчыкі NASA. Спірыт праехаў 7,73 кіламетраў замест запланаваных 600 метраў,[3] што дазволіла больш шырокі геалагічны аналіз марсіянскіх парод і асаблівасцей планетарнай паверхні. Першапачатковыя навуковыя вынікі першага этапу місіі былі апублікаваныя ў спецыяльным выпуску часопіса Science.[4]

1 мая 2009 г. (праз 5 гадоў, 3 месяцы, 27 зямных дзён пасля прызямлення; у 21 раз больш запланаванай працягласці місіі) Spirit завяз у мяккім пяску.[5] Гэта было не першае з падобных здарэнняў, і на працягу наступных васьмі месяцаў НАСА ўважліва аналізавала сітуацыю, запускаючы тэарэтычныя і практычныя мадэляванні на Зямлі і, нарэшце, запраграмаваўшы марсаход, каб ён рабіў адпаведныя рухі ў спробе вызваліцца. Гэтыя намаганні працягваліся да 26 студзеня 2010 года, калі НАСА абвясціла, што марсаход, верагодна, не зможа вызваліцца з мяккага пяску.[6] Але нават у такім стане, ён працягваў выконваць навуковыя даследаванні.[7]

Марсаход працягваў выконваць ролю стацыянарнай навуковай платформы, пакуль сувязь са Спірытам не спынілася 22 сакавіка 2010 г. (2208 сол).[8][9] JPL працягвала спробы аднавіць кантакт да 24 мая 2011 г., калі НАСА абвясціла, што намаганні па сувязі з марсаходам скончылася, скончыўшы місію.[10][11][12][13]

Мэты[правіць | правіць зыходнік]

Delta II ўзлятае з MER-A 10 чэрвеня 2003 г

Місія Mars Exploration Rover мела наступныя навуковыя задачы:[14]

  • Пошук і даследаванне разнастайных парод і глеб каб знайсці прыкметы наяўнасці вады у мінулым. У прыватнасці, шукалі мінералы, якія адкладаюцца ў выніку звязаных з вадой працэсаў, такіх як ападкі, выпарэнне, цэментацыя ападкаў і гідратэрмальная актыўнасць.
  • Вызначэнне геалагічных працэсаў, што сфарміравалі мясцовы рэльеф і паўплывалі на хімічны склад.
  • Выкананне праверкі назіранняў паверхні, зробленых прыборамі Mars Reconnaissance Orbiter (MRO) каб вызначыць дакладнасць і эфектыўнасць розных інструментаў, якія даследуюць геалогію Марса з арбіты.
  • Пошук мінералаў якія змяшчаюць жалеза, а таксама вызначэнне і колькасная ацэнка пэўных тыпаў мінералаў, якія змяшчаюць ваду або былі ўтвораны ў вадзе, напрыклад жалезазмяшчальных карбанатаў.
  • Ацэнка марсіянскага асяроддзя на спрыяльнасць для жыцця ў мінулым.

Графік місіі[правіць | правіць зыходнік]

Падпісаная панарама з месца пасадкі Spirit
Агульны выгляд месца пасадкі MER-A Spirit (пазначана зоркай)

Марсаходы Opportunity і Spirit былі часткай праграмы Mars Exploration Rover у доўгатэрміновай праграме даследавання Марса. Марсаходы Mars Exploration Rover павінны былі падарожнічаць па паверхні Марса і перыядычна праводзіць геалагічныя аналізы, каб вызначыць, ці існавала калі-небудзь вада на Марсе, а таксама вызначыць тыпы мінералаў і пацвердзіць дадзеныя, атрыманыя Mars Reconnaissance Orbiter (MRO).[15] Абодва марсахода былі распрацаваны з чаканым тэрмінам службы 90 сол (92 зямныя дні), але кожны праслужыў значна даўжэй, чым чакалася. Місія Spirit доўжылася ў 20 разоў даўжэй за чаканы тэрмін службы, і завершылася 25 мая 2011 года. Opportunity праслужыў у 55 разоў даўжэй, чым запланаваны тэрмін службы ў 90 сол, і працаваў 5498 дзён ад пасадкі да завяршэння місіі.

Старт і пасадка[правіць | правіць зыходнік]

Анімацыя арбіты Spirit.

  Сонца

 ·

  Зямля

 ·

  Марс

 ·

  Spirit

MER-A (Spirit) і MER-B (Opportunity) былі запушчаныя 10 чэрвеня 2003 года і 7 ліпеня 2003 года адпаведна. Хаця абодва зонды былі запушчаны на ракетах Boeing Delta II з касмічнага стартавага комплексу 17 на мысе Канаверал, MER-B быў на цяжкай версіі гэтай ракеты-носьбіта, якой патрэбна была дадатковая энергія для трансмарсаўскай ін'екцыі. Ракеты-носьбіты былі інтэграваныя на пляцоўкі побач адна з адной, MER-A на SLC-17A і MER-B на SLC-17B.

Спірыт паспяхова прызямліўся на паверхню Марса ў 04:35 4 студзеня 2004 г. Марсаход быў накіраваны ў мясцовасць, якая выглядала як пацярпеўшая ў мінулым ад вадкай вады, у кратэр Гусеў. Пасля таго, як пасадачны модуль сеў на паверхню, спірыт выкаціўся і зрабіў панарамныя здымкі. Здымкі далі навукоўцам інфармацыю, неабходную для выбару перспектыўных геалагічных аб’ектаў і праезда да гэтых месцаў для правядзення навуковых даследаванняў.

Першая каляровая выява, складзеная са здымкаў Spirit.

1 мая 2009 г. (1892 сол) марсаход завяз у мяккім пяску, заехаўшы на кучу сульфату жалеза (III) (яразіту), схаваную пад слоям звычайнай глебы. Такая глеба вельмі сыпкая, таму колам марсахода было цяжка атрымаць счапленне.[16][17]

26 студзеня 2010 г. (2155 сол), пасля некалькіх месяцаў спробаў вызваліць марсаход, NASA вырашыла пераасэнсаваць місію мабільнага робата, назваўшы яго стацыянарнай даследчай платформай. Намаганні былі накіраваны на падрыхтоўку пераарыентацыі платформы адносна Сонца ў спробе больш эфектыўнай падзарадкі акумулятараў платформы. Гэта было неабходна для падтрымання працаздольнасці некаторых сістэм падчас марсіянскай зімы.[18] 30 сакавіка 2010 г. Spirit прапусціў запланаваны сеанс сувязі і, як чакалася з апошніх прагнозаў электразабеспячэння, верагодна ўвайшоў у спячы рэжым з нізкім энергаспажываннем.[19]

Апошняя сувязь з марсаходам адбылася 22 сакавіка 2010 г. (2208 сол),[20] вялікая верагоднасць што батарэі марсахода страцілі зашмат энергіі, і гадзіннік місіі спыніўся. У папярэднія зімы марсаход мог спыняцца на сонечных баках схілаў, і падтрымліваць унутраную тэмпературу вышэй за −40 °C, але паколькі марсаход завяз на роўнай зямлі, паводле ацэнак, яго ўнутраная тэмпература ўпала да −55 °C.

Канец місіі[правіць | правіць зыходнік]

JPL працягвала спробы аднавіць кантакт з Spirit да 25 мая 2011 года, калі NASA абвясціла аб спыненні спроб і завяршэнні місіі.[10][12] Паводле NASA, марсаход, верагодна, зведаў празмерна нізкія «ўнутраныя тэмпературы» з-за «недастатковай энергіі для працы абагравальнікаў выжывання», што, у сваю чаргу, было вынікам «напружанай марсіянскай зімы без сонечнага святла». Многія важныя кампаненты і злучэнні былі «ўспрымальныя да пашкоджання ад холаду».[12] Рэсурсы, неабходныя для працы Spirit, былі пераведзены на працу марсахода Opportunity[10] і марсахода Curiosity.[21]

Планавалася, што асноўная паверхневая місія Spirit будзе доўжыцца не менш за 90 сол. Місія некалькі разоў падаўжалася і ў выніку працягвалася каля 2208 сол. Архіў штотыднёвых абнаўленняў стану марсахода можна знайсці ў архіве абнаўленняў Spirit.[22]

Агульная адаметрыя Spirit складае 7730,50 метраў.[23]

Канструкцыя[правіць | правіць зыходнік]

Cхема марсахода
Мачта Pancam (PMA)

Spirit (і яго блізнюк Opportunity) — гэта шасціколавыя робаты на сонечных батарэях вышынёй 1,5 метра, шырынёй 2,3 метра, даўжынёй 1,6 метра і вагай 180 кг. Шэсць колаў на сістэме rocker-bogie забяспечвалі рух па перасечанай мясцовасці. Кожнае кола мела свой рухавік. Робат меў паваротныя колы спераду і ззаду і быў распрацаваны для бяспечнай працы пры нахіле да 30 градусаў. Максімальная хуткасць складала 5 см/с; [24] ці 0,18 км/г, хоць сярэдняя хуткасць была каля 1 см/с.

Сонечныя батарэі выпрацоўвалі каля 140 Вт на працягу чатырнаццаці гадзін цягам марсіянскага дня, у той час як акумулятарныя літый-іённыя батарэі запасвалі энергію для выкарыстання ўначы. Камп’ютар Spirit выкарыстоўвае 20МГц Працэсар RAD6000 з 128 МБ DRAM і 3 МБ EEPROM.[25] Працоўная тэмпература марсахода была ад −40 °C да +40 °C, радыеізатопныя абагравальнікі забяспечвалі базавы ўзровень ацяплення, але пры неабходнасці выкарыстоўваліся дадатковыя электрычныя абагравальнікі.[26]

Сувязь залежала ад усенакіраванай антэны з нізкім каэфіцыентам узмацнення, якая перадавала на нізкай хуткасці, і кіраванай антэны з высокім каэфіцыентам узмацнення, якія знаходзіліся ў непасрэдным кантакце з Зямлёй. Антэна з нізкім каэфіцыентам узмацнення таксама выкарыстоўвалася для перадачы даных на касмічныя апараты на Марсіянскай арбіце.[27]

Навуковая нагрузка[правіць | правіць зыходнік]

Навуковыя прыборы ўключалі:[28]

  • Панарамная камера (Pancam) - даследавала тэкстуру, колер, мінералогію і структуру мясцовага рэльефу.
  • Навігацыйная камера (Navcam) – манахромная з большым полем зроку, але меншай якасцю выявы, для навігацыі і кіравання.
  • Мініяцюрны цеплавыпрамяняльны спектрометр (Mini-TES) – ідэнтыфікаваў перспектыўныя горныя пароды і глебы для больш падрабязнага вывучэння і вызначыў працэсы, якія іх утварылі.
  • Hazcams, дзве чорна-белыя камеры з полем зроку 120 градусаў, якія давалі дадатковыя даныя аб наваколлі марсахода.

Рука марсахода ўтрымлівала наступныя інструменты:[29]

  • Мёзбаўэраўскі спектрометр (MB) MIMOS II – выкарыстоўваўся для даследаванняў мінералогіі жалезазмяшчальных парод і глеб.
  • Рэнтгенаўскі спектрометр альфа-часціц (APXS) - аналізаваў колькасці элементаў, якія ўваходзяць у склад горных парод і глеб.
  • Магніты – для збору магнітных часціц пылу.
  • Мікраскоп (MI) – атрымліваў выявы горных парод і глебы буйным планам.
  • Інструмент для адкрыцця горных парод (RAT) – шліфавальная прылада для адкрыцця ўнутранага матэрыялу парод для даследавання прыборамі.

Адкрыцці[правіць | правіць зыходнік]

Пароды на раўнінах Гусева ўяўляюць сабой разнавіднасць базальту. Яны ўтрымліваюць мінералы алівін, піраксен, плагіяклаз і магнетыт. Яны падобныя на вулканічны базальт, з-за дробназярністасці з нерэгулярнымі адтулінамі (геолагі сказалі б, што ў іх ёсць везікулы і пустэчы).[30][31]

Панарама з даследаванымі камянямі каля Spirit (красавік 2006).
Панарама з даследаванымі камянямі каля Spirit (красавік 2006).

Большая частка глебы на раўнінах утварылася ў выніку разбурэння мясцовых парод. У некаторых глебах былі знойдзены даволі высокія ўзроўні нікелю; верагодна яго крыніцай былі метэарыты.[32]

Аналіз паказвае, што пароды былі нязначна зменены невялікай колькасцю вады. Знешнія пакрыцці і расколіны ўнутры скал сведчаць аб адкладзеных вадой мінералах, магчыма, злучэннях брому. Усе камяні маюць тонкае пакрыццё пылу і адну або некалькі больш цвёрдых скарынак матэрыялу. Некаторыя могуць быць ачышчаны шчоткай, у той час як іншыя трэба адшліфаваць інструментам Rock Abrasion Tool (RAT).[33]

Пыл у кратары Гусева такі ж, як і астатні пыл па ўсёй планеце. Спірыт выявіў, што марсіянскі пыл магнітны, і яго магнетызм быў выкліканы мінералам магнетытам, асабліва магнетытам, які змяшчае тытан. Адзін з магнітаў марсахода змог цалкам адцягнуць увесь пыл падчас эксперыменту, таму ўвесь марсіянскі пыл лічыцца магнітным.[34] Спектры пылу былі падобныя на спектры яркіх абласцей з нізкай цеплавой інэрцыяй, такіх як Фарсіда і Аравія, якія былі даследваны арбітальнымі спадарожнікамі. Тонкі слой пылу, таўшчынёй не больш аднаго міліметра, пакрывае ўсе паверхні. Штосьці ў ім змяшчае невялікую колькасць хімічна звязанай вады.[35][36]

Астраномія[правіць | правіць зыходнік]

Начное неба Марса з Дэймасам (злева) і Фобасам (зправа) на фоне Стральца, знятае камерай Spirit 26 жніўня 2005.

Спірыт накіроўваў свае камеры ў неба і назіраў за праходжаннем Сонца праз спадарожнік Марса Дэймас. Ён таксама зрабіў першую фатаграфію Зямлі з паверхні іншай планеты ў пачатку сакавіка 2004 года.

У канцы 2005 года Spirit скарыстаўся спрыяльнай энергетычнай сітуацыяй, каб правесці некалькі начных назіранняў за абодвума спадарожнікамі Марса Фобасам і Дэймасам .[37] Гэтыя назіранні ўключалі «месяцовае» (дакладней, фобічнае) зацьменне, калі Спірыт назіраў, як Фобас знікае ў цені Марса. Частка назірання за зоркамі была распрацавана для пошуку прадказанага метэорнага дажджу, выкліканага каметай Галлея, і хаця па меншай меры чатыры лініі на фота былі падобны на метэоры, іх нельга было дакладна адрозніць ад тых, што выкліканыя касмічнымі прамянямі.[37]

Галерэя[правіць | правіць зыходнік]

Марсаход мог рабіць здымкі рознымі камерамі, але толькі камера PanCam мела магчымасць фатаграфаваць сцэну з дапамогай розных каляровых фільтраў, атрымліваючы звычайны каляровы здымак. Панарамныя віды звычайна складаліся з здымкаў PanCam. За час працы Spirit перадаў 128 224 здымкі.[38]

Кратар Місула (105 сол, 19 красавіка 2004 года)
Кратар Місула (105 сол, 19 красавіка 2004 года)
З левага боку бачна даліна Тэнэсі, а з правага сляды марсахода
З левага боку бачна даліна Тэнэсі, а з правага сляды марсахода
Панарама пагоркаў Апола, вакол месца пасадкі Spirit
Панарама пагоркаў Апола, вакол месца пасадкі Spirit


Месцазнаходжанне[правіць | правіць зыходнік]

Map of Mars
Інтэрактыўная карта відарысаў  (англ.) (бел. глабальнай тапаграфіі Марса  (англ.) (бел., са слоем адзнак месцазнаходжанняў Марсаходаў і пасадачных апаратаў  (англ.) (бел.. Афарбоўка асноўнай карты паказвае адносны вышыні паверхні Марса.
Націскная выява: Націсканне на подпісы адкрые дадатковыя артыкулы.
Легенда:      Актыўныя (белы абрыс, ※)     Неактыўныя     Планаваныя (штрыхавы абрыс, ⁂)
Кратар Брэдберы
Deep Space 2
Mars Polar Lander
Персевіранс
Скіапарэлі
Спірыт
Вікінг-1


Зноскі[правіць | правіць зыходнік]

  1. ↑ Staff. Mapping the Mars Rovers' Landing Sites. Esri. Праверана May 4, 2014.
  2. ↑ Nelson, Jon. Mars Exploration Rover – Spirit. NASA. Архівавана з першакрыніцы January 28, 2018. Праверана February 2, 2014.
  3. ↑ Jet Propulsion Laboratory (May 25, 2011). NASA Spirit Rover Completes Mission on Mars. Прэс-рэліз. Архівавана 11 чэрвеня 2011.
  4. ↑ . August 6, 2004 https://www.science.org/toc/science/305/5685. {{cite journal}}: Шаблон цытавання journal патрабуе |journal= (даведка); Адсутнічае або пусты |title= (даведка)
  5. ↑ Henry Fountain (May 26, 2009). "Crater was Shaped by Wind and Water, Mars Rover Data Shows". The New York Times.
  6. ↑ Amos, Jonathan (January 26, 2010). "Nasa accepts Spirit Mars rover 'stuck for good'". BBC News. The US space agency (Nasa) has conceded defeat in its battle to free the Spirit rover from its Martian sand trap. The vehicle became stuck in soft soil back in May last year and all the efforts to extricate it have failed.
  7. ↑ (January 26, 2010). Now a Stationary Research Platform, NASA's Mars Rover Spirit Starts a New Chapter in Red Planet Scientific Studies. Прэс-рэліз.  “Washington – After six years of unprecedented exploration of the Red Planet, NASA's Mars Exploration Rover Spirit no longer will be a fully mobile robot. NASA has designated the once-roving scientific explorer a stationary science platform after efforts during the past several months to free it from a sand trap have been unsuccessful.” Архівавана 12 красавіка 2022.
  8. ↑ September 30 – October 5, 2010 Spirit Remains Silent at Troy NASA.
  9. ↑ A.J.S. Rayl Mars Exploration Rovers Update Архівавана 18 сакавіка 2012 года. Planetary Society November 30, 2010
  10. ↑ а б в Webster. NASA's Spirit Rover Completes Mission on Mars(недаступная спасылка). NASA (25 мая 2011). Архівавана з першакрыніцы 26 снежня 2021. Праверана October 12, 2011.
  11. ↑ NASA's Spirit Rover Completes Mission on Mars. NASA/JPL.
  12. ↑ а б в NASA Concludes Attempts to Contact Mars Rover Spirit. NASA. Архівавана з першакрыніцы October 11, 2011. Праверана May 25, 2011.
  13. ↑ Chang, Kenneth (May 24, 2011). "NASA to Abandon Mars Spirit Rover".
  14. ↑ Objectives - NASA. mars.nasa.gov. Праверана 23 April 2023.
  15. ↑ Mars Exploration Rover Mission Science Objectives. mars.nasa.gov. Праверана February 19, 2021.
  16. ↑ Maggie McKee (May 12, 2009). "Mars rover may not escape sand trap for weeks". New Scientist.
  17. ↑ Chang (May 19, 2009). "Mars rover's 5 working wheels are stuck in hidden soft spot". The New York Times.
  18. ↑ "Now A Stationary Research Platform, NASA's Mars Rover Spirit Starts a New Chapter in Red Planet Scientific Studies". NASA. {{cite news}}: Вонкавая спасылка ў |archivedate= (даведка); Праверце значэнне даты ў: |archivedate= (даведка)Папярэджанні CS1: url-status (link) Архіўная копія(недаступная спасылка). Архівавана з першакрыніцы 29 лістапада 2014. Праверана 13 жніўня 2023.
  19. ↑ "Spirit May Have Begun Months-Long Hibernation". NASA.
  20. ↑ Spirit status. NASA. Праверана February 28, 2011.
  21. ↑ mars.nasa.gov. NASA's Opportunity Rover Mission on Mars Comes to End (англ.). NASA’s Mars Exploration Program. Праверана May 23, 2020.
  22. ↑ Spirit Update Archive. NASA/JPL. Праверана May 4, 2009.
  23. ↑ Spirit Updates. Архівавана з першакрыніцы February 28, 2014. Праверана May 14, 2012.
  24. ↑ Mars Exploration Rover Mission: The Mission. marsrovers.jpl.nasa.gov.
  25. ↑ The Rover's "Brains" - NASA. mars.nasa.gov. Праверана 23 April 2023.
  26. ↑ The Rover's Temperature Controls - NASA. mars.nasa.gov. Праверана 23 April 2023.
  27. ↑ The Rover's Antennas - NASA. mars.nasa.gov. Праверана 23 April 2023.
  28. ↑ The Rover's "Eyes" and Other "Senses" - NASA. mars.nasa.gov. Праверана 23 April 2023.
  29. ↑ The Rover's "Arm" - NASA. mars.nasa.gov. Праверана 23 April 2023.
  30. ↑ McSween, HY; Arvidson, RE; Bell Jf, 3rd; Blaney, D; Cabrol, NA; Christensen, PR; Clark, BC; Crisp, JA; Crumpler, LS (2004). "Basaltic Rocks Analyzed by the Spirit Rover in Gusev Crater". Science. 305 (5685): 842–845. Bibcode:2004Sci...305..842M. doi:10.1126/science.3050842. PMID 15297668.
  31. ↑ Arvidson, R. E.; Anderson, RC; Bartlett, P; Bell Jf, 3rd; Blaney, D; Christensen, PR; Chu, P; Crumpler, L; Davis, K (2004). "Localization and physical properties experiments conducted by Spirit at Gusev Crater". Science. 305 (5685): 821–824. Bibcode:2004Sci...305..821A. doi:10.1126/science.1099922. PMID 15297662.
  32. ↑ Gellert, R. "Alpha Particle X-Ray Spectrometer (APXS): Results from Gusev crater and calibration report". {{cite journal}}: Шаблон цытавання journal патрабуе |journal= (даведка)
  33. ↑ Christensen, P.; Ruff, SW; Fergason, RL; Knudson, AT; Anwar, S; Arvidson, RE; Bandfield, JL; Blaney, DL; Budney, C (2004). "Initial Results from the Mini-TES Experiment in Gusev Crater from the Spirit Rover". Science. 305 (5685): 837–842. Bibcode:2004Sci...305..837C. doi:10.1126/science.1100564. PMID 15297667.
  34. ↑ Bertelsen, P.; Goetz, W; Madsen, MB; Kinch, KM; Hviid, SF; Knudsen, JM; Gunnlaugsson, HP; Merrison, J; Nørnberg, P (2004). "Magnetic Properties on the Mars Exploration Rover Spirit at Gusev Crater". Science. 305 (5685): 827–829. Bibcode:2004Sci...305..827B. doi:10.1126/science.1100112. PMID 15297664.
  35. ↑ Bell, J (ed.
  36. ↑ Gelbert, R. (2004). "Chemistry of Rocks and Soils in Gusev Crater from the Alpha Particle X-ray Spectrometer". Science. 305 (5685): 829–832. Bibcode:2004Sci...305..829G. doi:10.1126/science.1099913. PMID 15297665.
  37. ↑ а б Jim Bell (Cornell University) et al.
  38. ↑ mars.nasa.gov. Mars Exploration Rover. marsrovers.jpl.nasa.gov.

Знешнія спасылкі[правіць | правіць зыходнік]

Узята з "https://be.wikipedia.org/w/index.php?title=Spirit_(марсаход)&oldid=4711002"