Рыхард Вагнер: Розніца паміж версіямі

Правіць спасылкі
З Вікіпедыі, свабоднай энцыклапедыі
Інтэрактыўны прагляд гісторыі
[дагледжаная версія][недагледжаная версія]
← Папярэдняя праўкаНаступная праўка →
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
ВізуальнаВікіразметка
др →‎Оперы: clean up з дапамогай AWB
Artificial123 (размовы | уклад)
35 631 праўка
дрНяма тлумачэння праўкі
Радок 1: Радок 1:
{{Цёзкі|Вагнер}}
{{Цёзкі|Вагнер}}
{{Музыкант
{{Музыкант}}
'''Вільгельм Рыхард Вагнер''', ({{ДН|22|5|1813}}, [[Лейпцыг]] — {{ДС|13|2|1883}}, [[Венецыя]]) — нямецкі [[кампазітар]], дырыжор і тэарэтык мастацтва. Найбуйнейшы рэфарматар оперы, Вагнер зрабіў значны ўплыў на еўрапейскую музычную культуру, асабліва нямецкую, асабліва на развіццё оперных і сімфанічных жанраў.
| Імя = Рыхард Вагнер
| Подпіс = Richard Wagner
| Фота= RichardWagner.jpg
| Шырыня_фота = 220px
| Апісанне_фота=
| Поўнае_імя=
|Дата нараджэння=22.5.1813
|Месца нараджэння={{Месца нараджэння|Лейпцыг|у Лейпцыгу}}, [[Рэйнскі саюз]]
|Дата_смерці=13.2.1883
|Месца_смерці={{Месца смерці|Венецыя|у Венецыі}}, [[Каралеўства Італія, 1861—1946|Каралеўства Італія]]
| Краіна=
| Прафесіі= [[кампазітар]]
| Інструменты=
| Жанры= [[Опера]]. Музычная драма
| Псеўданімы=
| Калектывы=
| Супрацоўніцтва=
| Сайт=
}}
'''Вільгельм Рыхард Вагнер''', ({{ДН|22|5|1813}}, [[Лейпцыг]] — {{ДС|13|2|1883}}, [[Венецыя]]) выдатны [[Германія|нямецкі]] [[кампазітар]], у асноўным вядомы сваімі [[опера]]мі або [[музычная драма|музычнымі драмамі]], акрамя таго, Вагнер быў [[дырыжор]]ам, музычным тэарэтыкам, [[эсэіст]]ам. У адрозненне ад іншых [[кампазітар]]аў, Вагнер заўсёды сам пісаў [[сцэнарый|сцэнарыі]] і [[лібрэта]] для сваіх твораў.


[[Містыцызм]] і ідэалагічна афарбаваны [[антысемітызм]] Вагнера паўплывалі на нямецкі нацыяналізм пачатку [[XX стагоддзе|XX стагоддзя]]<ref>гл. [[Х'юстан Чэмберлен]] Chase, Allan. The Legacy of Malthus: The Social Costs of the New Scientific Racism. New York: Alfred A. Knopf, 1977, pp. 91—92</ref>, а надалей на [[нацыянал-сацыялізм]], які акружыў яго творчасць культам, што ў некаторых краінах (асабліва ў [[Ізраіль|Ізраілі]]) выклікала «антивагнераўскую» рэакцыю пасля Другой сусветнай вайны<ref>[https://books.google.com/books?id=w39m4aohL9gC&dq=wagner+mysticism+anti-semitism&hl=ru&source=gbs_navlinks_s The History of Anti-semitism: From Voltaire to Wagner]</ref><ref>[https://books.google.com/books?id=iJwOAAAAQAAJ&pg=PA237 Music, mysticism, and magic: a sourcebook]</ref><ref>[https://books.google.com/books?id=rm2AO-JWYCEC&pg=PA93 Wagner’s Hitler: The Prophet and His Disciple]</ref>.
{{змест злева}}


== Біяграфія ==
== Біяграфія ==
[[File:Richard Wagner c.1840.jpg|thumb|right|Вагнер у маладосці, каля 1840 года.]]
Рыхард Вагнер нарадзіўся [[22 мая]] [[1813]] у [[Лейпцыг]]у, як дзявятае дзіця ў сям'і [[паліцыя|паліцэйскага]] [[чыноўнік]]а Карла Фрыдрыха Вагнера і Ёханы Розы Вагнер. Глава сям'і памёр ад [[тыф]]у, калі Рыхарду было толькі 6 месяцаў з дня нараджэння, пасля чаго маці пачала жыць з [[акцёр]]ам і драматургам [[Людвіг Гаер|Людвігам Гаерам]], які быў адным з сяброў Карла Вагнера. У [[1814]] Ёхана выходзіць замуж за Людвіга Гаера і пераяжджае з сям'ёй у [[Дрэздэн]]. На працягу першых 14 гадоў свайго жыцця Рыхард Вагнер быў вядомы як Вільгельм Рыхард Гейер.


Вагнер нарадзіўся ў сям'і службоўца Карла Фрыдрыха Вагнера (1770—1813). Пад уплывам свайго бацькі, акцёра {{нп4|Людвіг Геер|Людвіга Геера|de|Ludwig Geyer (Maler)|Ludwig Geyer}}, Вагнер, атрымваючы адукацыю ў [[Школа Святога Фамы (Лейпцыг)|лейпцыгскай школе Святога Фамы]], з [[1828]] г. пачаў навучацца музыцы ў [[Кантар (музыка)|кантара]] цэрквы Святога Фамы Тэадора Вайнліга, у [[1831]] г. пачаў музычнае навучанне ва ўніверсітэце [[Лейпцыг]]а. У [[1833]]—[[1842]] гадах вёў неспакойнае жыццё, часта ў вялікай патрэбе ў [[Вюрцбург]]у, дзе працаваў тэатральным [[хормайстар]]ам, [[Магдэбург]]у, потым у [[Кёнігсберг]]у і [[Рыга|Рызе]], дзе ён быў дырыжорам музычных тэатраў, потам у [[Нарвегія|Нарвегіі]], [[Лондан]]е і [[Парыж]]ы, дзе ён напісаў уверцюру «Фаўст» і оперу «[[Лятучы галандзец (опера)|Лятучы галандзец]]». У 1842 г. трыумфальная прэм'ера оперы «[[Рыенцы (опера)|Рыенцы, апошні з трыбунаў]]» у [[Дрэздэн]]е заклала падмурак яго славы. Годам пазней ён стаў прыдворным [[капельмайстар]]ам пры [[Саксонія (каралеўства)|каралеўскім саксонскім двары]]. У 1843 годзе ў яго зборнай сястры Цыцыліі нарадзіўся сын Рыхард, будучы філосаф [[Рыхард Авенарыус]]. Вагнер стаў яго [[Хросны бацька|хросным бацькам]]. У [[1849]] годзе Вагнер браў удзел у [[Дрэздэнскае паўстанне|Дрэздэнскім майскім паўстанні]], падчас якога пазнаёміўся з [[Міхаіл Александровіч Бакунін|М. А. Бакуніным]]. Пасля паразы паўстання бег у [[Цюрых]], дзе напісаў [[лібрэта]] тэтралогіі «[[Пярсцёнак Нібелунгаў]]», музыку яе першых дзвюх частак («[[Золата Рэйна (опера)|Золата Рэйна]]» і «[[Валькірыя (опера)|Валькірыя]]») і оперу «[[Трыстан і Ізольда (опера)|Трыстан і Ізольда]]». У [[1858]] годзе — Вагнер наведваў на кароткі час [[Венецыя|Венецыю]], [[Люцэрн]], [[Вена|Вену]], [[Парыж]] і [[Берлін]].
Дзяцінства Рыхарда не было шчаслівым: ён часта хварэў, яго сям'я пераязджала з месца на месца, у выніку чаго Вільгельм вучыўся ў розных [[школа]]х у розных [[горад|гарадах]]. Аднак насуперак гэтаму Вагнер прачытаў шмат класічнай і сучаснай літаратуры, быў зачараваны [[аперэта]]мі [[K. M. Вебер]]а. У яго праяўляецца здольнасць у тэатральна-драматычнай форме — пад уплывам свайго другога бацькі, ён нават бярэ ўдзел у спектаклях. Моцна цікавіца [[палітыка]]й і [[філасофія]]й. У [[люты]]м [[1831|1831 г.]] паступае ва [[універсітэт Лейпцыга|ўніверсітэт Лейпцыга]], а незадоўга да гэтага піша свой першы твор - уверцюра-бемоль мажор.


У [[1864]] годзе ён, дамогшыся прыхільнасці [[Баварыя|баварскага]] караля [[Людвіг II (кароль Баварыі)|Людвіга II]], які сплачваў яго пазыкі і падтрымліваў яго і далей, пераехаў у [[Мюнхен]], дзе напісаў камічную оперу «[[Нюрнбергскія мейстэрзінгеры (опера)|Нюрнбергскія мейстэрзінгеры]]» і дзве апошнія часткі [[Пярсцёнак Нібелунгаў|Пярсцёнка Нібелунгаў]]: «[[Зігфрыд (опера)|Зігфрыд]]» і «[[Гібель багоў (опера)|Гібель багоў]]». У [[1872]] годзе ў [[Байройт|Байройце]] адбылася кладка падмуркавага каменя для [[Байроцкі фестывальны тэатр|Дома фестывалей]], які адкрыўся ў [[1876]]. Дзе і адбылася прэм'ера тэтралогіі [[Кольца нібелунгаў]] 13-17 жніўня 1876 года. У [[1882]] годзе ў Байройце была пастаўлена опера-містэрыя «[[Парсіфаль (опера)|Парсіфаль]]». У тым жа годзе Вагнер з'ехаў па стане здароўя ў [[Венецыя|Венецыю]], дзе ён памёр у [[1883]] годзе ад сардэчнага прыступу.
Ва [[універсітэт|ўніверсітэце]] Вагнер слухае лекцыі па [[філасофія|філасофіі]] і [[эстэтыка|эстэтыцы]], займаецца [[музыка]]й у [[Вайлінг]]а. На працягу гэтага перыяду ён трапляе ў кола польскіх рэвалюцыянераў-выгнаннікаў, у [[1832]] суправаджае графа Тышкевіча падчас паездкі ў [[Маравія|Маравію]], а адтуль адпраўляецца ў [[Вена|Вену]]. У [[Прага|Празе]] рэпетыруе сваю першую [[сімфонія|сімфонію]], а [[10 студзеня]] [[1833]] выступае з ёю ў [[Лейпцыг]]у.


=== Выгнанне ===
== Музыка ==
[[File:Richard and Cosima Wagner.jpg|thumb|right|Рыхард і [[Казіма Вагнер]], 1872 год.]]
У грамадскім жыцці Вагнер быў [[рэвалюцыянер]]ам, гэтак жа як і ў [[мастацтва|мастацтве]]. Ён бярэ актыўны ўдзел у палітычных беспарадках у [[1848]]/[[1849|49]] г., у якіх выклікаў гнеў [[Германія|нямецкай]] [[арыстакратыя|арыстакратыі]] і быў вымушаны правесці значную частку свайго жыцця ў якасці мігранта ў [[Швейцарыя|Швейцарыі]] і [[Францыя|Францыі]]. Акрамя іншага, Вагнер фармуецца як люты [[антысеміт]], верагодна, пад уплывам асабістых адносін са сваімі [[яўрэі|яўрэйскімі]] калегамі: [[Ж. Халеві]], [[Дж. Маербер]]ам і [[Ф. Мендэльсон]]ам. З-за [[антысемітызм]]у і сёння ён з'яўляецца [[персона нон-грата|персонай нон-грата]] ў [[Ізраіль|Ізраілі]], дзе існуе афіцыйная забарона пастановак яго [[опера|опер]].


У значна большай меры, чым усе еўрапейскія кампазітары XIX стагоддзя, Вагнер разглядаў сваё мастацтва як сінтэз і як спосаб выразу пэўнай філасофскай канцэпцыі. Яе іста надзелена ў форму афарызма ў наступным пасажы з вагнераўскага артыкула «Мастацкі твор будучыні»: «Як чалавек датуль не вызваліцца, пакуль не прыме радасна вязі, злучалыя яго з Прыродай, гэтак і мастацтва не стане свабодным, пакуль у яго не знікнуць прычыны сароміцца сувязі з жыццём». З гэтай канцэпцыі паходзяць дзве асноватворныя ідэі: мастацтва павінна чыніцца супольнасцю людзей і прыналежаць гэтай супольнасці; найвышэйшая форма мастацтва — музычная драма, што разумеецца як арганічнае адзінства слова і гука. Увасабленнем першай ідэі стаў Байройт, дзе оперны тэатр упершыню пачаў трактавацца як храм мастацтва, а не як забаўляльная ўстанова; увасабленне другой ідэі — гэта створаная Вагнерам новая оперная форма «музычная драма». Менавіта яе стварэнне і стала мэтай творчага жыцця Вагнера. Асобныя яе элементы ўвасобіліся яшчэ ў ранніх операх кампазітара 1840-х гадоў — «[[Лятучы галандзец (опера)|Лятучы галандзец]]», «[[Тангейзер (опера)|Тангейзер]]» і «[[Лаэнгрын (опера)|Лаэнгрын]]». Найболей поўнае ўвасабленне тэорыя музычнай драмы атрымала ў швейцарскіх артыкулах Вагнера («Опера і драма», «Мастацтва і рэвалюцыя», «Музыка і драма», «Мастацкі твор будучыні»), а на практыцы — у яго пазнейшых операх: «[[Трыстан і Ізольда (опера)|Трыстан і Ізольда]]», тэтралогіі «[[Кольца нібелунгаў]]» і містэрыі «[[Парсіфаль]]».
== Філасофія ==
Немузычную спадчыну Рыхарда Вагнера складаюць шаснаццаць тамоў літаратурных і публіцыстычных сачыненняў і звыш таго — сямнаццаць тамоў лістоў. У сваіх развагах Вагнер звяртаў вялікую ўвагу мастацтву, а ў прыватнасці — анталагічнаму асэнсаванню музыкі.


Паводле Вагнера, музычная драма — твор, у якім ажыццяўляецца [[Рамантызм|рамантычная]] ідэя [[Сінтэз мастацтваў|сінтэзу мастацтваў]] (музыкі і драмы), выраз праграмнасці ў оперы. Для ажыццяўлення гэтай задумы Вагнер адмовіўся ад традыцый існавалых на той момант оперных формаў — перадусім, італьянскай і французскай. Першую ён крытыкаваў за празмернасці, другую — за пышнасць. З лютай крытыкай ён абрынуўся на творы вядучых прадстаўнікоў класічнай оперы ([[Расіні]], [[Меербер]], [[Вердзі]], [[Даніэль Франсуа Эспры Абер|Абера]]), завучы іх музыку «зацукраванай нудой».
=== Ніцшэ пра Вагнера ===
Ранейшы [[Ніцшэ]] захапляўся Вагнерам. Знакамітая сварка адбылася пасля завяршэння кампазітарам цыкла «[[Пярсцёнак нібелунга]]». Вынікам гэтае сваркі стаў артыкул Ніцшэ «Казус Вагнер».


Імкнучыся наблізіць оперу да жыцця, ён прыйшоў да ідэі '''[[Оперная рэформа Вагнера|скразнога драматургічнага развіцця]]''' — ад пачатку да канца не толькі аднаго акта, але і ўсяго твора і нават цыкла твораў (усе чатыры оперы цыкла «[[Пярсцёнак Нібелунгаў]]»). У класічнай оперы [[Вердзі]] і [[Расіні]] асобныя нумары (арыі, дуэты, ансамблі з харамі) дзеляць адзіны музычны рух на фрагменты. Вагнер жа цалкам адмовіўся ад іх на карысць вялікім скразным вакальна-сімфанічным сцэнам, што перацякаюць адна ў іншую, а арыі і дуэты замяніў на драматычныя маналогі і дыялогі. Уверцюры Вагнер замяніў прэлюдыямі — кароткімі музычнымі ўступамі да кожнага акта, на сэнсавым роўні непарыўна злучанымі з дзеяннем. Прытым, пачынальна з оперы «[[Лаэнгрын (опера)|Лаэнгрын»]], гэтыя прэлюдыі выконваліся не да адкрыцця заслоны, а вужы пры адкрытай сцэне.
=== Уплыў ===
Оперная рэформа Вагнера аказала значны ўплыў на музыку канца XIX—XX стагоддзяў, стаўшы найвышэйшым этапам музычнага рамантызму і адначасова заклаўшы будучыню для мадэрнісцкіх плыняў. Опера «Трыстан і Ізольда» агульнапрызнана лічыцца «музычным маніфестам» дэкадэнцтва. Прамым ці ўскосным уплывам тэорыі «музычнай драмы» адзначана большасць з усіх наступных оперных твораў. Сярод найбольш яскравых паслядоўнікаў Вагнера — [[Мікалай Рымскі-Корсакаў]], [[Аляксандр Скрабін]], [[Клод Дэбюсі]], [[Рыхард Штраус]], [[Бела Бартак]], [[Кароль Шыманоўскі]], ранейшы [[Арнольд Шонберг]].


Вонкавае дзеянне ў позных вагнераўскіх операх (асабліва, у «[[Трыстан і Ізольда (опера)|Трыстану і Ізольдзе]]») зведзена да мінімуму, яно перанесена ў псіхалагічны бок, у вобласць пачуццяў персанажаў. Вагнер лічыў, што слова не здольна выказаць усю глыбіню і сэнс унутраных перажыванняў, таму, вядучую ролю ў музычнай драме грае менавіта аркестр, а не вакальная партыя. Апошняя цаліком падначалена аркестроўцы і разглядаецца Вагнерам як адзін з інструментаў сімфанічнага аркестра. У той жа час '''вакальная партыя''' у музычнай драме ўяўляе эквівалент тэатральнай драматычнай гаворкі. У ёй амаль адсутнічае песеннасць, арыёзнасць. У сувязі са спецыфікай вакалу ў опернай музыцы Вагнера (вылучная працягласць, абавязковая вымога драматычнага майстэрства, неміласэрная эксплуатацыя лімітавых рэгістраў тэсітуры голасу) у сольнай выканаўчай практыцы ўсталяваліся новыя стэрэатыпы спявацкіх галасоў — ''вагнераўскі'' тэнар, ''вагнераўскае'' сапрана і г.д.
=== Значнасць ===
Вагнер напісаў «[[Пярсцёнак Нібелунга]]», амаль не спадзяючыся, што знойдзецца тэатр, здольны паставіць эпапею цалкам і данесці да слухача яе ідэі. Аднак сучаснікі сумелі ацаніць яе духоўную неабходнасць, і эпапея знайшла шлях да гледача. роля «Пярсцёнка» ў станаўленні нацыянальнага агульнанямецкага духу немагчыма пераацаніць. У сярэдзіне XIX стагоддзя, калі пісалася опера «Пярсцёнак Нібелунга», нацыя заставалася духоўна расцярушанай; на памяці ў немцаў былі прыніжэнні [[Напалеонаўскія войны|напалеонаўскіх паходаў]] і венскіх пагадненняў; нядаўна выбухнула рэвалюцыя, якая зрынула стальцы ўдзельных каралей — калі ж Вагнер пакідаў свет, [[Германія]] ўжо была адзінай, стала імперыяй, носьбітам і скупчэннем усёй нямецкай культуры.


Вагнер прыдаваў вылучнае значэнне '''[[Аркестроўка|аркестроўцы]]''' і шырэй — [[сімфанізм]]у. Аркестр Вагнера параўноўваюць з антычным хорам, які каментаваў якое адбываецца і перадаваў «утоены» сэнс. Рэфармуючы аркестр, кампазітар скарыстаў да чатырох вагнераўскіх туб, увёў басовую трубу, кантрабасавы [[трамбон]], пашырыў струнную групу, выкарыстоўваў шэсць [[арфа]]ў. За ўсю гісторыю оперы да Вагнера ніводны кампазітар не скарыстаў аркестра такога маштабу (да прыкладу, «[[Пярсцёнак Нібелунгаў]]» выконвае чацвярны склад аркестра з васьмю валторнамі).
==== Лебядзіны замак у гонар Рыхарда Вагнера ====
Замак [[Нойшванштайн]] — адзін з самых наведвальных замкаў Германіі і адно з самых папулярных турыстычных месцаў Еўропы. Замак размешчаны ў [[Баварыя|Баварыі]], непадалёк ад горада [[Фюсен]]. Ён быў пабудаваны каралём [[Людвіг II Баварскі|Людвігам II Баварскім]], вядомым таксама як «казачны кароль».


[[Файл:Bust of Wagner.jpg|thumb|250px|Бюст Вагнера ў [[Лейпцыг]]у.]]
Кароль Людвіг быў вялікім прыхільнікам культуры і мастацтва і асабіста аказваў падтрымку сусветна вядомаму кампазітару Рыхарду Вагнеру, і замак Нойшванштайн быў збольшага збудаваны і ў яго гонар. Інтэр'ер шматлікіх памяшканняў замка прасякнуты атмасферай Вагнераўскіх персанажаў. Трэці ярус замка найбольш поўна адлюстроўвае захапленне Людвіга операмі Вагнера. Зала спевакоў, якая займае цалкам чацвёрты паверх, таксама ўпрыгожана персанажамі опер Вагнера.


Агульнапрызнана наватарства Вагнера і ў вобласці '''[[Гармонія|гармоніі]]'''. [[Танальнасць]], успадкаваную ім ад венскіх класікаў і ранніх рамантыкаў, ён надзвычай пашырыў шляхам інтэнсіфікацыі [[Храматыка|храматызму]] і ладавых [[Альтэрацыя (музыка)|альтэрацый]]. Паслабіўшы (просталінейную ў класікаў) адназначнасць сувязяў цэнтра (тонікі) і перыферыі, наўмысна ўнікаючы прамога вырашэння [[Кансананс і дысананс|дысанансу ў кансананс]], ён надаў [[Мадуляцыя (музыка)|мадуляцыйнаму]] развіццю напружанасць, дынамічнасць і бесперапыннасць. Візітнай карткай вагнераўскай гармоніі лічацца «[[Трыстан-акорд]]»
Кажучы літаратурнай мовай, Нойшванштайн абазначае «Новы Лебядзіны замак» па аналогіі з каралём-лебедзем, адным з персанажаў Вагнера. Нойшванштайн сапраўды стварае ўражанне казачнага замка. Ён будаваўся ў канцы XIX стагоддзя — у той час, калі замкі ўжо згубілі свае стратэгічныя і абарончыя функцыі.


Вагнер укараніў '''[[Лейтматыў|развітую сістэму лейтматываў]]'''. Кожны такі лейтматыў (кароткая музычная характарыстыка) з'яўляецца абазначэннем чаго-небудзь: пэўнага персанажа ці жывой істоты (прыкладам, лейтматыў Рэйна ў «[[Золата Рэйна (опера)|Золаце Рэйна]]»), прадметаў, што выступаюць часцяком у якасці персанажаў-знакаў (кольца, меч і золата ў «[[Пярсцёнак Нібелунгаў|Пярсцёнку]]», любоўны напой у «[[Трыстан і Ізольда (опера)|Трыстану і Ізольдзе]]»), месцы дзеяння (лейтматывы Грааля ў «[[Лаэнгрын (опера)|Лаэнгрыну]]» і Валгалы ў «[[Золата Рэйна (опера)|Золаце Рэйна]]») і нават адцягненай ідэі (шматлікія лейтматывы лёсу і рока ў цыкле «[[Кольца нібелунга]]», знямогі, любоўнага пагляду ў «[[Трыстан і Ізольда (опера)|Трыстану і Ізольдзе]]»). Найболей поўную распрацоўку вагнераўская сістэма лейтматываў атрымала ў «[[Пярсцёнак Нібелунгаў|Пярсцёнку]]» — запасячыся ад оперы да оперы, пераплятаючыся адзін з адным, атрымваючы штораз новыя варыянты развіцця, усе лейтматывы гэтага цыкла ў выніку яднаюцца і ўзаемадзейнічаюць у складанай музычнай фактуры апошняй оперы «[[Гібель багоў (опера)|Гібель багоў]]»
Ва ўнутраным двары замка размешчаны сад са штучнай пячорай. Нойшванштайн прыгожы і ўсярэдзіне. Хоць усяго 14 пакояў былі завершаны да раптоўнай смерці Людвіга II у [[1886]] годзе, — гэтыя пакоі былі ўпрыгожаны чарадзейнымі дэкарацыямі. Казачны выгляд Нойшванштайна натхніў [[Уолт Дысней|Уолта Дыснея]] на стварэнне Чарадзейнага Каралеўства, увасобленага ў вядомым мультфільме «Сонная прыгажуня».

Разуменне музыкі як увасабленні бесперапыннага руху, развіцця пачуццяў прывяло Вагнера да ідэі зліцця гэтых лейтматываў у адзіны струмень сімфанічнага развіцця, у «'''бясконцую мелодыю'''» (unendliche Melodie). Нябытнасць танічнай апоры (на працягу ўсёй оперы «[[Трыстан і Ізольда (опера)|Трыстан і Ізольда]]»), незавершанасць кожнай тэмы (ува ўсім цыкле «[[Пярсцёнак Нібелунгаў]]», з выняткам кульмінацыйнага жалобнага марша ў оперы «[[Гібель багоў (опера)|Гібель багоў]]») спрыяюць бесперапыннаму нарастанню эмоцый, што не атрымвае дазволы, што дазваляе трымаць слухача ў сталай напрузе (як у прэлюдыях да опер «[[Трыстан і Ізольда (опера)|Трыстан і Ізольда]]» і «[[Лаэнгрын (опера)|Лаэнгрын]]»).


== Творы ==
== Творы ==
Вагнер пакінуў у [[гісторыя|гісторыі]] [[мастацтва]] вялізны след. [[Кампазітар]] ўвёў новыя метады выканання і інтэрпрэтацыі розных элементаў [[опера|оперы]]. Яму прыналежыць канцэпцыя "[[Музычная драма]]", якая прадстаўляе ідэальнае адзінства [[паэзія|паэзіі]], [[музыка|музыкі]] і [[танец|танцаў]], аб'яднаных у драматургічным сцэнічным выкананні.
Вагнер пакінуў у [[гісторыя|гісторыі]] [[мастацтва]] вялізны след. [[Кампазітар]] ўвёў новыя метады выканання і інтэрпрэтацыі розных элементаў [[опера|оперы]]. Яму прыналежыць канцэпцыя "[[Музычная драма]]", якая прадстаўляе ідэальнае адзінства [[паэзія|паэзіі]], [[музыка|музыкі]] і [[танец|танцаў]], аб'яднаных у драматургічным сцэнічным выкананні.


{|
=== Оперы ===
! colspan=9 bgcolor=#FFE080 | Творы Рыхарда Вагнера
* ''"Вяселле"'' - Die Hochzeit ([[1832]])
|- bgcolor=#D0D0D0
* ''"Феі"'' - Die Feen ([[1834]])
! colspan=2 | Твор
* ''"Забароненае каханне"'' - Das Liebesverbot ([[1836]])
! rowspan=2 | Крыніці
* ''"Рыенцы, апошні з трыбунаў"'' - Rienzi ([[1840]])
! colspan=2 | Стварэнне
* ''"[[Опера Лятучы галандзец|Лятучы галандзец]]"'' - Der fliegende Holländer ([[1843]])
! colspan=2 | Прэм'ера
* ''"Танхайзер і спевакі ў конкурсе Вартбург"'' - Tannhäuser und der Sängerkrieg auf Wartburg (1845)
! colspan=2 | Канчатковая версія
* ''"[[Лоэнгрын]]"'' - Lohengrin ([[1848]])
|- bgcolor="#D0D0D0"

| align=center | [[беларуская мова|беларуская]] назва
* ''"[[Пярсцёнак Нібелунгаў]]"'' - Der Ring des Nibelungen з чатырма часткамі:
| align=center | [[нямецкая мова|нямецкая]] назва
** ''"Золата Рэйна"'' - Das Rheingold ([[1854]])
| align=center |месца
** ''"[[Валькірыя, опера|Валькірыя]]"'' - Die Walküre ([[1856]])
| align=center | год
** ''"Зігфрыд"'' - Siegfried ([[1871]])
| align=center | месца
** ''"Смерць багоў"'' - Götterdämmerung ([[1874]])
| align=center | год

| align=center | месца
* ''"[[Трыстан і Ізольда]]"'' - Tristan und Isolde ([[1859]])
| align=center | год
* ''"Нюрнбергскія майстэрзінгеры"'' - Die Meistersinger von Nürnberg ([[1867]])
|-
* ''"Парсіфаль"'' - Parsifal ([[1882]])
! colspan=9 bgcolor=#D0FFD0 | Ранні перыяд
|-
! [[Сімфонія (Вагнер)|Сімфонія]]
| Ein Sinfonie
| —
| [[Лейпцыг]]
| [[1832]]
| —
| —
| —
| —
|-
! [[Польша (уверцюра)]]
| ''Polen''
| —
| [[Лейпцыг]]
| [[1832]]
| —
| —
| —
| [[1836]]
|-
! [[Феі (опера)|Феі]]
| ''Die Feen''
| [[Карла Гоцы]]
| [[Вюрцбург]]
| {{nobr|[[1833]]–[[1834]]}}
| —
| [[1888]]
| —
| —
|-
! [[Забарона кахання (опера)|Забарона кахання]]
| ''Das Liebesverbot''
| [[Уільям Шэкспір]], «Мера за меру»
| [[Лейпцыг]]
| 1834 -[[1836]]
| [[Магдэбург]]
| [[1836]]
| —
| —
|-
! [[Рыенцы (опера)|Рыенцы, апошні з трыбунаў]]
| ''Rienzi, der Letzte der Tribunen''
| [[Эдвард Булвер-Літон]], аднайменны раман
| [[Рыга]]
| {{nobr|[[1838]]–[[1840]]}}
| [[Дрэздэн]]
| [[1842]]
| —
| —
|-
! colspan=9 bgcolor=#D0FFD0 | Сталыя творы
|-
! [[Фаўст (Вагнер)|Фаўст (уверцюра)]]
| ''Faust''
| [[Іаган Вольфганг Гётэ|Гётэ]], «[[Фаўст (трагедыя)|Фаўст]]»
| [[Парыж]]
| [[1840]]
| —
| —
| —
| [[1855]]
|-
! [[Лятучы галандзец (опера)|Лятучы галандзец]]
| ''Der Fliegende Holländer''
| народныя лягенды аб [[Лятучы Галандзец|Лятучым галандцы]], аднайменная [[навэла]] [[Генрых Гейнэ|Генрыха Гейнэ]]
| [[Парыж]]
| [[1841]]
| [[Дрэздэн]]
| [[1843]]
| —
| —
|-
! [[Тангейзер (опера)|Тангейзер]]
| ''Tannhäuser''
| злучэнне розных легендаў: аб [[Тангейзер]]ы, аб спаборніцтве спевакоў у [[Замак Вартбург|Вартбургу]] і аб [[Святая Лізавета|Св. Лізавеце]]
| [[Лейпцыг]]
| {{nobr|[[1843]]–[[1845]]}}
| [[Берлін]]
| [[1845]]
| —
| —
|-
! [[Лаэнгрын (опера)|Лаэнгрын]]
| ''Lohengrin''
| сярэднявечныя легенды пра Лаэнгрына
| [[Лейпцыг]]
| {{nobr|[[1845]]–[[1848]]}}
| [[Веймар]]
| [[1850]]
| —
| —
|-
! colspan=9 bgcolor=#D0FFD0 | Цыкл «[[Пярсцёнак Нібелунгаў]]» — ''Der Ring des Nibelungen'' ''(замысел [[1848]], лібрэта {{nobr|[[1849]]-[[1852]]}}, [[Цюрых]])''
|-
! 1. [[Золата Рэйна (опера)|Золата Рэйна]]
| ''Das Rheingold''
| rowspan=4 | «[[Старшая Эдда]]», «[[Песня пра Нібелунгаў]]», «[[Сага пра Вёльсунгаў]]»
| rowspan=2 | [[Цюрых]]
| {{nobr|[[1852]]–[[1854]]}}
| rowspan=4 | [[Байройт]], [[Фестшпільхаус]]
| rowspan=4 | [[13 жніўня|13]]-[[17 жніўня]][[1876]]
| —
| —
|-
! 2. [[Валькірыя (опера)|Валькірыя]]
| ''Die Walküre''
| {{nobr|[[1852]]–[[1856]]}}
| —
| —
|-
! 3. [[Зігфрыд (опера)|Зігфрыд]]
| ''Siegfried''
| rowspan=2 | [[Мюнхен]]
| [[1871]]
| —
| —
|-
! 4. [[Гібель багоў (опера)|Гібель багоў]]
| ''Götterdämmerung''
| {{nobr|[[1871]]–[[1874]]}}
| —
| —
|-
! colspan=9 bgcolor=#D0FFD0 | Познія работы
|-
! [[Трыстан і Ізольда (опера)|Трыстан і Ізольда]]
| ''Tristan und Isolde''
| [[эпас|эпічная]] паэма [[Готфрыд Страсбургскі|Готфрыда Страсбургскага]] аб [[Трыстан і Ізольда|Трыстане і Ізольдзе]]
| [[Цюрых]]
| {{nobr|[[1857]]–[[1859]]}}
| [[Мюнхен]]
| [[1865]]
| —
| —
|-
! [[Нюрнбергскія мейстэрзінгеры (опера)|Нюрнбергскія мейстэрзінгеры]]
| ''Die Meistersinger von Nürnberg''
| [[нюрнберг]]ская [[хроніка]] канца [[XVII стагоддзе|XVII стагоддзя]]
| [[Мюнхен]]
| [[1868]]
| [[Мюнхен]]
| [[1868]]
| —
| —
|-
! [[Парсіфаль (опера)|Парсіфаль]]
| ''Parsifal''
| сярэднявечная легенда аб [[Парсіфаль|Парсіфале]], паэма [[Вальфрам фон Эшэнбах|Вальфрама фон Эшэнбаха]]
| [[Байройт]]
| [[1882]]
| [[Байройт]]
| [[1882]]
| —
| —
|}


{{зноскі}}
{{зноскі}}


== Спасылкі ==
== Спасылкі ==
{{Навігацыя}}
{{Commons|Category:Richard Wagner}}
* [http://www.richard-wagner-web.de/ Нямецкі сайт]
* [http://www.richard-wagner-web.de/ Нямецкі сайт]
* [http://www.festspiele-bayreuth.de/ Афіцыйны сайт Байрэйцкага фестываля]
* [http://www.festspiele-bayreuth.de/ Афіцыйны сайт Байрэйцкага фестываля]
Радок 91: Радок 226:


{{Бібліяінфармацыя}}
{{Бібліяінфармацыя}}




[[Катэгорыя:Кампазітары Германіі]]
[[Катэгорыя:Кампазітары Германіі]]
Радок 98: Радок 231:
[[Катэгорыя:Кампазітары паводле алфавіта]]
[[Катэгорыя:Кампазітары паводле алфавіта]]
[[Катэгорыя:Рамантычныя кампазітары]]
[[Катэгорыя:Рамантычныя кампазітары]]
[[Катэгорыя:Нарадзіліся 22 мая]]
[[Катэгорыя:Нарадзіліся ў 1813 годзе]]
[[Катэгорыя:Нарадзіліся ў Лейпцыгу]]
[[Катэгорыя:Памерлі 13 лютага]]
[[Катэгорыя:Памерлі ў 1883 годзе]]
[[Катэгорыя:Памерлі ў Венецыі]]
[[Катэгорыя:Постаці антысемітызму]]
[[Катэгорыя:Постаці антысемітызму]]
[[Катэгорыя:Антысемітызм у Германіі]]
[[Катэгорыя:Антысемітызм у Германіі]]

Версія ад 12:49, 18 лістапада 2017

У Вікіпедыі ёсць артыкулы пра іншых людзей з імем Вагнер.
Рыхард Вагнер
ням.: Richard Wagner
Асноўная інфармацыя
Дата нараджэння 22 мая 1813(1813-05-22)[1][2][…]
Месца нараджэння
Дата смерці 13 лютага 1883(1883-02-13)[1][2][…] (69 гадоў)
Месца смерці
Месца пахавання
Краіна
Бацька Carl Friedrich Wagner[d][4]
Маці Johanna Rosina Wagner-Geyer[d][4]
Жонка Cosima Wagner[d][5] і Minna Planer[d][5]
Дзеці Siegfried Wagner[d] і Isolde Wagner[d]
Альма-матар
Месца працы
Музычная дзейнасць
Педагог Christian Theodor Weinlig[d]
Прафесіі кампазітар, лібрэтыст, дырыжор, эсэіст, тэатральны рэжысёр, аўтабіёграф, паэт, піяніст, музычны крытык, аўтар дзённіка, пісьменнік
Інструменты фартэпіяна
Жанры опера, choral symphony[d] і класічная музыка
Выхаванцы Anton Seidl[d]
Грамадская дзейнасць
Член у
Узнагароды
Bavarian Maximilian Order for Science and Art
Аўтограф Аўтограф
Лагатып Вікісховішча Медыяфайлы на Вікісховішчы

Вільгельм Рыхард Вагнер, (22 мая 1813, Лейпцыг — 13 лютага 1883, Венецыя) — нямецкі кампазітар, дырыжор і тэарэтык мастацтва. Найбуйнейшы рэфарматар оперы, Вагнер зрабіў значны ўплыў на еўрапейскую музычную культуру, асабліва нямецкую, асабліва на развіццё оперных і сімфанічных жанраў.

Містыцызм і ідэалагічна афарбаваны антысемітызм Вагнера паўплывалі на нямецкі нацыяналізм пачатку XX стагоддзя[6], а надалей на нацыянал-сацыялізм, які акружыў яго творчасць культам, што ў некаторых краінах (асабліва ў Ізраілі) выклікала «антивагнераўскую» рэакцыю пасля Другой сусветнай вайны[7][8][9].

Біяграфія

Вагнер у маладосці, каля 1840 года.

Вагнер нарадзіўся ў сям'і службоўца Карла Фрыдрыха Вагнера (1770—1813). Пад уплывам свайго бацькі, акцёра Людвіга Геераbede, Вагнер, атрымваючы адукацыю ў лейпцыгскай школе Святога Фамы, з 1828 г. пачаў навучацца музыцы ў кантара цэрквы Святога Фамы Тэадора Вайнліга, у 1831 г. пачаў музычнае навучанне ва ўніверсітэце Лейпцыга. У 1833—1842 гадах вёў неспакойнае жыццё, часта ў вялікай патрэбе ў Вюрцбургу, дзе працаваў тэатральным хормайстарам, Магдэбургу, потым у Кёнігсбергу і Рызе, дзе ён быў дырыжорам музычных тэатраў, потам у Нарвегіі, Лондане і Парыжы, дзе ён напісаў уверцюру «Фаўст» і оперу «Лятучы галандзец». У 1842 г. трыумфальная прэм'ера оперы «Рыенцы, апошні з трыбунаў» у Дрэздэне заклала падмурак яго славы. Годам пазней ён стаў прыдворным капельмайстарам пры каралеўскім саксонскім двары. У 1843 годзе ў яго зборнай сястры Цыцыліі нарадзіўся сын Рыхард, будучы філосаф Рыхард Авенарыус. Вагнер стаў яго хросным бацькам. У 1849 годзе Вагнер браў удзел у Дрэздэнскім майскім паўстанні, падчас якога пазнаёміўся з М. А. Бакуніным. Пасля паразы паўстання бег у Цюрых, дзе напісаў лібрэта тэтралогіі «Пярсцёнак Нібелунгаў», музыку яе першых дзвюх частак («Золата Рэйна» і «Валькірыя») і оперу «Трыстан і Ізольда». У 1858 годзе — Вагнер наведваў на кароткі час Венецыю, Люцэрн, Вену, Парыж і Берлін.

У 1864 годзе ён, дамогшыся прыхільнасці баварскага караля Людвіга II, які сплачваў яго пазыкі і падтрымліваў яго і далей, пераехаў у Мюнхен, дзе напісаў камічную оперу «Нюрнбергскія мейстэрзінгеры» і дзве апошнія часткі Пярсцёнка Нібелунгаў: «Зігфрыд» і «Гібель багоў». У 1872 годзе ў Байройце адбылася кладка падмуркавага каменя для Дома фестывалей, які адкрыўся ў 1876. Дзе і адбылася прэм'ера тэтралогіі Кольца нібелунгаў 13-17 жніўня 1876 года. У 1882 годзе ў Байройце была пастаўлена опера-містэрыя «Парсіфаль». У тым жа годзе Вагнер з'ехаў па стане здароўя ў Венецыю, дзе ён памёр у 1883 годзе ад сардэчнага прыступу.

Музыка

Рыхард і Казіма Вагнер, 1872 год.

У значна большай меры, чым усе еўрапейскія кампазітары XIX стагоддзя, Вагнер разглядаў сваё мастацтва як сінтэз і як спосаб выразу пэўнай філасофскай канцэпцыі. Яе іста надзелена ў форму афарызма ў наступным пасажы з вагнераўскага артыкула «Мастацкі твор будучыні»: «Як чалавек датуль не вызваліцца, пакуль не прыме радасна вязі, злучалыя яго з Прыродай, гэтак і мастацтва не стане свабодным, пакуль у яго не знікнуць прычыны сароміцца сувязі з жыццём». З гэтай канцэпцыі паходзяць дзве асноватворныя ідэі: мастацтва павінна чыніцца супольнасцю людзей і прыналежаць гэтай супольнасці; найвышэйшая форма мастацтва — музычная драма, што разумеецца як арганічнае адзінства слова і гука. Увасабленнем першай ідэі стаў Байройт, дзе оперны тэатр упершыню пачаў трактавацца як храм мастацтва, а не як забаўляльная ўстанова; увасабленне другой ідэі — гэта створаная Вагнерам новая оперная форма «музычная драма». Менавіта яе стварэнне і стала мэтай творчага жыцця Вагнера. Асобныя яе элементы ўвасобіліся яшчэ ў ранніх операх кампазітара 1840-х гадоў — «Лятучы галандзец», «Тангейзер» і «Лаэнгрын». Найболей поўнае ўвасабленне тэорыя музычнай драмы атрымала ў швейцарскіх артыкулах Вагнера («Опера і драма», «Мастацтва і рэвалюцыя», «Музыка і драма», «Мастацкі твор будучыні»), а на практыцы — у яго пазнейшых операх: «Трыстан і Ізольда», тэтралогіі «Кольца нібелунгаў» і містэрыі «Парсіфаль».

Паводле Вагнера, музычная драма — твор, у якім ажыццяўляецца рамантычная ідэя сінтэзу мастацтваў (музыкі і драмы), выраз праграмнасці ў оперы. Для ажыццяўлення гэтай задумы Вагнер адмовіўся ад традыцый існавалых на той момант оперных формаў — перадусім, італьянскай і французскай. Першую ён крытыкаваў за празмернасці, другую — за пышнасць. З лютай крытыкай ён абрынуўся на творы вядучых прадстаўнікоў класічнай оперы (Расіні, Меербер, Вердзі, Абера), завучы іх музыку «зацукраванай нудой».

Імкнучыся наблізіць оперу да жыцця, ён прыйшоў да ідэі скразнога драматургічнага развіцця — ад пачатку да канца не толькі аднаго акта, але і ўсяго твора і нават цыкла твораў (усе чатыры оперы цыкла «Пярсцёнак Нібелунгаў»). У класічнай оперы Вердзі і Расіні асобныя нумары (арыі, дуэты, ансамблі з харамі) дзеляць адзіны музычны рух на фрагменты. Вагнер жа цалкам адмовіўся ад іх на карысць вялікім скразным вакальна-сімфанічным сцэнам, што перацякаюць адна ў іншую, а арыі і дуэты замяніў на драматычныя маналогі і дыялогі. Уверцюры Вагнер замяніў прэлюдыямі — кароткімі музычнымі ўступамі да кожнага акта, на сэнсавым роўні непарыўна злучанымі з дзеяннем. Прытым, пачынальна з оперы «Лаэнгрын», гэтыя прэлюдыі выконваліся не да адкрыцця заслоны, а вужы пры адкрытай сцэне.

Вонкавае дзеянне ў позных вагнераўскіх операх (асабліва, у «Трыстану і Ізольдзе») зведзена да мінімуму, яно перанесена ў псіхалагічны бок, у вобласць пачуццяў персанажаў. Вагнер лічыў, што слова не здольна выказаць усю глыбіню і сэнс унутраных перажыванняў, таму, вядучую ролю ў музычнай драме грае менавіта аркестр, а не вакальная партыя. Апошняя цаліком падначалена аркестроўцы і разглядаецца Вагнерам як адзін з інструментаў сімфанічнага аркестра. У той жа час вакальная партыя у музычнай драме ўяўляе эквівалент тэатральнай драматычнай гаворкі. У ёй амаль адсутнічае песеннасць, арыёзнасць. У сувязі са спецыфікай вакалу ў опернай музыцы Вагнера (вылучная працягласць, абавязковая вымога драматычнага майстэрства, неміласэрная эксплуатацыя лімітавых рэгістраў тэсітуры голасу) у сольнай выканаўчай практыцы ўсталяваліся новыя стэрэатыпы спявацкіх галасоў — вагнераўскі тэнар, вагнераўскае сапрана і г.д.

Вагнер прыдаваў вылучнае значэнне аркестроўцы і шырэй — сімфанізму. Аркестр Вагнера параўноўваюць з антычным хорам, які каментаваў якое адбываецца і перадаваў «утоены» сэнс. Рэфармуючы аркестр, кампазітар скарыстаў да чатырох вагнераўскіх туб, увёў басовую трубу, кантрабасавы трамбон, пашырыў струнную групу, выкарыстоўваў шэсць арфаў. За ўсю гісторыю оперы да Вагнера ніводны кампазітар не скарыстаў аркестра такога маштабу (да прыкладу, «Пярсцёнак Нібелунгаў» выконвае чацвярны склад аркестра з васьмю валторнамі).

Файл:Bust of Wagner.jpg
Бюст Вагнера ў Лейпцыгу.

Агульнапрызнана наватарства Вагнера і ў вобласці гармоніі. Танальнасць, успадкаваную ім ад венскіх класікаў і ранніх рамантыкаў, ён надзвычай пашырыў шляхам інтэнсіфікацыі храматызму і ладавых альтэрацый. Паслабіўшы (просталінейную ў класікаў) адназначнасць сувязяў цэнтра (тонікі) і перыферыі, наўмысна ўнікаючы прамога вырашэння дысанансу ў кансананс, ён надаў мадуляцыйнаму развіццю напружанасць, дынамічнасць і бесперапыннасць. Візітнай карткай вагнераўскай гармоніі лічацца «Трыстан-акорд»

Вагнер укараніў развітую сістэму лейтматываў. Кожны такі лейтматыў (кароткая музычная характарыстыка) з'яўляецца абазначэннем чаго-небудзь: пэўнага персанажа ці жывой істоты (прыкладам, лейтматыў Рэйна ў «Золаце Рэйна»), прадметаў, што выступаюць часцяком у якасці персанажаў-знакаў (кольца, меч і золата ў «Пярсцёнку», любоўны напой у «Трыстану і Ізольдзе»), месцы дзеяння (лейтматывы Грааля ў «Лаэнгрыну» і Валгалы ў «Золаце Рэйна») і нават адцягненай ідэі (шматлікія лейтматывы лёсу і рока ў цыкле «Кольца нібелунга», знямогі, любоўнага пагляду ў «Трыстану і Ізольдзе»). Найболей поўную распрацоўку вагнераўская сістэма лейтматываў атрымала ў «Пярсцёнку» — запасячыся ад оперы да оперы, пераплятаючыся адзін з адным, атрымваючы штораз новыя варыянты развіцця, усе лейтматывы гэтага цыкла ў выніку яднаюцца і ўзаемадзейнічаюць у складанай музычнай фактуры апошняй оперы «Гібель багоў»

Разуменне музыкі як увасабленні бесперапыннага руху, развіцця пачуццяў прывяло Вагнера да ідэі зліцця гэтых лейтматываў у адзіны струмень сімфанічнага развіцця, у «бясконцую мелодыю» (unendliche Melodie). Нябытнасць танічнай апоры (на працягу ўсёй оперы «Трыстан і Ізольда»), незавершанасць кожнай тэмы (ува ўсім цыкле «Пярсцёнак Нібелунгаў», з выняткам кульмінацыйнага жалобнага марша ў оперы «Гібель багоў») спрыяюць бесперапыннаму нарастанню эмоцый, што не атрымвае дазволы, што дазваляе трымаць слухача ў сталай напрузе (як у прэлюдыях да опер «Трыстан і Ізольда» і «Лаэнгрын»).

Творы

Вагнер пакінуў у гісторыі мастацтва вялізны след. Кампазітар ўвёў новыя метады выканання і інтэрпрэтацыі розных элементаў оперы. Яму прыналежыць канцэпцыя "Музычная драма", якая прадстаўляе ідэальнае адзінства паэзіі, музыкі і танцаў, аб'яднаных у драматургічным сцэнічным выкананні.

Творы Рыхарда Вагнера
Твор Крыніці Стварэнне Прэм'ера Канчатковая версія
беларуская назва нямецкая назва месца год месца год месца год
Ранні перыяд
Сімфонія Ein Sinfonie — Лейпцыг 1832 — — — —
Польша (уверцюра) Polen — Лейпцыг 1832 — — — 1836
Феі Die Feen Карла Гоцы Вюрцбург 1833–1834 — 1888 — —
Забарона кахання Das Liebesverbot Уільям Шэкспір, «Мера за меру» Лейпцыг 1834 -1836 Магдэбург 1836 — —
Рыенцы, апошні з трыбунаў Rienzi, der Letzte der Tribunen Эдвард Булвер-Літон, аднайменны раман Рыга 1838–1840 Дрэздэн 1842 — —
Сталыя творы
Фаўст (уверцюра) Faust Гётэ, «Фаўст» Парыж 1840 — — — 1855
Лятучы галандзец Der Fliegende Holländer народныя лягенды аб Лятучым галандцы, аднайменная навэла Генрыха Гейнэ Парыж 1841 Дрэздэн 1843 — —
Тангейзер Tannhäuser злучэнне розных легендаў: аб Тангейзеры, аб спаборніцтве спевакоў у Вартбургу і аб Св. Лізавеце Лейпцыг 1843–1845 Берлін 1845 — —
Лаэнгрын Lohengrin сярэднявечныя легенды пра Лаэнгрына Лейпцыг 1845–1848 Веймар 1850 — —
Цыкл «Пярсцёнак Нібелунгаў» — Der Ring des Nibelungen (замысел 1848, лібрэта 1849-1852, Цюрых)
1. Золата Рэйна Das Rheingold «Старшая Эдда», «Песня пра Нібелунгаў», «Сага пра Вёльсунгаў» Цюрых 1852–1854 Байройт, Фестшпільхаус 13-17 жніўня1876 — —
2. Валькірыя Die Walküre 1852–1856 — —
3. Зігфрыд Siegfried Мюнхен 1871 — —
4. Гібель багоў Götterdämmerung 1871–1874 — —
Познія работы
Трыстан і Ізольда Tristan und Isolde эпічная паэма Готфрыда Страсбургскага аб Трыстане і Ізольдзе Цюрых 1857–1859 Мюнхен 1865 — —
Нюрнбергскія мейстэрзінгеры Die Meistersinger von Nürnberg нюрнбергская хроніка канца XVII стагоддзя Мюнхен 1868 Мюнхен 1868 — —
Парсіфаль Parsifal сярэднявечная легенда аб Парсіфале, паэма Вальфрама фон Эшэнбаха Байройт 1882 Байройт 1882 — —

Зноскі

  1. ↑ а б Richard Wagner // Internet Broadway Database — 2000. Праверана 9 кастрычніка 2017.
  2. ↑ а б Itaú Cultural Richard Wagner // Enciclopédia Itaú Cultural — São Paulo: Itaú Cultural, 2001. — ISBN 978-85-7979-060-7 Праверана 9 кастрычніка 2017.
  3. ↑ а б Archivio Storico Ricordi — 1808. Праверана 3 снежня 2020.
  4. ↑ а б Pas L. v. Genealogics — 2003.
  5. ↑ а б Kindred Britain
  6. ↑ гл. Х'юстан Чэмберлен Chase, Allan. The Legacy of Malthus: The Social Costs of the New Scientific Racism. New York: Alfred A. Knopf, 1977, pp. 91—92
  7. ↑ The History of Anti-semitism: From Voltaire to Wagner
  8. ↑ Music, mysticism, and magic: a sourcebook
  9. ↑ Wagner’s Hitler: The Prophet and His Disciple

Спасылкі

commons: Рыхард Вагнер на Вікісховішчы
Узята з "https://be.wikipedia.org/w/index.php?title=Рыхард_Вагнер&oldid=3044294"