Каралішчавічы: Розніца паміж версіямі

Каралішчавічы
Краіна	Беларусь
Вобласць	Мінская
Раён	Мінскі
Сельсавет	Навадворскі
Каардынаты	53°48′ пн. ш. 27°41′ у. д.HGЯO
Часавы пояс	UTC+3
Тэлефонны код	+375 17
Паштовы індэкс	223016
Аўтамабільны код	5
	Каралішчавічы на Вікісховішчы

Інтэрактыўны прагляд гісторыі

[дагледжаная версія]

← Папярэдняя праўка Наступная праўка →

Змесціва выдалена Змесціва дададзена

ВізуальнаВікіразметка

Лінейны

Версія ад 15:55, 14 ліпеня 2021

Каралі́шчавічы^[1] (трансліт.: Karališčavičy, руск.: Королищевичи) — вёска ў Мінскім раёне Мінскай вобласці, на рацэ Свіслач. Уваходзіць у склад Навадворскага сельсавета.

Размешчаны на шашы H9050, за 4 км на паўднёвы ўсход ад Новага Двара.

Гісторыя

У 1582 годзе сяло маёнтка Гатава і панскі двор, уласнасць князёў П. Крышынскага і Ю. Масальскага, у Менскім павеце Менскага ваяводства Вялікага Княства Літоўскага. У 1597—1598 гадах сяло, двор, уласнасць Д. С. Тышкевіча, Г. М. Масальскай, А. Крушынскага. У другой палове XVI ст. вядомы як прыватнае ўладанне на тэрыторыі Менскага павета^[2]. У 1667 годзе маёнтак, уласнасць Ф. К. Друцкага-Горскага. У 1778 годзе былі царква, фальварак, 2 сырабойні, уласнасць І. Прушынскага. У 1791 годзе сяло — цэнтр маёнтка, 2 карчмы, уласнасць Менскай парафіі і Прушынскіх.

Пасля Другога падзелу Рэчы Паспалітай 1793 года ў складзе Расійскай імперыі. У 1800 годзе сяло ў Ігуменскім павеце Мінскай губерні, ёсць драўляны касцёл Святой Тройцы, капліца, карчма, панскі двор з пабудовамі, драўляны мост цераз Свіслач, уласнасць С. Прушынскага і каталіцкай царквы. У 1858 годзе сяло, уласнасць К. Прушынскага і М. Прушынскага. У 1861 годзе Каралішчавічы, у сувязі з пабудовай у касцёле новага аргана, наведаў кампазітар Станіслаў Манюшка^[3]. Магчыма, Станіслаў Манюшка не раз быў у Каралішчавічах, нейкім чынам з Каралішчавічамі быў звязаны яго стрыечны брат (сын цёткі Міхаліны з Манюшак) Ян Эдвард Ваньковіч, які тут і пахаваны.

У 1897 годзе ёсць хлебазапасны магазін, касцёл, капліца, піцейны дом, у Пярэжырскай воласці Ігуменскага павета. З 1907 года працавала народнае вучылішча.

У Першую сусветную вайну ў лютым — снежні 1918 года Каралішчавічы пад акупацыяй войскаў Германскай імперыі.

25 сакавіка 1918 года згодна з Трэцяй Устаўной граматай вёска абвешчана часткай Беларускай Народнай Рэспублікі. З 1 студзеня 1919 года ў адпаведнасці з пастановай І з’езда КП(б) Беларусі ўвайшла ў склад Беларускай ССР. У ліпені 1919 — ліпені 1920 года вёска была пад акупацыяй Польшчы.

З 20 жніўня 1924 года цэнтр Каралішчавіцкага сельсавета^[4] Самахвалавіцкага раёна Менскай акругі (да 26 ліпеня 1930). У 1926 годзе працавалі кузня і шавецкая майстэрня. З 26 траўня 1935 года ў Менскім раёне. З 20 лютага 1938 года ў Менскай вобласці.

У Другую сусветную вайну з канца чэрвеня 1941 да пачатку ліпеня 1944 года вёска акупаваная войскамі нацысцкай Германіі. Нямецкія войскі спалілі 56 двароў, забілі 6 жыхароў і 3 вывезлі на прымусовую працу ў Германію.

З 1956 года паблізу Каралішчавічаў дзейнічаў Дом творчасці беларускіх пісьменнікаў імя Якуба Коласа. З 5 сакавіка 1959 года па 20 студзеня 1960 года вёска ў складзе Трасцянецкага сельсавета^[5]. З 20 студзеня 1960 года ў Навадворскім сельсавеце.

У 2010 годзе дзейнічалі клуб-бібліятэка, магазін.

Вядомыя асобы

Язэп Гуткоўскі (1908—1986) — беларускі грамадскі дзеяч, публіцыст.
Іван Іосіфавіч Ляўко (нар. 1920) — беларускі інжынер-будаўнік.
Язэп Пушча (1902—1964) — беларускі пісьменнік.
Ганна Цюндзявіцкая (1803—1850) — аўтарка папулярнай кулінарнай кнігі «Літоўская гаспадыня». Сястра Ганны Прушынскай (Цюндзявіцкай) — Міхаліна Прушынская (у шлюбе Семірадская), маці вядомага польскага і рускага мастака Генрыха Семірадскага. Генрых Семірадскі часта наведваў Каралішчавічы, дзе ў 1873 годзе ажаніўся са сваёй 18-гадовай кузінай Марыяй Прушынскай.

Помнікі архітэктуры

Сядзіба Прушынскіх — Гісторыка-культурная каштоўнасць Беларусі, шыфр 613Г000362шыфр 613Г000362
Касцёл Апекі Маці Божай

Зноскі

↑ Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь: Мінская вобласць: нарматыўны даведнік / І. А. Гапоненка, І. Л. Капылоў, В. П. Лемцюгова і інш.; пад рэд. В. П. Лемцюговай. — Мн.: Тэхналогія, 2003. — 604 с. ISBN 985-458-054-7. (DJVU)
↑ Спірыдонаў, М.Ф. Беларусь у другой палове XVI ст. [Карта] / М.Ф. Спірыдонаў // Нацыянальны атлас Беларусі. — Мінск: Белкартаграфія, 2002. — С. 266—267.
↑ Ruch muzyczny, 1861.
↑ Рашэнне выканкома Мінскага абласнога Савета дэпутатаў працоўных ад 5 сакавіка 1959 г. // Збор законаў, указаў Прэзідыума Вярхоўнага Савета Беларускай ССР, пастаноў і распараджэнняў Савета Міністраў Беларускай ССР. — 1959, № 4.
↑ Рашэнне выканкома Мінскага абласнога Савета дэпутатаў працоўных ад 20 студзеня 1960 г. // Збор законаў, указаў Прэзідыума Вярхоўнага Савета Беларускай ССР, пастаноў і распараджэнняў Савета Міністраў Беларускай ССР. — 1960, № 2.

Спасылкі

На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Каралішчавічы
Каралішчавічы на Радзіма.орг
Прагноз надвор'я ў в. Каралішчавічы
Каралішчавічы. Гісторыя ў карцінках

[1] Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь: Мінская вобласць: нарматыўны даведнік / І. А. Гапоненка, І. Л. Капылоў, В. П. Лемцюгова і інш.; пад рэд. В. П. Лемцюговай. — Мн.: Тэхналогія, 2003. — 604 с. ISBN 985-458-054-7. (DJVU)

[2] Спірыдонаў, М.Ф. Беларусь у другой палове XVI ст. [Карта] / М.Ф. Спірыдонаў // Нацыянальны атлас Беларусі. — Мінск: Белкартаграфія, 2002. — С. 266—267.

[3] Ruch muzyczny, 1861.

[4] Рашэнне выканкома Мінскага абласнога Савета дэпутатаў працоўных ад 5 сакавіка 1959 г. // Збор законаў, указаў Прэзідыума Вярхоўнага Савета Беларускай ССР, пастаноў і распараджэнняў Савета Міністраў Беларускай ССР. — 1959, № 4.

[5] Рашэнне выканкома Мінскага абласнога Савета дэпутатаў працоўных ад 20 студзеня 1960 г. // Збор законаў, указаў Прэзідыума Вярхоўнага Савета Беларускай ССР, пастаноў і распараджэнняў Савета Міністраў Беларускай ССР. — 1960, № 2.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

@@ Радок 33: / Радок 33: @@
 == Гісторыя ==
+У 1582 годзе [[сяло]] [[Маёнтак|маёнтка]] [[Гатава]] і панскі двор, уласнасць князёў П. Крышынскага і Ю. Масальскага, у [[Менскі павет|Менскім павеце]] [[Менскае ваяводства|Менскага ваяводства]] [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікага Княства Літоўскага]]. У 1597—1598 гадах сяло, двор, уласнасць Д. С. Тышкевіча, Г. М. Масальскай, А. Крушынскага. У другой палове XVI ст. вядомы як прыватнае ўладанне на тэрыторыі [[Менскі павет|Менскага павета]]<ref>Спірыдонаў, М.Ф. Беларусь у другой палове XVI ст. [Карта] / М.Ф. Спірыдонаў // Нацыянальны атлас Беларусі. — Мінск: Белкартаграфія, 2002. — С. 266—267.</ref>. У 1667 годзе маёнтак, уласнасць Ф. К. Друцкага-Горскага. У 1778 годзе былі царква, фальварак, 2 сырабойні, уласнасць І. Прушынскага. У 1791 годзе сяло — цэнтр маёнтка, 2 карчмы, уласнасць Менскай парафіі і Прушынскіх.
-[[File:Karališčavičy. Каралішчавічы (1901-17).jpg|left|thumb|Касцёл у Каралішчавічах, 1914]]
-У другой палове XVI ст. вядомы як прыватнае ўладанне на тэрыторыі [[Менскі павет|Менскага павета]]<ref>Спірыдонаў, М.Ф. Беларусь у другой палове XVI ст. [Карта] / М.Ф. Спірыдонаў // Нацыянальны атлас Беларусі. — Мінск: Белкартаграфія, 2002. — С. 266—267.</ref>. Пазней належалі да [[Заслаўе|заслаўскага]] маёнтку Пшаздзецкіх. У пачатку [[XIX стагоддзе|XIX ст.]] часткі гэтага маёнтка купіў [[Міхал Прушынскі]], пасля яго смерці заслаўскі маёнтак падзяліўся, Каралішчавічы атрымаў сын Міхала, Мечыслаў<ref>[http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_XIV/443 Геаграфічны слоўнік Польскага каралеўства і іншых мясцін славянскіх (том XIV, ст. 443)] {{ref-pl}}</ref>.
+Пасля [[Другі падзел Рэчы Паспалітай|Другога падзелу Рэчы Паспалітай]] 1793 года ў складзе [[Расійская імперыя|Расійскай імперыі]]. У 1800 годзе сяло ў [[Ігуменскі павет|Ігуменскім павеце]] [[Мінская губерня|Мінскай губерні]], ёсць драўляны касцёл Святой Тройцы, капліца, карчма, панскі двор з пабудовамі, драўляны мост цераз Свіслач, уласнасць С. Прушынскага і каталіцкай царквы. У 1858 годзе сяло, уласнасць К. Прушынскага і М. Прушынскага.  У 1861 годзе Каралішчавічы, у сувязі з пабудовай у касцёле новага аргана, наведаў кампазітар [[Станіслаў Манюшка]]<ref>Ruch muzyczny, 1861.</ref>. Магчыма, Станіслаў Манюшка не раз быў у Каралішчавічах, нейкім чынам з Каралішчавічамі быў звязаны яго стрыечны брат (сын цёткі Міхаліны з Манюшак) [[Ян Эдвард Ваньковіч]], які тут і пахаваны.
-У 1785 годзе па фундацыі Станіслава Прушынскага ў Каралішчавічах пабудаваны драўляны [[Касцёл Апекі Маці Божай, Каралішчавічы|касцёл Апекі Маці Божай]], які падтрымліваўся ў добрым стане клопатамі роду Прушынскіх. Маёнтак Прушынскіх у Каралішчавічах быў дастаткова заможным і дзякуючы сваяцкім і грамадскім сувязям уладальнікаў прыцягваў да сябе эканамічную і культурную эліту краю. У 1930-я гады касцёл быў перабудаваны пад клуб. З 2014 года ў адноўленым касцёле праводзяцца святыя імшы.
+У 1897 годзе ёсць хлебазапасны магазін, касцёл, капліца, піцейны дом, у Пярэжырскай воласці Ігуменскага павета. З 1907 года працавала [[Народныя вучылішчы|народнае вучылішча]].
-[[File:Каралішчавічы.PNG|left|thumb|Маладыя беларускія пісьменнікі ў Доме творчасці, 1980-я.]]
-У Каралішчавічах нарадзіліся і, верагодна, ахрышчаны ў касцёле Апекі Маці Божай аўтар гаспадарчага даведніка «Літоўская гаспадыня» [[Ганна Цюндзявіцкая|Ганна Прушынская (у шлюбе Цюндзявіцкая)]] і вядомы беларускі паэт [[Язэп Пушча]]. Сястра Ганны Прушынскай (Цюндзявіцкай) — Міхаліна Прушынская (у шлюбе Семірадская), маці вядомага польскага і рускага мастака [[Генрых Семірадскі|Генрыха Семірадскага]]. Г. Семірадскі часта наведваў Каралішчавічы, дзе ў 1873 годзе ажаніўся са сваёй 18-гадовай кузінай Марыяй Прушынскай. У 1861 годзе Каралішчавічы, у сувязі з пабудовай у касцёле новага аргану, наведаў кампазітар [[Станіслаў Манюшка]]<ref>Ruch muzyczny, 1861.</ref>. Магчыма, С. Манюшка не раз быў госцем у Каралішчавічах, нейкім чынам з Каралішчавічамі быў звязаны яго стрыечны брат (сын цёткі Міхаліны з Манюшак) [[Ян Эдвард Ваньковіч]], які тут і пахаваны.
+У [[Першая сусветная вайна|Першую сусветную вайну]] ў лютым — снежні 1918 года Каралішчавічы пад акупацыяй войскаў [[Германская імперыя|Германскай імперыі]].
-У 1924—1959 гадах цэнтр [[Каралішчавіцкі сельсавет|Каралішчавіцкага сельсавета]]<ref>Рашэнне выканкома Мінскага абласнога Савета дэпутатаў працоўных ад 5 сакавіка 1959 г. // Збор законаў, указаў Прэзідыума Вярхоўнага Савета Беларускай ССР, пастаноў і распараджэнняў Савета Міністраў Беларускай ССР. — 1959, № 4.</ref>, з 5 сакавіка 1959 года па 20 студзеня 1960 года вёска ў складзе [[Трасцянецкі сельсавет|Трасцянецкага сельсавета]]<ref>Рашэнне выканкома Мінскага абласнога Савета дэпутатаў працоўных ад 20 студзеня 1960 г. // Збор законаў, указаў Прэзідыума Вярхоўнага Савета Беларускай ССР, пастаноў і распараджэнняў Савета Міністраў Беларускай ССР. — 1960, № 2.</ref>.
+сакавіка 1918 года згодна з [[Трэцяя Устаўная грамата|Трэцяй Устаўной граматай]] вёска абвешчана часткай [[Беларуская Народная Рэспубліка|Беларускай Народнай Рэспублікі]]. З 1 студзеня 1919 года ў адпаведнасці з пастановай [[I з’езд КП(б)Б|І з’езда КП(б) Беларусі]] ўвайшла ў склад [[Беларуская Савецкая Сацыялістычная Рэспубліка|Беларускай ССР]]. У ліпені 1919 — ліпені 1920 года вёска была пад акупацыяй [[Польская Рэспубліка (1918—1939)|Польшчы]].
-З 1956 года паблізу Каралішчавіч дзейнічаў Дом творчасці беларускіх пісьменнікаў імя Якуба Коласа.
+З 20 жніўня 1924 года цэнтр [[Каралішчавіцкі сельсавет|Каралішчавіцкага сельсавета]]<ref>Рашэнне выканкома Мінскага абласнога Савета дэпутатаў працоўных ад 5 сакавіка 1959 г. // Збор законаў, указаў Прэзідыума Вярхоўнага Савета Беларускай ССР, пастаноў і распараджэнняў Савета Міністраў Беларускай ССР. — 1959, № 4.</ref> [[Самахвалавіцкі раён|Самахвалавіцкага раёна]] [[Менская акруга|Менскай акругі]] (да 26 ліпеня 1930). У 1926 годзе працавалі кузня і шавецкая майстэрня. З 26 траўня 1935 года ў [[Мінскі раён|Менскім раёне]]. З 20 лютага 1938 года ў [[Мінская вобласць|Менскай вобласці]].
-== Вядомыя жыхары ==
+У [[Другая сусветная вайна|Другую сусветную вайну]] з канца чэрвеня 1941 да пачатку ліпеня 1944 года вёска акупаваная войскамі нацысцкай [[Трэці рэйх|Германіі]]. Нямецкія войскі спалілі 56 двароў, забілі 6 жыхароў і 3 вывезлі на прымусовую працу ў Германію.
+З 1956 года паблізу Каралішчавічаў дзейнічаў Дом творчасці беларускіх пісьменнікаў імя Якуба Коласа. З 5 сакавіка 1959 года па 20 студзеня 1960 года вёска ў складзе [[Трасцянецкі сельсавет|Трасцянецкага сельсавета]]<ref>Рашэнне выканкома Мінскага абласнога Савета дэпутатаў працоўных ад 20 студзеня 1960 г. // Збор законаў, указаў Прэзідыума Вярхоўнага Савета Беларускай ССР, пастаноў і распараджэнняў Савета Міністраў Беларускай ССР. — 1960, № 2.</ref>. З 20 студзеня 1960 года ў Навадворскім сельсавеце.
+У 2010 годзе дзейнічалі клуб-бібліятэка, магазін.
+== Вядомыя асобы ==
 * [[Язэп Гуткоўскі]] (1908—1986) — беларускі грамадскі дзеяч, публіцыст.
 * [[Іван Іосіфавіч Ляўко]] (нар. 1920) — беларускі інжынер-будаўнік.
 * [[Язэп Пушча]] (1902—1964) — беларускі пісьменнік.
-* [[Ганна Цюндзявіцкая]] (1803—1850) — аўтар папулярнай кулінарнай кнігі «[[Літоўская гаспадыня]]».
+* [[Ганна Цюндзявіцкая]] (1803—1850) — аўтарка папулярнай кулінарнай кнігі «[[Літоўская гаспадыня]]». Сястра Ганны Прушынскай (Цюндзявіцкай) — Міхаліна Прушынская (у шлюбе Семірадская), маці вядомага польскага і рускага мастака [[Генрых Семірадскі|Генрыха Семірадскага]]. Генрых Семірадскі часта наведваў Каралішчавічы, дзе ў 1873 годзе ажаніўся са сваёй 18-гадовай кузінай Марыяй Прушынскай.
 == Помнікі архітэктуры ==
 [[File:9fPsYTb6qtw.jpg|thumb|Касцёл улетку 2018 года]]
 [[File:Ruins in Karaliscavici.jpg|thumb|Рэшткі стайні сядзібна-паркавага комплекса Прушынскіх]]
-* [[Сядзібна-паркавы комплекс Прушынскіх, Каралішчавічы|Сядзіба Прушынскіх]] — {{ГККРБ 4|613Г000362}}
+* [[Сядзібна-паркавы комплекс Прушынскіх (Каралішчавічы)|Сядзіба Прушынскіх]] — {{ГККРБ 4|613Г000362}}
-* [[Касцёл Апекі Маці Божай, Каралішчавічы|Касцёл Апекі Маці Божай]]
+* [[Касцёл Апекі Маці Божай (Каралішчавічы)|Касцёл Апекі Маці Божай]]
 {{зноскі}}

Навадворскі сельсавет
Цэнтр	Новы Двор
Аграгарадкі	Гатава
Вёскі	Асееўка · Вялікае Сціклева · Вялікі Трасцянец · Дзергаі · Дубкі · Ельніца · Каралішчавічы · Клімавічы · Мацавічы · Падлоссе · Пашкавічы · Цэсіна