Норка амерыканская ў Беларусі

Норка амерыканская для Беларусі — від сысуноў, адзін з двух інтрадукаваных відаў драпежнікаў у Беларусі.

Гісторыя

Акліматызаваны від. Амерыканская норка ў Беларусі мела, па меншай меры, тры магчымыя шляхі фарміравання яе папуляцый: штучна завезеныя асобіны, мігранты з прылеглых рэгіёнаў, звяркі, якія ўцяклі з месцаў клеткавай гадоўлі ў межах Беларусі.

Упершыню амерыканская норка ў Беларусь была завезена ў 1953 годзе. З 1953 па 1958 год у розныя вадаёмы рэспублікі выпушчана 895 звяроў (8 акліматызацыйных групз Башкірскай і Татарскай АССР).

Выпускі амерыканскай норкі ажыццяўляліся ў цэнтральнай частцы Беларусі: на возеры Кромань ў Стаўбцоўскім і р. Нёман у Навагрудскім раёне, у вусце р. Волка пры яе ўпадзенні ў р. Заходняя Бярэзіна ў Іўеўскім, а таксама на возеры Палік у Барысаўскім раёне. Акрамя таго, гэтага звярка выпускалі ў паўднёва-ўсходняй частцы Беларусі на р. Сож і Быстрык у Чачэрскім і на р. Сонка ў Чэрыкаўскім раёне.

У суседнюю Літву ў 1950—1953 гадах выпушчана 8 партый амерыканскай норкі агульнай колькасцю 113 асобін, нашчадкі якіх цалкам маглі патрапіць на тэрыторыю Беларусі. Акрамя таго, у 1960-80-х гадах у Беларусі існавала 10 зверагадоўчых гаспадарак, якія займаліся развядзеннем амерыканскай норкі, што таксама магла папаўняць папуляцыі інтрадуцэнта.

За наступныя 30 гадоў папуляцыя амерыканскай норкі павялічылася ў 60 разоў.

Восенню 2003 года ў амерыканскіх норак пачалася эпідэмія. Праз чатыры гады пасля хваробы папуляцыя аднавілася, але ў 2007 годзе норак накрыла новая хваля мору. Прычыну хваробы не выявілі, аднак высветлілі, што не было факту атручвання і бактэрыяльнага заражэння. Не была таксама выяўленая і чума. Для дэталёвага вывучэння такіх эпідэмій ў жывёл у Беларусі не створаны дастатковыя ўмовы. Падобнымі пытаннямі займаюцца абсталяваныя ветэрынарныя лабараторыі, дзе вывучаецца віруснае асяроддзе жывых арганізмаў. Акрамя таго, такія даследаванні каштуюць немалых грошай. Што б ні было прычынай, у выніку папуляцыя амерыканскай норкі скарацілася прыкладна ўдвая.

Сучасная папуляцыя

Папуляцыя амерыканскай норкі на 2020 год ацэньваецца на ўзроўні 20 тысяч асобін, якія раўнамерна расселеныя па ўсёй тэрыторыі краіны.

Дынаміка агульнай колькасці

Дынаміка здабычы

Біялогія

Валасяны покрыў амерыканскай норкі, якая насяляе ў Беларусі ў прыродных умовах, звычайна мае карычневую або цёмна-карычневую афарбоўку. Часам дзікія амерыканскія норкі бываюць шэрымі і вельмі рэдка палевыя. Верагодна, такая нетыповая афарбоўка зыходзіць ад шэрых або палевых селекцыйных прабацькоў, якія часткова з’яўляліся заснавальнікамі дзікіх папуляцый гэтага інтрадуцэнта.

Упадабанымі месцапражываннямі амерыканскай норкі з’яўляюцца хуткабягучыя адносна паўнаводныя рэкі са стромкімі берагамі, парослымі драўняна-хмызняковай расліннасцю.

Асноўнымі фактарамі, якія вызначаюць засяленне амерыканскай норкай рэк, а шмат у чым і ўсіх іншых вадаёмаў, з’яўляюцца наступныя. Вельмі важна для гэтага драпежніка наяўнасць шматлікіх вадаёмаў і забалочаных участкаў у пойме, а таксама яе шырыня, лясістасць і зараснікавасць. Прычым найбольш спрыяльная пойма няроўная, г. з. з забалочанымі паніжэннямі і парослымі лесам узвышэннямі, якія не затапляюцца цалкам ў паводку, з вялікай колькасцю пойменных азёр, старыц, ручаёў. Пры гэтым драўняна-хмызняковай расліннасць павінна размяшчацца курцінамі, каб была вялікая колькасць экатонных участкаў на стыку лесу, зараснікаў кустоў і адкрытых участкаў.

Ва ўмовах Беларусі на натуральных вадаёмах сустракальнасць рыбы ў харчаванні амерыканскай норкі складае 10-47 %, а ў сярэднім на працягу года 27-33 %. У паўнаводных каналах і вадаёмах рыбаводных гаспадарак, дзе рыба знаходзіцца ў багацці, яе доля ў харчаванні параўнальна больш. У цэлым ва ўмовах Беларусі ў харчаванні амерыканскай норкі выяўлена 24 віды рыб. Гэта менш, чым у выдры (Lutra lutra), але значна больш, чым у норкі еўрапейскай. У асноўным сярод розных відаў рыб амерыканская норка есць акуня (Perca fluviatilis), плотку (Rutilus rutilus), дробнага шчупака (Esox lucius), уюна (Misgurnus fossilis), аўсянку (Leucaspius delineatus), радзей верхаводку (Alburnus alburnus), джгіра (Gymnocephalus cernuus) і карася (Carassius carassius). Астатнія віды рыб яна есць рэдка або адзінкава. Здабываная амерыканскай норкай рыба невялікая па памерах: у асноўным масай да 60 г, радзей 80-120 і толькі часам каля 200 г.

Сустракальнасць амфібій ў харчаванні амерыканскай норкі мае выразныя сезонныя змены і значна больш у кастрычніку-лістападзе і красавіку, а таксама нярэдка павялічана зімой.

Сярод здабытых амерыканскай норкай дробных млекакормячых сустракаюцца самыя розныя віды: рыжая (Myodes glareolus), вадзяная (Arvicola amphibius), цёмная (Microtus agrestis) палёўкі і палёўка-эканомка (Microtus oeconomus), лясная (Apodemus uralensis), палявая (Apodemus agrarius), жаўтагорлая (Apodemus flavicollis) мышы і Мыш-малышка (Micromys minutus); буразубкі (Sorex), кутора (Neomys) і нават крот (Talpa europaea)крот. У харчаванні амерыканскай норкі сустракаецца і больш буйны грызун — андатра (Ondatra zibethicus).

Птушкі ў харчаванні амерыканскай норкі ў розных месцапражываннях сустракаюцца ў сярэднім у 2-4 % выпадкаў. Аднак у цёплы сезон у асобных асобін встречаемості ў рацыёне птушак складае да 90 %.

Ва ўмовах Беларусі гон амерыканскай норкі адбываецца ў лютым і заканчваецца ў асноўным да сярэдзіны сакавіка.

Канкурэнцыя з іншымі відамі

Сярэдняя пладавітасць амерыканскай норкі каля 4. Пры нізкай шчыльнасці пладавітасць ўзрастае. Гэта дазваляе амерыканскай норцы хутка размножвацца і, выцясняючы еўрапейскую норку, за 3-4 гады цалкам асвоіць усе прыдатныя месцы рассялення на вадаёмах. Пры гэтым еўрапейская норка (Mustela lutreola) цалкам знікае за 5-10 гадоў.

Гэтаму спрыяюць значная экалагічная пластычнасць віду, мноства прыдатных для пражывання месцаў, а таксама канкурэнтаздольнасць у параўнанні з абарыгеннай еўрапейскай норкай. Хуткай экспансіі амерыканскай норкі таксама спрыяла наяўнасць эфектыўных рэпрадуктыўных рэгуляцый. Яны заключаюцца ва ўдзеле ў размнажэнні усіх палаваспелых самак, паспяванні ўсіх самак да канца першага года жыцця, павелічэнні пладавітасці пры нізкай шчыльнасці папуляцыі і асабліва пры наяўнасці канкурэнтнага віду — абарыгеннай еўрапейскай норкі.

На 2015 год з’явіліся меркаванні аб амаль поўным знішчэнні беларускай папуляцыі еўрапейскай норкі ў вініку выцяснення яе амерыканскай.

Акрамя папуляцыйнага ціску на еўрапейскую норку, амерыканская норка аказвае прэсінг на папуляцыі хахулі (Desmana moschata), тхароў (Mustela putorius), куніц (Martes), а таксама рэдкай на тэрыторыі Беларусі пардвы (Lagopus lagopus). У выніку моцнага рассялення амерыканскай норкі хахуля на тэрыторыі Беларусі больш не сустракаецца, а еўрапейская норка і пардва, калі і засталіся, то знаходзяцца амаль на мяжы знішчэння.

Ахова

Аховы не патрабуе.

Паляванне на норку ў Беларусі дазволена з першых дзён верасня і да 31 сакавіка. З верасня па лістапад можна паляваць толькі бяззброевым спосабам. Дазваляецца паляванне на асобін абодвух полаў з выкарыстаннем пастак і капканаў, за выключэннем петляў.

Літаратура

• Сидорович В. Е., Ставровский Д. Д. «Норка американская»/ Звери: Популярный энциклопедический справочник (Животный мир Беларуси). Минск, 2003. С.217-222
• Сидорович В. Е. «Норки, выдра, ласка и другие куньи» Минск, 1995. −191с.
• Гричик В. В., Бурко Л. Д. «Животный мир Беларуси. Позвоночные : учеб. пособие» Минск, 2013. −399 с.
• Сержанин И. Н. «Млекопитающие Белоруссии». Издание 2-е. Минск, 1961. −321с.
• Савицкий Б. П. Кучмель С. В., Бурко Л. Д. «Млекопитающие Беларуси». Минск, 2005. −319с.
• Анисимова, Е. И. Паразитозы американской норки в диких популяциях и зоокультуре / Е. И. Анисимова, С. В. Полоз; Науч.-практ. центр Нац. акад. наук Беларуси по биоресурсам. — Минск : Беларус. навука, 2010. — 253, [1] с. : ил., табл. — Ч. текста латин. — Библиогр.: с. 236-254. — Содержание. — ISBN 978-985-08-1140-0

Спасылкі

• Ресурсы охотничьей фауны (руск.)