Інтэрнацыянальная готыка

Мікеліна да Безоца, «Заручыны св. Кацярыны», Сіена, Нацыянальная бібліятэка, каля 1420

Інтэрнацыянальная готыка — стылістычны варыянт апошніх этапаў готыкі, які развіўся ў Бургундыі, Багеміі і Паўночнай Італіі прыкладна з 1380 па 1430 гады.

Стыль

Адметныя рысы жывапісу інтэрнацыянальнай готыкі: маляўнічасць, вытанчанасць і дэкаратыўнасць, экзальтаванасць. Як завяршаючы, фінальны этап развіцця стылю, ён адрозніваецца некаторым маньерызмам: экспрэсіўнасцю формаў, вастрынёй, графічнасцю і гратэскам. У архітэктуры гэтаму стылю жывапісу будзе адпавядаць г. з. «палымнеючая готыка», таксама незвычайна вычварная.

Частыя залатыя фоны, грэбаванне прасторавай глыбінёй, пляскатасць, адсутнасць света-паветранага асяроддзя і іншыя рысы сярэднявечнага мастацтва спалучаюцца пры гэтым з высокімі рамеснымі маляўнічымі навыкамі, дбайнасцю ў распрацоўцы дэталяў касцюма і інтэр'еру, прапрацаванасцю драпіровак, твараў, а таксама раслін.

Распаўсюджанасць

Гэты куртуазны стыль культываваўся пры двары практычна ўсіх еўрапейскіх манархаў у эпоху «восені сярэднявечча», таму таксама яго звалі «прыдворная готыка». У кожнай еўрапейскай краіне яна магла мець сваі асаблівасці, захоўваючы пры гэтым, тым не менш, агульныя, якія адразу распазнаюцца. Усё ж, культурны абмен быў настолькі інтэнсіўным, што часта няма магчымасці вызначыць, з якой дзяржавы і рэгіянальнай школы паходзіць той ці іншы ананімны выраб. Сетка дынастычных шлюбаў, якая ахапіла Еўропу, парадніла мноства двароў, ператварыўшы яе ў адзіную культурную прастору, у якім свабодна перамяшчаліся і прадметы мастацтва, напрыклад, як падарункі.

З сацыялагічнага пункта гледжання, распаўсюджванне стылю інтэрнацыянальнай готыкі не толькі на рэлігійную, але і на свецкую тэматыку (выраблялася вялікая колькасць бытавых прадметаў, прыкладных вырабаў), з'яўляецца важным момантам у развіцці гісторыі культуры Еўропы. Адбываецца павелічэнне колькасці вырабаў, замоўленых па свецкіх прычынах. Прычым не толькі прыдворнымі і дваранамі, але буржуазіяй, якая палепшыла свой дабрабыт.

Двары: імператара Карла IV (Прага), караля Германіі і Багеміі Вацлава IV (Прага), каралёў Францыі Карла V Мудрага і Карла VI Вар'ята (Парыж), братоў Карла V: Людовіка I Анжуйскага, Філіпа II, герцага Бургундскага (Дыжон) і Іаана, герцага Берыйскага і Аверньскага; караля Англіі Рычарда II, папскі двор (Авіньён), герцага Міланскага Джан Галеаца Вісконці (Мілан), іншыя.

Стаўленне да Рэнесансу

Пізанела, «Мадонна з немаўлём», Музей Кастэльвек'ё. Фрагмент

Храналагічна гэты стыль папярэднічае ранняму Протарэнесансу, часам перасякаецца з ім і, безумоўна, уплывае на першых майстроў новага мастацтва. Асабліва моцным уплыў готыкі апынуўся на тэрыторыях Паўночнага Адраджэння: для твораў нідэрландскіх і нямецкіх мастакоў яе дасягненні ўсё яшчэ будуць заставацца вельмі важнымі, у той час, як Італія ўжо будзе ўся ахоплена вывучэннем антычнай класічнай спадчыны.

Хоць у ранняе кватрачэнта італьянцы ўсё яшчэ знаходзіліся пад уражаннем ад інтэрнацыянальнай готыкі — яе ўплыў можна заўважыць у творах Карпача, Учэла, Карла Крывелі і Бацічэлі.

Творы

Асноўныя творы — алтарныя абразы і мініяцюры ў манускрыптах. Захаваліся таксама шпалеры.

Карціны, як правіла, пісаліся тэмперай па драўляных дошках. Распаўсюджаны залатыя фоны і пропісы па фігурах золатам. Алтарныя абразы маглі мець некалькі створак (ад дзвюх да дзясятка). Гэтыя выцягнутыя вертыкальныя панэлі мелі тыповыя гатычныя аркавыя завяршэнні — спічастыя ці трохвугольным вімпергам. Рама магла быць упрыгожана арнаментальнай разьбой і пазалочана. Акрамя таго, на самой паверхні дошкі, якая служыць фонам, мог быць выразаны ці зроблены з гіпсу нізкі рэльеф (напрыклад, галінкі дрэў, прадзі валасоў, німбы, шрыфт). Гэта ледзь прыкметная разьба распісвалася, што стварала дадатковы маляўнічы эфект раскошы.

У Іспаніі гэта форма знайшла адлюстраванне ў дошках рэтабла.

Гісторыя тэрміна

Майстар Франке, «Vir dolorum», каля 1420, Музей выяўленчых мастацтваў, Лейпцыг

Нягледзячы на тое, што тэрмін «інтэрнацыянальная готыка» прапанавалі ў 1890-х гадах амаль адначасова гісторыкі мастацтва Луі Куражо (Францыя) і Юліус фон Шлосер (Аўстрыя), выкарыстоўваць яго ў сённяшнім значэнні пачалі толькі ў 1960—1970-х гадах.

Да гэтага для наймення выкарыстоўваўся тэрмін «позняя готыка» (Spätgotik) (Гурліт у кнізе «Мастацтва і мастакі напярэдадні Рэфармацыі», 1890), а таксама «асаблівая готыка» (Sondergotik), які датычыўся нямецкай готыкі 1350—1550 гадоў. З 1960—1970-х гадоў «позняй готыкай» вырашана назваць готыку пасля 1430 года, а папярэдні перыяд — зваць «інтэрнацыянальнай».

Іншыя ўжываныя мастацтвазнаўцамі старой школы назвы: «Прыдворная готыка» (Hofischen Gotik, art courtois), «касмапалітычнае мастацтва» (art cosmopolite) ці «мяккі стыль» (Weicher Stil).

Спіс мастакоў

(Няпоўны і неправераны)

Італія

Некаторыя італьянскія майстры працавалі ў стылі, пераходным да Рэнесансу.

• Мікеліна да Безоца
• Якапа Беліні
• Андрэа Вані
• Паола Венецыяна
• Аньёла Гадзі
• Тадэа Гадзі
• Джаваніна дэ Грасі
• П'етра Ларэнцэці
• Амброджа Ларэнцэці
• Мазаліна да Панікале
• Сімонэ Марціні (сіенская школа) +
• Ларэнца Манака +
• Пізанела +
• Джэнціле да Фабрыяна +
• Лукіна Бельбела да Павіа
• Стэфана да Верона

Бургундыя

• браты Лімбургі +
• Жан дэ Бомец
• Мельхіёр Брудэрлам
• Жан Малуэль (дзядзька братоў Лімбург)+
• Анры Бельшоз +
• Ангеран Кардон
• Герман Шыр (працаваў у Англіі), мініяцюрыст

Францыя

• Майстар Бусіко (Jacques Coene ?) (мініяцюрыст) +
• Майстар Рагана (Master of the Rohan Prayer-book) (мініяцюрыст) +
• Жан Фуке (жывапісец)+

Свяшчэнная Рымская Імперыя

Германія, Багемія (Чэхія)

• Конрад фон Зост (Вестфалія)
• Штэфан Лохнер
• Майстар «Тржэбаньскага алтара»
• Майстар Бертрам з Гамбурга
• Майстар Святой Веранікі (Кёльн)
• Майстар Тэадэрык з Прагі
• Майстар Франку
• Ніжнерэйнскі майстар
• Master of the Martyrologium of Gerona (мініяцюрыст)
• Майстар венскага Пакланення
• Master of the Votive Picture of Sankt Lambrecht

Іспанія

• Бернат Мартарэль

Галерэя

• 
  Сімонэ Марціні, «Дабравешчанне з двума святымі», 1330, Уфіцы.
• 
  Майстар Тржэбаньскага алтара, «Тржэбаньскі алтар: Уваскрэсенне» , 1380—1390, Прага.
• 
  Пізанела, «Партрэт Джынеўры д'Эстэ», 1435—1449, Луўр.
• 
  Джэнціле да Фабрыяна, «Пакланенне вешчуноў», 1423, Уфіцы.
• 
  Невядомы французскі майстар, «Уілтанскі дыптых», правая створка з Мадоннай з немаўлём і анёламі, 1395—1399, Лонданская нацыянальная галерэя.
• 
  Ларэнца Манака, «Дабравешчанне», Галерэя Акадэміі, Фларэнцыя, 1410—1415.
• 
  Браты Лімбург, «Цудоўны часаслоў герцага Берыйскага», ліст са зрыньваннем паўсталых анёлаў, Музей Кандэ, Шанціі.
• 
  Фра Беата Анджэліка, «Каранацыя Марыі». Спалучае рысы інтэрнацыянальнай готыкі і надыходзячага рэнесансу

Спасылкі

• Web Gallery of Art - Painting of the International Gothic
• Артыкул на рускім Архівавана 29 верасня 2007.