Вішня звычайная
| Вішня звычайная | |||||||||||||||||||
 | |||||||||||||||||||
| Навуковая класіфікацыя | |||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
|
прамежныя рангі
| |||||||||||||||||||
| Міжнародная навуковая назва | |||||||||||||||||||
|
Prunus cerasus L. | |||||||||||||||||||
| Сінонімы | |||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||
Вішня звычайная[3][4], Вішэння[5] (Prunus cerasus) — драўняная расліна, якую вырошчваюць у садах; від роду Сліва падроду Вішня сямейства Ружавыя (Rosaceae)[6].
Змест
Батанічнае апісанне[правіць | правіць зыходнік]
 | ||||||||||
Вішня звычайная. Батанічная ілюстрацыя з кнігі «Köhler’s Medizinal-Pflanzen», 1887
| ||||||||||
Вішня звычайная — невялікае дрэва ці куст, дасягае да 5[6] м у вышыню з бліскучай карой шэра-бурага колеру[6].
Лісце скурыстае, чаргаванае, чарашковае, шырокаэліптычнае, завостранае, цёмна-зялёнае зверху, знізу святлей, дасягае ў даўжыню да 5-6 см[6].
Кветкі найчасцей белага колеру, сабраныя ў парасоніках па 2-3 кветкі. Чашалісцікаў і пялёсткаў па пяць, тычынак 15-20, песцік адзін. Кветкі распускаюцца пасля лісця[6].
Плод — кісла-салодкая, шарападобная касцянка светла- або цёмна-чырвонага, амаль чорнага колеру, да 1 см у дыяметры, пакрытая лупінай, мякаць сакавітая, мясістая, костачка ад мякаці не аддзяляецца[6].
Экалогія[правіць | правіць зыходнік]
Цвіце ў канцы сакавіка — пачатку красавіка, плоданасіць з другой паловы мая. Мае зацяжны рост восенню, позна скідае лісце. Многія яе формы вылучаюцца вялікімі памерамі дрэў[7].
Плады вішні звычайнай[правіць | правіць зыходнік]
| Неапрацаваныя плады вішні Харчовая каштоўнасць на 100 г прадукта | ||||||||||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Энергетычная каштоўнасць 52 ккал 217 кДж | ||||||||||||||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||||||||||||||
Плады вішні звычайнай маюць кісла-салодкі смак. Плады змяшчаюць арганічныя кіслоты (лімонная кіслата, яблычная кіслата, хінная кіслата, бурштынавая кіслата, саліцылавая кіслата)[6].
Плады вішні звычайнай змяшчаюць макраэлементы (калій, кальцый, фосфар, магній), мікраэлементы (медзь, жалеза), а таксама пекцінавыя рэчывы, дубільныя рэчывы, ферменты, антацыяны, цукры (глюкоза, фруктоза), вітаміны А, С, В2, РР, Р, фалійная кіслата, кумарын[6].
Выкарыстанне[правіць | правіць зыходнік]
_-_Prunus_cerasus_-_Keila.jpg)
Вішня звычайная — вельмі пашыраная пладовая культура, якая вызначаецца скараспеласцю і штогадовым плоданашэннем. З амаль 150 відаў роду вішні для стварэння культурных сартоў выкарыстоўваліся галоўным чынам вішня звычайная і стэпавая (Prunus chamaecerasus).
Сустракаецца толькі ў культуры; у дзікай прыродзе няма. Некаторыя біёлагі лічаць вішню звычайную вынікам натуральнай гібрыдызацыі вішні стэпавай (Prunus chamaecerasus) з чарэшняй (Prunus avium)[7], які ўзнік і шмат разоў паўтараўся ў месцах сумеснага росту матчыных відаў. Думаюць, што натуральнае скрыжоўванне чарэшні і вішні стэпавай адбылося ў Македоніі, але, магчыма, на Паўночным Каўказе і ў Прыдняпроўі[8].
Плады вішні спажываюць свежымі. Таксама яны прыдатны для розных відаў перапрацоўкі: з іх гатуюць сокі, кампоты, пладовыя віны, варэнне, джэм, кісялі, жэле; начынку для варэнікаў, пірагоў.
Медыцынскае выкарыстанне[правіць | правіць зыходнік]
Лекавай сыравінай з'яўляюцца спелыя свежыя плады вішні і высушаны сок дрэва (клей)[6]. Вішнёвы сіроп прымяняюць у медыцыне для выпраўлення смаку вадкіх лекавых формаў (настоек, адвараў, мікстур), звычайна складае 1/5-1/10 іх аб'ёму[6].
У народнай медыцыне вішнёвы сок ужываюць як адхарквальны сродак пры бранхітах. Ёсць указанні пра заспакойваючае і супрацьсутаргавае дзеянне водных настояў пладоў вішні[6]. У эмульсіі з насення вішань і адвару з пладаножак выразнае мачагоннае дзеянне, іх рэкамендуюць для лячэння мачакіслых дыятэзаў і захворванняў суставаў. Адвары з галін вішні аказваюць добрае супрацьдыярэйнае дзеянне, іх назначаюць пры хранічных калітах[6].
Костачкі вішні і яе насенне пры ўжыванні ў вялікай колькасці могуць аказаць атрутнае дзеянне[6].
Галерэя[правіць | правіць зыходнік]
 Агульны выгляд |
 Лісце |
 Кветкі |
 Плады |
Вішня ў культуры[правіць | правіць зыходнік]
У літаратуры[правіць | правіць зыходнік]
|
Ціха трапечуцца лісці зялёныя, |
| Якуб Колас. «Майская раніца».[9] |
Вобразам вішні ў сваіх вершах карысталіся Яўгенія Янішчыц[10], Таццяна Дзям'янава[11], Максім Багдановіч[12].
Зноскі
- ↑ Ужываецца таксама назва Пакрытанасенныя.
- ↑ Пра ўмоўнасць аднясення апісанай у гэтым артыкуле групы раслін да класа двухдольных гл. артыкул «Двухдольныя».
- ↑ Назва згодна з Я. П. Шмярко, І. П. Мазан. Лекавыя расліны ў комплексным лячэнні — Мн: Навука і тэхніка, 1989. — С. 388. — 399 с. — ISBN 5-343-00120-3.
- ↑ Киселевский А. И. Латино-русско-белорусский ботанический словарь. — Минск: «Наука и техника», 1967. — С. 35. — 160 с. — 2350 экз.
- ↑ Добровольский В. Н. Смоленский областной словарь. Смоленск, 1914
- ↑ 6,00 6,01 6,02 6,03 6,04 6,05 6,06 6,07 6,08 6,09 6,10 6,11 6,12 Митюков А. Д., Налетько Н. Л., Шамрук С. Г. Вишня обыкновенная // Дикорастущие плоды, ягоды и их применение — Мн: Ураджай, 1975. — С. 37-39. — 200 с. — 130 000 экз.
- ↑ 7,0 7,1 Фатьянов В. И., Менафов Б. М. Вишня и слива. —М.: Россельхозиздат, 1981. 54 с.
- ↑ Вишня обыкновенная (руск.)
- ↑ Якуб Колас. «Майская раніца»
- ↑ Я. Янішчыц. «Вішня»
- ↑ Т. Дзям'янава. «Санет»
- ↑ М. Адамовіч. «Па-над белым пухам вішняў»
Спасылкі[правіць | правіць зыходнік]
- Вишня обыкновенная, или садовая — Cerasus vulgaris Mill. (руск.)
- Вишня кислая в Энциклопедии декоративных садовых растений (руск.)
