Міхайла Грамыка

Міхайла Грамыка
Міхайла Грамыка
	; Міхаіл Грамыка, студэнт фізіка-матэматычнага факультэта Маскоўскага ўніверсітэта ў 1906-1911 гадах.
Асабістыя звесткі
Псеўданімы	М. Абданк, Міх. Абданк і Міхаіл Абданк
Дата нараджэння	31 кастрычніка (12 лістапада) 1885
Месца нараджэння	Чорнае, Рэчыцкі павет, Мінская губерня, Расійская імперыя;
Дата смерці	30 чэрвеня 1969 (83 гады)
Месца смерці	Хімкі, Хімкінскі раён[d], Маскоўская вобласць, РСФСР, СССР;
Грамадзянства	Расійская імперыя; СССР;
Жонка	Ліда Рытар[d]
Альма-матар	Магілёўская мужчынская гімназія; МДУ;
Месца працы	Інстытут беларускай культуры; Менскі беларускі педагагічны тэхнікум; БДУ;
Прафесійная дзейнасць
Род дзейнасці	пісьменнік, паэт
Мова твораў	беларуская
Грамадская дзейнасць
Член у	Полымя; Беларускі гай;
	Творы ў Вікікрыніцах
	Медыяфайлы на Вікісховішчы

Міхайла Грамы́ка, поўнае імя Міхаіл Аляксандравіч Грамыка (31 кастрычніка (12 лістапада) 1885, в. Чорнае Рэчыцкі павет, Мінская губерня, цяпер Рэчыцкі раён, Гомельская вобласць — 30 чэрвеня 1969, Хімкі, Маскоўская вобласць) — беларускі паэт і драматург, навуковец-геолаг, педагог.

Біяграфія

З роду спадчынных дваран, бацька — Аляксандр Гаўрылавіч Грамыка, фельдфебель 63-га пяхотнага Угліцкага палка, праваслаўны. Маці — Яўгенія Георгіеўна, каталічка. Ахрышчаны ў Рэчыцкай павятовай саборнай царкве. Сям’я жыла ва ўласным доме ў Магілёве на Жандармскай вуліцы.^[2]

У 1905 годзе скончыў Магілёўскую гімназію, у час вучобы ўдзельнічаў у рабоце нелегальнага гуртка, які быў пад уплывам магілёўскай арганізацыі РСДРП. У 1905 годзе паступіў у Маскоўскі ўніверсітэт на медыцынскі факультэт, у 1906 годзе перавёўся на фізіка-матэматычны, на эксперыментальнае аддзяленне «геалогія». Удзельнічаў у маскоўскім снежаньскім паўстанні (1905). У 1906—1907 гадах уваходзіў у сялянскую арганізацыю пры Магілёўскім акруговым камітэце РСДРП. Атрымаў 27 мая 1911 года дыплом 1-й ступені^[2]. Пасля заканчэння ўніверсітэта настаўнічаў у Адэсе, у прыватным камерцыйным вучылішчы Файга^[2], жаночых гімназіях.

З 1917 года ўдзельнічаў у рабоце культурна-асветніцкай арганізацыі беларускіх бежанцаў «Беларускі гай», у 1920 годзе быў загадчыкам школы-інтэрната для беларусаў-бежанцаў. У 1921—1930 гадах працаваў у Інбелкульце (член прэзідыума Прыродазнаўчай секцыі, распрацоўнік геалагічнай тэрміналогіі^[2]), выкладаў геалогію ў Белпедтэхнікуме, быў дацэнтам кафедры геалогіі Беларускага дзяржаўнага ўніверсітэта^[2].

Арыштаваны ДПУ БССР 13.7.1930 года па справе «Саюза вызвалення Беларусі»; паводле пастановы Калегіі ДПУ БССР ад 10.4.1931 высланы ў Іванава-Вазнясенск на 5 гадоў. Пасля сканчэння тэрміна высылкі ў 1936 выехаў з сям’ёй у Мурманскую вобласць (Кіраўск, затым у 1941—1945 — Чусаў Гарадок). У 1945—1948 жыў у Іжэўску, працаваў у Запалярным горным тэхнікуме. Потым жыў у Пермскай вобласці і Удмурціі. Рэабілітаваны 15.11.1957. Апошнія гады жыў у Хімках.

Навукова-даследчыцкая дзейнасць

Распрацоўваў беларускую навуковую тэрміналогію у галіне геаграфіі, геалогіі, грунтоў і хіміі (з М. Азбукіным). Апублікаваў на беларускай мове падручнікі «Пачатковая геаграфія» (1923, 4 выданні), «Уводзіны ў навуку аб неарганічнай прыродзе» (ч. 1 — Крышталаграфія, ч. 2 — Мінералогія, 1926).

Адным з першых браў удзел у пошуках нафты на Палессі.

«Пачатковая географія». 1928
«Уводзіны ў навуку аб неарганічнай прыродзе. Частка 1. Крышталяграфія». 1926
«Уводзіны ў навуку аб неарганічнай прыродзе. Частка 1. Мінералогія». 1926

Літаратурная творчасць

Літаратурную дзейнасць пачаў у 1907 годзе (пісаў спачатку на рускай мове, з 1914 — на беларускай мове). У 1922 годзе апублікаваў у часопісе «Полымя» эксперыментальную паэму «Гвалт над формай», у 1927 выйшлі кнігі паэзіі «Плынь» (вершы і паэмы) і «Дзве паэмы». Аўтар п’ес «Змітрок з Высокай Буды» (1918) пра рэвалюцыйныя падзеі на Беларусі, «Скарынін сын з Полацка» (паст. 1926, рукапіс не знойдзены), гісторыка-рэвалюцыйнай п’есы «Каля тэрасы» (1929, паст. 1927, у новай рэдакцыі выйшла ў 1975), «Віно бушуе» (1929), героіка-рамантычнай драмы «Над Нёманам» (паст. 1927), дзе адлюстраваў рэвалюцыйныя выступленні працоўных Заходняй Беларусі, «Воўк» (1930).

Выступаў як крытык з артыкуламі пра творчасць М. Багдановіча, пра пастаноўку «Цара Максімільяна» і інш.

Перакладаў творы Л. Талстога, У. Сасюры.

Член СП БССР з 1965. П’есы М. Грамыкі ставіліся ў тэатрах. У 1967 годзе выдадзена «Выбранае», у 1987 — «Родная пушча» (п’есы, вершы, паэмы, успаміны, лісты).

Аўтар успамінаў пра Я. Купалу, Я. Коласа, А. Грыневіча, пра свой удзел у рэвалюцыйных падзеях («Нас натхняў подых рэвалюцыі», 1965, апубл. 1987), «Старонак сямейнай хронікі» (1962—69, не законч., апубл. 1987).

«Каля тэрасы». 1929
«Дзьве паэмы». 1927
«Плынь». 1927

Псеўданімы і крыптанімы

Псеўданімы і крыптанімы: М. Абданк, Мих. Абданк, Михаил Абданк, М. Г., Міх. Г..

Выбраная бібліяграфія

Пачатковая геаграфія. Мн., 1923 (2 выд. Мн., 1925; 3 выд. Мн., 1927; 4 выд. Мн., 1928);
Уводзіны ў навуку аб неарганічнай прыродзе: Ч. 1. Крышталаграфія; Ч. 2. Мінералогія. Мн., 1926;
Дзве паэмы. Мн., 1927;
Плынь: Лірычныя паэмы і вершы. Мн., 1927;
Каля тэрасы: Драмы. Мн., 1929 (2 выд. Мн., 1975);
Выбр. Мн., 1967;
Родная пушча: П’есы, вершы, паэмы, успаміны, лісты. Мн., 1987.

Ушанаванне памяці

У 2017 годзе ў в. Чорнае (Рэчыцкі раён) адкрыта памятная дошка Міхайлу Грамыку^[3].

Зноскі

↑ ^а ^б ^в Беларусь у асобах і падзеях Праверана 8 лютага 2024.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q112702533"></a>
↑ ^а ^б ^в ^г ^д Баринов 2024.
↑ Галковский С. Геолог и поэт, который нашел под Речицей нефть / Станислав Галковский // Советская Белоруссия. — 2017. — 10 ноября. — С. 10

Літаратура

Шушкевіч С. След на зямлі // Полымя. 1965, № 11.
Казека Я. Міхайла Грамыка // Казека Я. Голас часу. Мн., 1975.
Грамы́ка Міхаіл Аляксандравіч) // Энцыклапедыя прыроды Беларусі. У 5-і т. Т. 2. Гатня — Катынь / Рэдкал. І. П. Шамякін (гал. рэд.) і інш. — Мн.: БелСЭ імя Петруся Броўкі, 1983. — С. 119. — 522 с. — 10 000 экз.
Грамыка Міхайла // Беларускія пісьменнікі: Біябібліяграфічны слоўнік. У 6 т. / пад рэд. А. І. Мальдзіса. — Мн.: Беларуская Энцыклапедыя, 1993. — Т. 2. Верабей — Іваноў. — 541 с.; іл.. — ISBN 5-85700-075-0.
Энцыклапедыя гісторыі Беларусі. У 6 т. Т. 3: Гімназіі — Кадэнцыя / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў (гал. рэд.) і інш.; Маст. Э. Э. Жакевіч. — Мн. : БелЭн, 1996. — 527 с. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0041-2.
Саламевіч І. У. Грамы́ка Міхайла (Міхаіл Аляксандравіч) // Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 5: Гальцы — Дагон / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 1997. — Т. 5. — С. 403—404. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0035-8. — ISBN 985-11-0090-0 (т. 5).
Рэпрэсаваныя літаратары, навукоўцы, работнікі асветы, грамадскія і культурныя дзеячы Беларусі. Энцыклапедычны даведнік у 10 тамах (15 кнігах). Т. 1. Абрамовіч—Кушаль. / Укладальнік Л. У. Маракоў. — Смаленск, 2003. — 480 с. — ISBN 985-6374-04-9.
Яцухна В. І. Повязь геалогіі, геаграфіі і філалогіі (жыццё і дзейнасць Міхайлы Грамыкі) / В. І. Яцухна // Непрерывное географическое образование: новые технологии в системе высшей и средней школы: материалы IV Международной научно-практической конференции (Гомель, 25―26 апреля 2013 г.) / [редколлегия: Г. Н. Каропа (главный редактор) и др.]. — Гомель: ГГУ им. Ф. Скорины, 2013 — С. 162—165.

Спасылкі

Баринов И. Михаил Громыко (1885-1967) // Запісы беларусаведа, 11.11.2024.
Людмила Рублевская Автор первой пьесы о Скорине — поэт-геолог Михайла Громыко (руск.) // СБ. Беларусь сегодня. № 3 (24885). Субота, 9 студзеня 2016.
«Да слаўнай плеяды пісьменнікаў». Міхайла Грамыка. 130 год. // Маглёўскі гарадскі даведачна-інфармацыйны партал

[_bf6e100292f8c5d3-1] а ^б ^в Беларусь у асобах і падзеях Праверана 8 лютага 2024.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q112702533"></a>

[FOOTNOTEБаринов2024-2] а ^б ^в ^г ^д Баринов 2024.

[3] Галковский С. Геолог и поэт, который нашел под Речицей нефть / Станислав Галковский // Советская Белоруссия. — 2017. — 10 ноября. — С. 10

[1]

[2]

[3]