Роберт Герман Шомбург

Роберт Герман Шомбург
Robert Hermann Schomburgk
Нараджэнне	5 чэрвеня 1804(1804-06-05)[…] Freyburg[d], Unstruttal[d], Бургенланд, Саксонія-Ангальт, Германія
Смерць	11 сакавіка 1865(1865-03-11)[…] (60 гадоў) Шонеберг[d], Тэмпельхоф-Шонеберг[d], Берлін, правінцыя Брандэнбург, каралеўства Прусія
Член у	Леапальдзіна Лонданскае каралеўскае таварыства
Навуковая ступень	Доктар філасофіі (PhD)
Дзейнасць	падарожнік-даследчык, іхтыолаг, дыпламат, батанік, падарожнік, картограф, surveyor, удзельнік кругасветнага падарожжа, ілюстратар, купец, пісьменнік
Навуковая дзейнасць
Навуковая сфера	геаграфія, батаніка і этнаграфія
Месца працы	Каралеўскае геаграфічнае таварыства
Вядомы як	даследчык Паўднёвай Амерыкі, брытанскі дыпламат
Узнагароды	Ордэн Чырвонага арла 3-й ступені Рыцар-бакалаўр
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Сістэматык жывой прыроды
Аўтар найменняў шэрага батанічных таксонаў. У батанічнай (бінарнай) наменклатуры гэтыя назвы дапаўняюцца скарачэннем «R.H.Schomb.». Спіс такіх таксонаў на сайце IPNI Персанальная старонка на сайце IPNI

Сэр Роберт Герман Шомбург (ням.: Robert Hermann Schomburgk; 5 чэрвеня 1804, Фрайбург, Курфюрства Саксонія — 11 сакавіка 1865, Шонеберг, Берлін, Прусія) — нямецкі даследчык на службе Вялікабрытаніі; брытанскі консул у Дамініканскай Рэспубліцы і Сіяме (сучасны Тайланд). Праводзіў геаграфічныя, этнаграфічныя і батанічныя пошукі ў Паўднёвай Амерыцы і Вест-Індыі.

Жыццяпіс

Маладосць

Роберт Герман Шомбург нарадзіўся 5 чэрвеня 1804 года ў саксонскім Фрайбургу. Быў старэйшым сынам пратэстанцкага святара, у сям’і якога было пяцёра дзяцей. З 14 гадоў навучаўся камерцыі. У 1823 годзе, жывучы ў Лейпцыгу ў свайго дзядзькі Генры Шомбурга, вывучаў батаніку пад кіраўніцтвам прафесара Швійгрыхерэ (Schwiigrichere).

Прадпрымальніцтва

Першапачаткова спрабуючы займацца камерцыяй, у 1826 годзе адправіўся ў ЗША, дзе некаторы час быў наёмным служачым у гандлёвых установах Бостана і Філадэльфіі.

У 1828 годзе яму прапанавалі інспектаваць перавозку саксонскіх авечак у амерыканскі штат Вірджынія, і некаторы час ён жыў у гэтым штаце. У тым жа годзе стаў саўладальнікам тытунёвай мануфактуры ў Рычмандзе. Але фабрыка згалела, а Шомбург страціў усе ўкладзеныя сродкі. У далейшым пацярпеў яшчэ адну няўдачу на вест-індскім востраве Сент-Томас, калі ўся яго маёмасць была знішчана пажарам. У рэшце рэшт ён пакінуў дзейнасць прадпрымальніка.

Экспедыцыі на Віргінскія астравы і ў Брытанскую Гвіяну

Маршрут экспедыцыі ў Брытанскую Гвіяну, 1835—1839 (мапа Р. Г. Шомбурга, 1840)

У 1830 годзе адправіўся на Анегаду, найпаўночнейшы з астравоў Віргінскага архіпелага, сумна вядомы тым, што многія караблі разбіваліся аб яго рыфы, не адзначаныя на мапах. Увесну 1831 гады ён стаў відавочцам трох караблекрушэнняў, якія адбыліся ў берагоў Анегады; асабліва моцнае ўражанне на яго зрабіла крушэнне іспанскай шхуны, у выніку якога загінулі 185 рабоў, прыкаваных у патанулым судне. Не валодаючы спецыяльнымі ведамі, якія патрабаваліся для падобнай працы, ён абследаваў востраў на свае сродкі, старанна закарціраваўшы рыфы, якія атачаюць востраў, і месцазнаходжанне 53 патанулых судоў. Ён апісаў марскія плыні, кліматычныя і батанічныя асаблівасці вострава, паказаў уласцівыя для мясцовай фаўны віды беспазваночных, рыб і паўзуноў і адправіў Каралеўскаму геаграфічнаму таварыству Лондана даклад, які зрабіў такое спрыяльнае ўражанне, што ў 1835 годзе яму было даручана правесці экспедыцыю па даследаванні Брытанскай Гвіяны.

Гэта заданне ён выканаў вельмі паспяхова (1835—1839), выпадкова выявіўшы вялізны гарлачык (1837), апісаны Джонам Ліндлі (1938) як Victoria regia Lindl. (у гонар каралевы Вікторыі). Акрамя таго, яму ўдалося знайсці мноства новых відаў архідэй, і ў 1938 годзе Ліндлі назваў адзін з родаў гэтага сямейства ў гонар даследчыка — шамбургія (лац.: Schomburgkia).

У 1841 годзе ён вярнуўся ў Гвіяну ўжо як афіцыйны прадстаўнік брытанскага ўрада — для інспектавання гэтай калоніі і ўстанаўлення яе ўсходніх і заходніх межаў. У выніку былі намечаны папярэднія межы Брытанскай Гвіяны з Венесуэлай, празваныя «лінія Шомбурга», а таксама з нідэрландскай калоніяй Сурынам (на ўсходзе). Акрамя таго, ён працягнуў свае геаграфічныя і этнаграфічныя даследаванні, сумесна з малодшым братам Морыцам Рыхардам. Роберт Шомбург неадступна настойваў на неабходнасці замацавання паўднёвых межаў калоніі — з Бразіліяй. Да гэтага яго падахвочвалі неаднаразовыя выпадкі, калі яму непасрэдна даводзілася назіраць, як бразільскія каланізатары занявольваюць індзейцаў мясцовых плямёнаў, якія па большай частцы зніклі. Даследаванні Шомбурга былі запатрабаваны ў пачатку XX стагоддзя, у 1904 годзе, калі пры пасрэдніцтве італьянскага караля Віктара Эмануіла Ⅲ вырашалася пытанне аб размежаванні тэрыторый Брытанскай Гвіяны і Бразіліі.

У чэрвені 1844 года браты прыбылі ў Лондан, дзе Роберт прадставіў Геаграфічнаму таварыству даклад аб сваёй паездцы і за свае заслугі быў узведзены ў рыцарскую годнасць каралевай Вікторыяй (1845). Сэр Роберт Шомбург працягнуў службу на іншых афіцыйных пасадах; у 1846 годзе ён быў накіраваны на Барбадас, дзе займаўся зборам звестак для складання геаграфічнага і статыстычнага апісання вострава. Апошняе было выдадзена ў Лондане (1848) пад загалоўкам «Гісторыя Барбадаса» (англ.: The History of Barbados).

Дыпламатычная дзейнасць і апошнія гады

У 1848 годзе яго прызначылі брытанскім консулам у Дамініканскай Рэспубліцы. У 1850 годзе ён падпісаў выгодную для Вялікабрытаніі гандлёвую дамову, а таксама забяспечыў перамір’е з кіраўніком Гаіці Сулуком у інтарэсах дамініканскага ўрада. У наступныя гады Шомбург пісаў змястоўныя артыкулы па фізічнай геаграфіі вострава Гаіці для часопіса Каралеўскага геаграфічнага таварыства. У 1851 годзе ён стаў першым дакладна вядомым чалавекам, які падняўся на найвышэйшую гару вострава (і ўсяго Карыбскага басейна), Піка Дуартэ, назваўшы яе «Монтэ Ціна» і амаль правільна вымераўшы яе вышыню — 3140 метраў. У 1857 годзе быў прызначаны генеральным консулам Вялікабрытаніі ў Сіяме, дзе брытанская карона ажыццяўляла экстэрытарыяльную юрысдыкцыю праз консульскія суды над брытанскімі падданымі. У лісце свайму кузену Уільяму Роберт Шомбург адзначае:

Каб атрымаць уяўленне аб англійскім сумарным паліцэйскім судаводстве, я быў вымушаны перад ад’ездам з Лондана на працягу некаторага часу наведваць тамтэйшыя паліцэйскія суды, а таксама знаёміцца з гэтымі працэсамі шляхам вывучэння кніг.

Арыгінальны тэкст (англ.)  

In order to get an insight into the English summary police court proceedings, I was, before I left London, obliged to attend police courts there for some time, also to acquaint myself with these proceedings by the study of books.

Абгрунтаваўшыся ў Бангкоку, ён таксама працягнуў свае геаграфічныя пошукі. У лісце даецца кароткая справаздача аб яго паездцы ў паўнезалежнае каралеўства Чыангмай у 1859—1860 гадах, а затым вандраванні на слане праз горны хрыбет да Малам’яйна ў Бенгальскім заліве і вяртанні ў Бангкок пасля шляху працягласцю 130 дзён і прыкладна 1000 англійскіх міль (каля 1600 км).

У 1864 годзе, у сувязі з пагаршэннем стану здароўя, ён быў змушаны пакінуць дзяржаўную службу. Памёр 11 сакавіка 1865 года ў берлінскім прыгарадзе Шонеберг.

Уклад у навуку

Р. Г. Шомбург за сваё жыццё правёў комплексныя фізіка-геаграфічныя, этнаграфічныя і батанічныя даследаванні ў Вест-Індыі (астравы Анегада, Барбадас, Гаіці), Брытанскай Гвіяне, Паўднёва-Усходняй Азіі (Чыянгмай). Яго батанічныя зборы ўключалі віды раслін, невядомыя навуцы. Ён апісаў шэраг батанічных таксонаў (суправаджаюцца абазначэннем «R.H.Schomb.»). Яго батанічная калекцыя знаходзіцца ў Каралеўскім садзе К’ю, а этнаграфічная калекцыя з Гаяны — у Брытанскім музеі. З’яўляецца аўтарам навуковых манаграфій і артыкулаў.

Цікавасці

Сэр Р. Г. Шомбург быў не толькі даследчыкам, аўтарам навуковых публікацый і дыпламатам, але таксама таленавітым мастаком.

Узнагароды і прызнанне

Мемарыял братам Шомбургам у Фрайбургу.

Сэр Роберт Герман Шомбург меў навуковую ступень доктара філасофіі і быў членам шэрагу навуковых таварыстваў Еўропы, Амерыкі і Азіі, у тым ліку:

• Каралеўскага геаграфічнага таварыства;
• Каралеўскага энтамалагічнага таварыства Лондана;
• Імператарскай акадэміі «Леапальдзіна».

Шомбург з’яўляўся кавалерам ордэнаў прускага «Чырвонага арла», саксонскага «За заслугі» і французскага «Ганаровага легіёна».

У гонар яго названы алень Шомбурга (Rucervus schomburgki; эндэмічны від Тайланду, вымерлы ў 20 стагоддзі), а таксама шэраг паўднёваамерыканскіх рыб, як Mylesinus schomburgkii (Valenciennes, 1850), Polycentrus schomburgkii (Müller & Troschel, 1849) і Myloplus schomburgkii (Jardine, 1841).

Таксама ў яго гонар названы многія неатропічныя расліны, як, напрыклад, Harperocallis schomburgkiana (Oliv.) L.M.Campb. & Dorr.

Бібліяграфія

Навуковыя працы Р. Г. Шомбурга

Манаграфіі

• Schomburgk R. H. Voyage in Guiana and upon the Shores of the Orinoco during the Years 1835–’39. — L., 1840. (англ.) (Кніга перакладзена на нямецкую мову братам сэра Роберта Отам Шомбургам пад назвай Reisen in Guiana und am Orinoco in den Jahren 1835-’39 (Leipzig, 1841) — з прадмовай Аляксандра фон Гумбальта)
• Schomburgk R. H. Researches in Guiana, 1837-'39. — 1840. (англ.)
• Schomburgk R. H. A Description of British Guiana, Geographical and Statistical. — London, 1840. (англ.)
• Schomburgk R. H. Views in the Interior of Guiana. — London: Ackermann & Co., 1840. (англ.)
• Schomburgk R. H. The Natural History of Fishes of Guiana. Part I. — Edinburgh: W. H. Lizars; S. Highley; W. Curvey, 1841. — (The Naturalist's Library, Ichthyology, vol.3). (англ.)
• Schomburgk R. H. The History of Barbados. — London: Longman, Brown, Green and Longmans, 1848. (англ.)
• Schomburgk R. H. The Discovery of the Empire of Guiana by Sir Walter Raleigh. — 1848. (англ.)

Артыкулы

• Schomburgk R. H. Remarks on Anegada(англ.) // Journal of the Royal Geographical Society of London. — 1832. — Vol. 2. — P. 152–170. Архівавана з першакрыніцы 24 сакавіка 2016.
• Schomburgk R. H. Report of an Expedition into the Interior of British Guayana, in 1835-6(англ.) // Journal of the Royal Geographical Society of London. — 1836. — Vol. 6. — P. 224–284. Архівавана з першакрыніцы 21 снежня 2023.
• Schomburgk R. H. ⅩⅩⅩⅢ. On the Identity of three supposed Genera of Orchideous Epiphytes. In a Letter to A. B. Lambert. Esq., V.P.L.S.(англ.) // Transactions of the Linnean Society of London. — 1837. — Vol. 17. — P. 551–552. — DOI:10.1111/j.1095-8339.1834.tb00045.x
• Schomburgk R. H., Bentham G. Description of the Mora Tree(англ.) // Transactions of the Linnean Society of London. — 1839. — Vol. 18. — P. 207–211. — DOI:10.1111/j.1095-8339.1838.tb00171.x Архівавана з першакрыніцы 2 сакавіка 2013.
• Schomburgk R. H. Journey from Fort San Joaquim, on the Rio Branco, to Roraima, and thence by the Rivers Parima and Merewari to Esmeralda, on the Orinoco, in 1838-9(англ.) // Journal of the Royal Geographical Society of London. — 1840. — Vol. 10. — P. 191–247. Архівавана з першакрыніцы 21 снежня 2023.
• Schomburgk R. H. Some Account of the Curata, a Grass of the Tribe of Bambuseae, of the Culm of which the Indians of Guiana prepare their Sarbacans or Blowpipes(англ.) // Transactions of the Linnean Society of London. — 1841. — Vol. 18. — P. 557–562. — DOI:10.1111/j.1095-8339.1838.tb00204.x Архівавана з першакрыніцы 7 сакавіка 2016.
• Schomburgk R. H. Description of a remarkable spike or bunch of Fruits of the Fig Banana (Musa sapientum), var.(англ.). — 1858. — Vol. 2. — P. 130–132. — DOI:10.1111/j.1095-8312.1858.tb01009.x

Літаратура

на англійскай мове

• Schomburgk, Robert Herman // Appletons’ Cyclopædia of American Biography. — D. Appleton & Company, 1900.
• Explorations on behalf of the Royal Geographical Society, 1835–1839 // The Guiana Travels of Robert Schomburgk 1835–1844 / Peter Rivière (ed.). — Aldershot: Ashgate (for the Hakluyt Society), 2006. — Vol. 1. — 419 (ⅹⅲ+406) p. — (Hakluyt Society Series Ⅲ). — ISBN 0-904180-86-7.
• The Boundary Survey, 1840–1844 // The Guiana Travels of Robert Schomburgk 1835–1844 / Peter Rivière (ed.). — Aldershot: Ashgate (for the Hakluyt Society), 2006. — Vol. 2. — 278 (ⅹⅱ+266) p. — (Hakluyt Society Series Ⅲ). — ISBN 0-904180-88-3.
• Robert Hermann Schomburgk’s Travels in Guiana and on the Orinoco During the Years 1835–1839 / Otto A. Schomburgk (ed.). — Georgetown: The Argosy Company, 1931.
• Brochedon. Memoir of Robert H. Schomburgk // Schomburgk R. H. The Natural History of Fishes of Guiana. Part Ⅰ. — Edinburgh: W. H. Lizars; S. Highley; W. Curvey, 1841. — P. 17–79. — (The Naturalist's Library, Ichthyology, vol.3).
• Forbes, Andrew and Henley, David (photographer). ‘Schomburgk’s Account of Xiengmai in 1859–1860’; ‘Schomburgk’s Account of ‘The Lao’ in 1859–1860’ // Ancient Chiang Mai. — CPA Media (eBook, Kindle Edition), 2012. — Vol. 1. — (Cognoscenti Books).

на рускай мове

• Аделунг Н. Н. Шомбурк, Роберт-Герман // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона: В 86 томах (82 т. и 4 доп.) (руск.). — СПб., 1890—1907.
• Магидович И. П. История открытия и исследования Центральной и Южной Америки. — М.: Мысль, 1965. — 455 с. — (Открытие Земли). — 12 000 экз.

Спасылкі

• Letters of Mr. Robert H. Schomburgk (англ.)(недаступная спасылка). History of the Republic of Guyana. guyanaca.com. — Некалькі лістоў Роберта Р. Г. Шомбургка 1843–1844 гадоў. Архівавана з першакрыніцы 13 траўня 2013. Праверана 17 снежня 2012.
• Biographical information. «Robert Schomburgk and the Flower of the Empire» [Біяграфічныя звесткі. «Роберт Шомбург і кветка імперыі»] Каралеўскае геаграфічнае таварыства Паўднёвай Аўстраліі (англ.)
• Эскіз мапы Брытанскай Гвіяны, напісаны сэрам Р. Г. Шомбургам.
• Gibney E.. About Robert H. Schomburgk… The Artist Responsible for our Cover Image (англ.)(недаступная спасылка). St. John Historical Society, vol. 10, No.5, February 2010. stjohnhistoricalsociety.org. Архівавана з першакрыніцы 14 верасня 2012. Праверана 2 сакавіка 2013.