Тукумс

Тукумс
Герб	Сцяг
Краіна	Латвія;
Каардынаты	56°58′08″ пн. ш. 23°09′13″ у. д.HGЯO
Заснаваны	1795
Плошча	13,64 км² (1 студзеня 2025); 13,49 км² (1 студзеня 2025);
Вышыня цэнтра	61 м
Водныя аб’екты	Слоцэнэ
Насельніцтва	▼16 318 чал. (1 студзеня 2024);
Часавы пояс	UTC+2 і UTC+03:00
Паштовыя індэксы	3101, 3102, 3104
Афіцыйны сайт	tukums.lv (лат.)
	Медыяфайлы на Вікісховішчы

Тукумс (лат.: Tukums) — горад у Латвіі. З’яўляецца адміністрацыйным цэнтрам Тукумскага краю. Плошча 12,9 км². Насельніцтва 16 528 чал. (2022).

Этымалогія

Меркаванне лінгвістаў на гэты конт падзяляюцца. Адны лічаць, што назва Тукумс паходзіць ад двух ліўскіх слоў «tukku» — купа i «mägi» — пагорак, гара. Іншыя думаюць, што назва паходзіць ад слова «tutkom», што на мове ліваў азначае канец зямлі, інакш кажучы, тое месца, дзе Курземе і Земгале мяжуюць паміж сабой^[3].

Гісторыя

У XI—XII стагоддзях на месцы цяперашняга горада знаходзілася паселішча ліваў.

Назва горада ўпершыню згадваецца ў крыніцах пад 1253 годам, калі быў заключаны дагавор пра падзел зямель паміж Курляндскім епіскапствам і Лівонскім ордэнам^[4]. У 1299 годзе нямецкія рыцары пабудавалі тут замак Тукум (ням. Tuckum), які служыў пасля рэзідэнцыяй гермайстра Лівонскага ордэна^[5].

Пасля ліквідацыі Лівонскага ордэна ў 1561 годзе замак перададзены Рэччу Паспалітай як лен курляндскаму герцагу^[6].

У канцы XIX стагоддзя Тукум — павятовы горад Курляндскай губерні Расійскай імперыі, у якім было 7542 жыхара^[7].

У 1905 годзе ў Тукумсе адбылося ўзброенае паўстанне, задушанае Рускай імператарскай арміяй^[8].

У ходзе Вялікай Айчыннай вайны 27 чэрвеня 1941 года быў акупаваны нямецка-фашысцкімі войскамі. Вызвалены 30 ліпеня 1944 года войскамі 1-га Прыбалтыйскага фронту ў ходзе Шаўляйскай аперацыі. Другі раз акупаваны 21 жніўня 1944 года. Вызвалены 8 мая 1945 года войскамі Ленінградскага фронту ў ходзе блакады Курляндскай групоўкі праціўніка^[9].

Насельніцтва

Год	Колькасць
1897	7 555	^[10]
1920	4 433	^[10]
1925	7 167	^[10]
1935	8 144	^[10]
1939	7 800	^[10]
1959	10 832	^[10]
1970	14 760	^[10]
1979	18 895	^[10]
1989	21 457	^[10]

Год	Колькасць
1991	21 800	^[10]
2000	18 886	^[10]
2001	19 180	^[10]
2002	19 427	^[10]
2003	19 386	^[10]
2004	19 722	^[10]
2005	19 786	^[10]
2006	19 812	^[10]
2007	19 829	^[10]

Год	Колькасць
2008	20 058	^[10]
2009	20 005	^[10]
2010	19 956	^[10]
2012	18 078	^[10]
2013	17 787	^[10]
2014	17 606	^[10]
2015	17 563	^[10]
2016	17 369	^[11]
2017	17 075	^[12]

Год	Колькасць
2018	16 937	^[10]
2019	16 999	^[13]
2020	16 896	^[14]
2021	16 691	^[15]
2022	16 528	^[16]
2023	16 597	^[17]
2024	16 318	^[2]

Нацыянальны склад

Нацыянальны склад горада паводле перапісу насельніцтва на пачатак 2022 года:


нацыянальнасць	чал.	%
латышы	13881	83,98 %
рускія	1532	9,27 %
беларусы	305	1,85 %
украінцы	210	1,27 %
літоўцы	132	0,8 %
палякі	111	0,67 %
іншыя	357	2,16 %
усяго	16528	100 %

Транспарт

Да Тукумсу падыходзіць рэгіянальная аўтадарога P98 Елгава (Тушкі) — Тукумс. Тут пачынаюцца рэгіянальныя трасы P104 Тукумс — Аўцэ — Віціні (літоўская мяжа), P121 Тукумс — Кулдыга і P131 Тукумс — Кёстэрцыемс — Мерсрагс — Колка.

За 4 кіламетры на паўднёвы ўсход ад горада размешчаны аэрапорт «Юрмала»^[18].