Хадыка (паэма)

Хадыка
польск.: Chodyka
Жанр	Паэма Гутарка
Аўтар	Уладзіслаў Сыракомля
Мова арыгінала	польская
Дата напісання	1847
Перакладчык	Яўгенія Пфляўмбаўм

«Хады́ка» (польск.: Chodyka) — паэма-гутарка Уладзіслава Сыракомлі, адна з першых паэм творцы.

Сваім творам паэт даводзіць, што сэнс чалавечага жыцця заключаецца не ў клопаце пра самога сябе, а пра бліжняга, у любові да Бога і да сабе падобнага.

Прататып

Гутарка «Хадыка» ўзнаўляе пачутае паэтам ад бацькі Адама Плуга палескае паданне пра асочніка, які ў гарачцы крыўды забіў лоўчага і тры дзясяткі гадоў хаваўся ў пушчы. У інтэрпрэтацыі Сыракомлі паданне абрастае дэталямі і падрабязнасцямі, ён імкнецца пранікнуць ва ўнутраны свет героя, асэнсаваць яго паводзіны ў гэтай цяжкай сітуацыі.

Зінаіда Драздова заўважае таксама блізкасць гутаркі да жыційнай літаратуры (жыціі прападобнага Маісея Мурына, прападобнага Давіда).

Змест

Дзеянне адбываецца ў Слуцку. Жыццё Хадыкі ў цёмнай непралазнай пушчы было нялёгкім. Пакуль меў порах, ён здабываў звера ці птушку, а скончыўся порах — харвачаўся карою, часта галадаў і жыў у скрусе. Найбольш паляшук цярпеў ад дакору сумлення, што ён здзейсніў смяротны грэх — забіў чалавека. Герой разумее, што сумленне — голас Бога, ад якога нідзе не схавацца. У адзінотным жыцці Хадыкі ўвесь час прысутнічае чорт, які то раіць яму павесіцца, нават абяцае падшукаць для гэтай мэты асіну, то заклікае выходзіць на дарогу і здабываць хлеб несумленным шляхам разбою і рабаўніцтва. Герой бароніцца ад нячысціка малітвай, хоць часам малітва ў яго не ідзе. Герой сябе не апраўдвае, але прызнае сваю віну. Спакутаваны Хадыка пазней ужо пачаў шукаць, дзе павесіцца, але раптам знайшоў пчаліны рой, з-за чаго задумваецца, каб заняцца пчалярствам. Ад працы герой атрымлівае задавальненне, натхняецца ідэяй прыносіць людзям карысць, а таксама ратуецца ад нячысцікаў. Такім чынам, паляшук выбірае Бога, замест д’ябла. Змучаны адзінотай Хадыка шукае людзей. Выйшаўшы да іх, ён расказвае сапраўдную гісторыю свайго жыцця і просіць пакаранне за ўчыненае ім забойства. Споведзь пакаранага доўгім блуканнем закранула князя Радзівіла. Прысуд у творы не агалошваецца, але сканчаецца смерцю Хадыкі ў кляштары.

Крытыка

Тадэвуш Піні адзначаў:

«Хадыка» пры ўсёй прастаце апавядання такі захапляльны, такі сумны, што чытаецца займальна на адным дыханні.

Беларускі філолаг Леў Цвяткоў пісаў:

Хадыка — гэта сімвал прыгнечанага, замучанага варожымі сіламі беларускага народу. Гэты народ змушаны, калі нельга дабром, дык хаця шляхам крывага паўстаньня, выявіць свой пратэст.

Пераклады

У 1879 годзе ў Маскве выйшаў зборнік выбраных твораў Сыракомлі ў перакладзе на рускую мову, дзе быў змешчаны і «Хадыка» ў перакладзе Ліядора Пальміна. На беларускую мову твор пераклала Яўгенія Пфляўмбаўм, пераклад быў апублікаваны пад імем мужа.

Літаратура

• Сыракомля, У. Выбраныя творы (бел.). — Мінск: Беларуская навука, 2010. — 584 с. — (Беларускі кнігазбор). — 1 000 экз. — ISBN 978-985-6976-06-6.
• Pini, T. Władysław Syrokomla i jego utwory (польск.). — Lwów: Macierz Polska, 1901. — 247 с.

Спасылкі

• Драздова, З. Душа беларуса ў гутарках і вершах Уладзіслава Сыракомлі (бел.) // Полымя. — Мінск: Ліпень 2017. — № 7 (1053). — С. 134-138.
• Цвяткоў, Л. Наша сялянства, яго прыяцелі й ворагі ў літаратурным адбіцьці (бел.) // Маладняк. — 1927. — № 12 (3). — С. 122-137.