Перайсці да зместу

Хадыка (паэма)

З Вікіпедыі, свабоднай энцыклапедыі
Хадыка
польск.: Chodyka
Жанр Паэма
Гутарка
Аўтар Уладзіслаў Сыракомля
Мова арыгінала польская
Дата напісання 1847
Перакладчык Яўгенія Пфляўмбаўм

«Хады́ка» (польск.: Chodyka) — паэма-гутарка Уладзіслава Сыракомлі, адна з першых паэм творцы.

Сваім творам паэт даводзіць, што сэнс чалавечага жыцця заключаецца не ў клопаце пра самога сябе, а пра бліжняга, у любові да Бога і да сабе падобнага[1].

Гутарка «Хадыка» ўзнаўляе пачутае паэтам ад бацькі Адама Плуга палескае паданне пра асочніка, які ў гарачцы крыўды забіў лоўчага і тры дзясяткі гадоў хаваўся ў пушчы. У інтэрпрэтацыі Сыракомлі паданне абрастае дэталямі і падрабязнасцямі, ён імкнецца пранікнуць ва ўнутраны свет героя, асэнсаваць яго паводзіны ў гэтай цяжкай сітуацыі[2].

Зінаіда Драздова заўважае таксама блізкасць гутаркі да жыційнай літаратуры (жыціі прападобнага Маісея Мурына, прападобнага Давіда)[2].

Дзеянне адбываецца ў Слуцку. Жыццё Хадыкі ў цёмнай непралазнай пушчы было нялёгкім. Пакуль меў порах, ён здабываў звера ці птушку, а скончыўся порах — харвачаўся карою, часта галадаў і жыў у скрусе. Найбольш паляшук цярпеў ад дакору сумлення, што ён здзейсніў смяротны грэх — забіў чалавека. Герой разумее, што сумленне — голас Бога, ад якога нідзе не схавацца[2]. У адзінотным жыцці Хадыкі ўвесь час прысутнічае чорт, які то раіць яму павесіцца, нават абяцае падшукаць для гэтай мэты асіну, то заклікае выходзіць на дарогу і здабываць хлеб несумленным шляхам разбою і рабаўніцтва. Герой бароніцца ад нячысціка малітвай, хоць часам малітва ў яго не ідзе. Герой сябе не апраўдвае, але прызнае сваю віну. Спакутаваны Хадыка пазней ужо пачаў шукаць, дзе павесіцца, але раптам знайшоў пчаліны рой, з-за чаго задумваецца, каб заняцца пчалярствам. Ад працы герой атрымлівае задавальненне, натхняецца ідэяй прыносіць людзям карысць, а таксама ратуецца ад нячысцікаў. Такім чынам, паляшук выбірае Бога, замест д’ябла[1]. Змучаны адзінотай Хадыка шукае людзей. Выйшаўшы да іх, ён расказвае сапраўдную гісторыю свайго жыцця і просіць пакаранне за ўчыненае ім забойства. Споведзь пакаранага доўгім блуканнем закранула князя Радзівіла. Прысуд у творы не агалошваецца, але сканчаецца смерцю Хадыкі ў кляштары[3].

Тадэвуш Піні адзначаў:[4]

«Хадыка» пры ўсёй прастаце апавядання такі захапляльны, такі сумны, што чытаецца займальна на адным дыханні.

Беларускі філолаг Леў Цвяткоў пісаў:[5]

Хадыка — гэта сімвал прыгнечанага, замучанага варожымі сіламі беларускага народу. Гэты народ змушаны, калі нельга дабром, дык хаця шляхам крывага паўстаньня, выявіць свой пратэст.

У 1879 годзе ў Маскве выйшаў зборнік выбраных твораў Сыракомлі ў перакладзе на рускую мову, дзе быў змешчаны і «Хадыка» ў перакладзе Ліядора Пальміна[6]. На беларускую мову твор пераклала Яўгенія Пфляўмбаўм[7], пераклад быў апублікаваны пад імем мужа[8].

Зноскі