Улас (паэма)

Улас
польск.: Ułas
Першае выданне
Жанр	Паэма Гутарка
Аўтар	Уладзіслаў Сыракомля
Мова арыгінала	польская
Дата напісання	1857
Дата першай публікацыі	1858
Асобнае выданне	1858
Выдавецтва	Крысціян Тэафіл Глюксберг
Месца публікацыі	Вільня
Колькасць старонак	88
Медыяфайлы на Вікісховішчы

«Ула́с» (польск.: Ułas) — гутарка Уладзіслава Сыракомлі, як адзначаюць некаторыя крытыкі, адна з найлепшых паэм творцы, а таксама першая ягоная паэма пасля пераезду з Залучча ў Вільню.

Творы быў задуманы і пачаты ў Залуччы пад назвай «Чортава балота» (польск.: Czartowy Bród). Сыракомля ў ім актуалізаваў тэму яднання шляхціча і мужыка. Жанрава паэт вызначыў сваю паэму як «вайсковая ідылія». Упершыню паэма была апублікаваная ў 1858 (паводле Людвіка Станіслава Каратынскага, 1857) г. у Вільні. Твор быў прысвечаны Яну Хянцінскаму.

Як адзначае Л. Ст. Каратынскі, у паэме відаць зачараванне Сыракомлі багатай і сумнай прыродай Палесся.

Язэп Крашэўскі пра дадзены твор пісаў:

Сэрца Кандратовіча цудоўна адклікнулася ва Уласе, непараўнальна прыгожым абразку, поўным жыцця, фарбы і нагадвае нам Пана Тадэвуша … Палескі пэйзаж у пачатку такі сапраўдны!.. Ніхто сардэчней не маляваў таямнічых палескіх глыбінь і гэтага шаноўнага, лагоднага люду, які іх насяляе…

Змест

Дзеянне адбываецца падчас вайны 1812 года. У дом лесніка Уласа прыходзіць шляхецкая дружына, і яе правадыр пан Балтазар Капота папрасіў Уласа правесці іх праз балоты на Чортаў востраў, каб схавацца ад казакаў. Улас выканаў просьбу шляхты, а таксама добраахвотна стаўся для іх пасыльным: перадаваў лісты, харч, зброю. Часам замест сябе ён выпраўляў на Чортаў востраў сваю дачку Аксану, якая пакахала шляхціча Яна з Ачэртава. Улас шчыра клянецца ў вернасці, яго прымаюць роўным сабе.

У канцы Аксана, чарговы раз ідучы да каханага, мімаволі паказала шлях на востраў казакам, у выніку чаго загінула, як і ейны каханы.

Пераклады

У 1883 г. Ліядора Пальмін апублікаваў свой пераклад на рускую мову ў маскоўскім часопісе «Русская Мысль». У 1881 г. Ян Нечас здзейсніў і выдаў пераклад на чэшскай мове.

Літаратура

• Некрашэвіч-Кароткая, Ж. Глава 7. Ліра-эпас Уладзіслава Сыракомлі: праграма духоўнага самазахавання нацыі // Шматмоўная літаратура Беларусі ў кантэксце актуальных літаратуразнаўчых канцэпцый (бел.). — Мінск: БДУ, 2015. — 207 с. — 100 экз. — ISBN 978-985-566-207-6. Архівавана 5 лютага 2023.
• Некрашэвіч-Кароткая, Ж. "Военная идилия из полесских болот" в ряде лиро-эпичеких произведений Владислава Сырокомли. — 2019.
• Цвірка, К. Слова пра Сыракомлю. — Мінск: Навука і тэхніка, 1970. — 200 с.
• Syrokomla, Wł., Korotyński, L. St.. Ułas (польск.). — Warszawa: Księgarnia Michała Arcta, 1907. — 88 с.