Касманаўтыка Ізраіля

З Вікіпедыі, свабоднай энцыклапедыі

Касманаўтыка Ізраіля — касмічная праграма Ізраіля і ўдзел гэтай дзяржавы ў даследаванні і засваенні космасу. Ізраільская касмічная праграма мае як ваенную сферу прымянення (выкарыстанне войскам), так і мірнае поле прымянення[1].

Гісторыя касманаўтыкі Ізраіля[правіць | правіць зыходнік]

Шавіт
«Афек-3»

У канцы 50-х — пачатку 60-х гадоў Ізраіль адчуў патрэбу ў ракетнай зброі як сродку стрымлівання агрэсіі навакольных яго варожых арабскіх дзяржаў. Заказ на стварэнне баявых аператыўна-тактычных ракет Мінабароны Ізраіля перадало кампаніі Dassault (Францыя); сума кантракту, падпісанага ў 1963 годзе, склала 100 млн. долараў.

У 1965 году была выпрабаваная вырабленая французамі ракета Jericho-1 (яна ж MD-620). Ракета магла пакрываць адлегласць у 500 км. Армія абароны Ізраіля атрымала 25 такіх ракет.

Jericho-1, значна умацаваўшы магутнасць ізраільскай арміі, не былі лепшым рашэннем праблемы. Ізраіль, імкнучыся атрымаць больш дасканалую зброю, спрабаваў ініцыяваць перамовы аб пастаўках амерыканскіх "Першынгаў", але ЗША адмовіліся разглядаць гэтае пытанне (магчыма, не жадаючы спрыяць распаўсюджванню тэхналогій стварэння ракет).

У 1974 годзе міністр абароны Шымон Перэс прапанаваў закупіць для патрэбаў разведкі амерыканскія спадарожнікі, але не быў падтрыманы прэм'ерам Іцхакам Рабінам.

Для мэт збору разведдадзеных, ў 1981 годзе начальнік ваеннай разведкі (АМАН) генерал-маёр Егошуа Сагі аддаў распараджэнне прапрацаваць магчымасць стварэння разведвальных спадарожнікаў. На гэтыя мэты было выдзелена 5 мільёнаў долараў ЗША, якія пайшлі на вывучэнне магчымасцей вытворчасці ў Ізраілі спадарожнікаў, ракет-носьбітаў і фотаапаратуры для касмічнай здымкі[2].

У канцы 1982 прэм'ер-міністр Ізраіля Менахем Бегін сабраў сакрэтную нараду, на якім прысутнічалі міністр абароны Арыэль Шарон і брыгадны генерал Аарон Бейт-Халахмі. Яны здолелі пераканаць свайго шэфа ў неабходнасці і магчымасці стварэння айчынных ракет-носьбітаў і спадарожнікаў. Было прынята рашэнне аб наданні касмічным пошукам статусу нацыянальнай праграмы[2].

У 1983 годзе было створана «Ізраільскае касмічнае агенцтва» («ISA», «СЕЛА»), на якое ўскладзена каардынацыя касмічнай праграмы Ізраіля[2].

У 1984 новы начальнік ваеннай разведкі Эхуд Барак прыпыніў ўсе працы, і выступаў за згортванне ўсіх праектаў, а вызваленыя фінансавыя рэсурсы планаваў перакінуць на выкананне больш прыярытэтных паводле яго слоў задач. Але яго меркаванне не стала дамінуючым ў абаронным ведамстве і ў 1984 годзе міністр абароны Мошэ Арэнс настаяў на аднаўленні касмічнай праграмы[3].

Гэтая была ваенная праграма: распрацоўкі баявой ракеты «Ерыхон-2» і стваранай на яе базе ракеты-носьбіта «Шавіт  (англ.) (бел.» і стварэнне разведвальнага спадарожніка «Афек  (англ.) (бел.»[3].

На чале «ISA» стаяў вучоны, палітык і ваеначальнік Юваль Нэеман, якога лічаць бацькам ізраільскай касмічнай праграмы, і першы старшыня савета дырэктараў «ISA», брыгадны генерал у адстаўцы Хаім Эшэд. Апошні ўзначаліў у «ISA» дырэктарат праектаў і адпаведны аддзел у Міністэрстве абароны яўрэйскай дзяржавы[2]

Авіябудаўнічы канцэрн «Таасія авірыт» «IAI» выйграў конкурс у канцэрна «Rafael» на распрацоўку спадарожніка разведкі «Ofeq» і ракеты-носьбіта «Шавіт»[3].

У 1986 камандуючы ВПС Ізраіля генерал-маёр Авіху Бін-Нун адмовіўся прыняць ведамасную адказнасць за распрацоўку спадарожніка «Афек» на узначалены ім род войскаў[3].

У 1987 начальнік ваеннай разведкі Амнон Ліпкін-Шахак выступіў у падтрымку ізраільскага касмічнага праекта. АМАН прымае адказнасць за распрацоўку спадарожніка «Афек»[3].

Афіцыйна Ізраіль вылічвае свой касмічны ўзрост з 19 верасня 1988 года — дня запуску з касмадрома Пальмахім першага спадарожніка, «Афек-1» , уласнай трохступенчатай ракетай «Шавіт»[4]. З запускам спадарожніка «Ofeq-1» Ізраіль стаў восьмай краінай у свеце, якая запусціла уласны спадарожнік ракетай ўласнай распрацоўкі. Гэта быў выпрабавальны палёт, у якім правяралася працаздольнасць сонечных батарэй і радыёсувязь з апаратам. Па сцвярджэнні СМІ, «Шавіт» прадстаўляе сабой вытворную ізраільскай балістычнай ракеты «Ерыхон-3»[3].

Асаблівасць геаграфічнага размяшчэння Ізраіля прывяла да таго, што запускі касмічных апаратаў праводзяцца ў заходнім кірунку, гэта значыць — процілеглым кручэнню Зямлі. Траекторыя палёту носьбітаў пралягае над Міжземным морам, пралівам Гібралтар і далей над Атлантыкай.

Робіцца гэта для выключэння пралёта ракеты над тэрыторыямі сумежных варожых арабскіх дзяржаў і падзення на іх тэрыторыю адпрацаваўшых ступеней ракеты, а таксама — у выпадку аварыі — і спадарожніка.

3 красавіка 1990 састаяўся другі выпрабавальны запуск ізраільскага спадарожніка «Афек-2», які быў выведзены на арбіту без фотаапаратуры ракетай-носьбітам «Шавіт»[3].

У 1991-1993 годзе было выраблена два няўдалых выпрабавальных запускі, якія завяршыліся падзеннем спадарожнікаў ў моры[3].

5 красавіка 1995 разведвальны спадарожнік «Афек-3» (маса — 225 кг) быў выведзены на арбіту ракетай-носьбітам «Шавіт». Такім чынам, Ізраіль упершыню атрымаў магчымасць збору дадзеных з дапамогай касмічнай разведкі[3].

У маі 1996 года з касмадрома ў Французскай Гвіяне ракета-носьбіт «Арыян-4» запусціла першы грамадзянскі ізраільскі спадарожнік «Амас-1», які не нёс на сабе фотаапаратуры, аднак выкарыстоўваўся ваеннымі для перадачы інфармацыі[5].

21 студзеня 1998 г. — запуск ізраільскага спадарожніка «Афек-4» сарваўся ў выніку сістэмнай аварыі ў другой ступені ракеты-носьбіта «Шавіт»[3].

У 1999 годзе ВПС Ізраіля прынялі ведамасную адказнасць за далейшую распрацоўку і аператыўную эксплуатацыю спадарожнікаў класа «Афек»[3].

Восенню 2000 года разведвальны спадарожнік «Афек-3» адпрацаваў свой тэрмін і згарэў пры трапленні ў шчыльныя слаі атмасферы[3].

У снежні 2000 камерцыйны спадарожнік «Эрас» або «Эрас-2», які прадстаўляе сабой вытворную «Афека-3», быў выведзены на арбіту расійскай ракетай-носьбітам «Старт-1» з касмадрома «Свабодны». Асноўным кліентам, якія атрымліваюць адзнятыя «Эрасам» матэрыялы, становіцца ізраільскае міністэрства абароны[3].

28 мая 2002 года разведвальны спадарожнік «Афек-5» (маса — 300 кг) быў выведзены на арбіту ракетай-носьбітам «Шавіт», запушчанай з касмадрома Пальмахім[3].

1 лютага 2003 г. загінуў на амерыканскім шатле «Калумбія» першы ізраільскі астранаўт Ілан Рамон.

У 2003 годзе расійская ракета-носьбіт "Саюз" вывела ў космас другі грамадзянскі ізраільскі спадарожнік сувязі «Амас-2» [5].

У верасні 2004 года адбылася аварыя — спадарожнік-шпіён другога пакалення «Афек-6» зваліўся ў мора разам з ракетай-носьбітам праз некалькі хвілін пасля старту[5][6]

25 красавіка 2006 г. з расійскага касмадрома «Свабодны» ракета-носьбіт «Старт-1» запусціў ізраільскі спадарожнік двайнога прызначэння «Эрас-B»[5].

11 чэрвеня 2007 года ракета-носьбіт «Шавіт» стартавала з касмадрома «Пальмахім», несучы на борце найноўшы спадарожнік-шпіён «Афек-7»[5].

17 студзені 2008 г. з касмадрома «Пальмахім» была запушчана ракета, аснашчаная найноўшым рухавіком. Пры гэтым была праведзена праверка новага ракетнага рухавіка, выпрабаванні прайшлі паспяхова. Гэта выпрабаванне новага рухавіка выключна важнымі для ізраільскай абараназдольнасці, паколькі гаворка ідзе аб значным паляпшэнні характарыстык ізраільскіх ракет класа зямля-зямля — замежныя каментатары лічаць гэта выпрабаваннем новага рухавіка двухступенчатай балістычнай ракеты «Ерыхон-3», далёкасць якой дасягае цяпер, па некаторым ацэнкам, 6,5-7 тысяч км[7].

21 студзеня 2008 запушчаны ізраільскі спадарожнік-шпіён «TecSar». Ужо праз 80 хвілін пасля запуску на Зямлі атрымалі першыя здымкі з космасу[7].

22 чэрвеня 2010 г. Ізраіль з касмадрома «Пальмахім» запусціў спадарожнік «Афек-9» , прызначаны для збору разведдадзеных[7].

20 верасня 2011 кіраўнік ізраільскага касмічнага агенцтва генерал-маёр у адстаўцы, прафесар Іцхак Бэн-Ісраэль абвясціў аб дасягненні прынцыповай згоды з міністэрствам фінансаў Ізраіля аб выдзяленні 300 мільёнаў шэкелей на развіццё грамадзянскай касмічнай галіны на бліжэйшыя 5 гадоў[8].

Плануецца прыцягнуць у касмічную галіну акрамя дзяржаўных, таксама і прыватныя інвестыцыі на суму ў 10 мільярдаў долараў ЗША[9].

Пры распрацоўцы і ажыццяўленні касмічнай праграмы Ізраіль актыўна супрацоўнічае з многімі краінамі свету, такімі як Расія, ЗША, Японія, Бразілія, Індыя, Італія, Францыя і Украіна[10].

Па паведамленнях СМІ, ізраільскі месяцаход (кіраўнікі праекта — Кфір Дамары і Ёнатан Вайнтраўб) можа паляцець у космас на расійскай ракеце ў 2015 годзе[11][12].

Касмадром Пальмахім[правіць | правіць зыходнік]

Касмадромам Ізраіля з'яўляецца Авіябаза Пальмахім  (англ.) (бел.

Дадзеная база знаходзіцца побач з кібуцам Пальмахім, непадалёк ад гарадоў Рышон-ле-Цыён і Яўне.

Авіябаза Пальмахім выкарыстоўваецца не толькі як авіябаза ВПС Ізраіля, але і як касмадром, з якога запускаюцца ракеты «Шавіт»[13]. Было ўсяго 9 запускаў.

Ізраільскія ракеты і спадарожнікі[правіць | правіць зыходнік]

Запускі касмічных апаратаў у Ізраілі ажыццяўляюцца ракетай «Шавіт»  (англ.) (бел. (שביט‎ — «камета»). Яна па паведамленнях СМІ створана на аснове балістычнай ракеты «Ерыхон-3».

Ракеты «Шавіт» распрацаваны і вырабляюцца ў Ізраілі.

Гэтая ракета можа быць выкарыстана як носьбіт ядзернай боегалоўкі.

«Шавіт» прадстаўляе сабой трохступеністую цвёрдапаліўную ракету. Першыя дзве прыступкі ідэнтычныя, маюць вагу па 13 т кожная, серыйна вырабляюцца ў Ізраілі канцэрнам «Israel Aerospace Industries» («IAI»). Трэцяя ступень пабудавана кампаніяй «Rafael» і важыць 2,6 т.

Ракета-носьбіт «Шавіт» была запушчана з 1988 па 2010 год восем разоў.

З дапамогай ракеты Шавіт ажыццяўляецца запуск ізраільскіх спадарожнікаў «Афек».

Спадарожнікі «Афек» (אופק‎ — «гарызонт») распрацаваны ў Ізраілі канцэрнам «Israeli Aerospace Industries». «Афек» прадстаўляюць сабой разведвальныя спадарожнікі. Усяго да 2010 года створана дзевяць спадарожнікаў «Афек».

Ізраіль таксама вырабляе спадарожнікі сувязі «Амас» («Afro-Mediterranean Orbital System» — «афрыканска-міжземнаморская арбітальная сістэма»).

Касмічныя апараты «AMOS-1» — «AMOS-4» былі распрацаваны ў Ізраілі. «AMOS-5» распрацаваны ў ААТ «Інфармацыйныя спадарожнікавыя сістэмы» ім. акадэміка М.Ф. Рашатнёва у Жалезнагорску. Усе гэтыя спадарожнікі эксплуатуюцца прыватнай кампаніяй «Spacecom». «AMOS-5» прызначаны для забеспячэння сувяззю, вяшчаннем і шырокапалоснымі паслугамі Афрыкі і Ізраіля.

Як заявіў кіраўнік ізраільскай касмічнай праграмы пры міністэрстве абароны, брыгадны генерал запасу, прафесар Хаім Ашад, на працягу 5 гадоў Ізраіль будзе размяшчаць магчымасцю запуску касмічных спадарожнікаў вагой каля 100 кілаграмаў з бартоў самалётаў "Ф-16".

Новым дасягненнем ізраільскай касмічнай праграмы стала стварэнне спадарожніка «EROS A-1» — першага ў свеце лёгкага камерцыйнага спадарожніка дэталёвага назірання. 18 студзеня 2001 г. ізраільская кампанія «ImageSat International» атрымала першыя здымкі з гэтага спадарожніка. Мяркуецца, што «EROS A-1» будзе выкарыстоўвацца для самых розных камерцыйных прыкладанняў, тыпу атрымання малюнкаў для геадэзіі і картаграфіі, горадабудаўніцтва і рыбалоўства. У перыяд паміж першым кварталам 2002 года і канцом 2004 мяркуецца вывесці на арбіту шэсць спадарожнікаў «EROS B» .

Арыгінальным ізраільскім праектам з'яўляюцца спадарожнікі "Тэхсат-Гурвин-1/2". Яны былі распрацаваны калектывам студэнтаў Тэхніёна (Хайфскага палітэхнічнага інстытут) і ў сярэдзіне 1990-х гадоў лічыліся самымі маленькімі ў свеце спадарожнікамі, стабілізаваць ў трох плоскасцях[14].

У ВПС Цахала ўжо працяглы час вывучаюць магчымасць абсталяваць авіябазы мікра-спадарожнікамі, якія могуць быць запушчаныя, у выпадку вайны. Гэта малыя спадарожнікі, вагай не больш «некалькіх дзесяткаў грамаў», якія можна будзе вельмі аператыўна вывесці на арбіту.

Як паведаміў генерал-маёр Цахала Іцхак Бэн-Зееў, ізраільскае касмічнае агенцтва і NASA збіраюцца падпісаць пагадненне аб сумесным запуску ізраільскага спадарожніка у космас, які дапаможа ў стварэнні падрабязнай карты планеты Венеры[15]

Ізраіль распрацоўвае і «нанаспадарожнікі», як, напрыклад, «Inlkajn-1»[16].

Ізраільская кампанія «Галактык Дрым Лайнс» запрашае ўсіх жадаючых злётаць у субарбітальны касмічны палёт за 200 тысяч долараў ЗША[17]

Ваенныя спадарожнікі Ізраіля падпарадкоўваюцца Спадарожнікаваму аддзелу разведвальных войск[18].

Спадарожнікі-шпіёны прымяняліся Ізраілем падчас войн, напрыклад у ходзе Другой Ліванскай вайны [19].

Заўвагі[правіць | правіць зыходнік]

  1. ↑ Космос // waronline.org
  2. ↑ а б в г Взлет против правил
  3. ↑ а б в г д е ё ж з і к л м н Израильский космос
  4. ↑ Ф. Ортенберг Израиль в космосе. Двадцатилетний опыт (1988-2008) Архівавана 2 чэрвеня 2013.
  5. ↑ а б в г д В сентябре Израиль выведет на орбиту новый спутник-шпион TecSar
  6. ↑ Промах «Шавита»
  7. ↑ а б в Alex Shulman Израиль расширяет свою военно-космическую группировку
  8. ↑ Касмічная пяцігодка Ізраіля: чатыры новых спадарожніка і спецыяльны НДІ
  9. ↑ Ізраіль укладзе ў космас паўтара мільярда шэкелей
  10. ↑ Космические разработки Израиля Архівавана 4 сакавіка 2016.
  11. ↑ Первый израильский луноход может полететь в космос на российской ракете
  12. ↑ Израильский луноход может полететь в космос на российской ракете
  13. ↑ Palmachim, Encyclopedia Astronautica
  14. ↑ Израильский Космос
  15. ↑ Ізраільскі спадарожнік даследуе Венеру Архівавана 17 студзеня 2011.
  16. ↑ Ізраільскі нанаспадарожнік і іншыя навінкі: у Герцліі пройдзе 6-й касмічны форум
  17. ↑ Израильская компания предлагает тур в космос за $200 тысяч
  18. ↑ Арье Эгози Спутниковый отдел Разведывательных войск
  19. ↑ Ізраільскія спадарожнікі-шпіёны бачаць і чуюць усе Архівавана 25 ліпеня 2017.

Спасылкі[правіць | правіць зыходнік]

Узята з "https://be.wikipedia.org/w/index.php?title=Касманаўтыка_Ізраіля&oldid=4596244"