Штаты і тэрыторыі Індыі

Штаты і тэрыторыі Індыі — першы ўзровень адміністрацыйнага падзелу Рэспублікі Індыя. У наш час існуе 28 штатаў і 8 тэрыторый (у тым ліку 7 саюзных тэрыторый і адна Нацыянальная сталічная акруга Дэлі). Кожны штат, у сваю чаргу, падзелены на акругі (дыстрыкты), агульная колькасць якіх складае 642.

Органы ўлады[правіць | правіць зыходнік]

Штаты маюць уласныя органы заканадаўчай і выканаўчай улады. На вяршыні іерархічнай піраміды штата стаіць губернатар, прызначаны прэзідэнтам Індыі на пяцігадовы тэрмін. Губернатар фарміруе ўрад штата і прызначае галоўнага міністра з ліку членаў палітычнай партыі, якая перамагла на мясцовых выбарах. Штаты маюць адна- або двухпалатныя парламенты. Ніжняя палата парламента штата называецца відхан сабха і, паводле індыйскага заканадаўства, можа ўключаць ад 60 да 500 дэпутатаў. Яна выбіраецца на ўсеагульных выбарах на пяць гадоў. Вышэйшая палата парламента штата называецца відхан парышад і яе члены выбіраюцца на шасцігадовы тэрмін, пры гэтым кожныя 2 гады трэцяя частка ўсіх дэпутатаў павінна быць пераабрана. У распараджэнні парламентаў штатаў знаходзяцца любыя пытанні, за выключэннем знешняй палітыкі, абароны, знешняга гандлю і грамадзянства, якія знаходзяцца пад юрысдыкцыяй саюзнага парламента Індыі.

Саюзнымі тэрыторыямі, а таксама нацыянальнай сталічнай акругай кіруюць чыноўнікі, якія прадстаўляюць урад Індыі — камісары або адміністратары. Некаторыя з тэрыторый маюць уласныя парламенты і ўрады, якія меюць значна абмежаваныя паўнамоцтвы; невялікія тэрыторыі такіх уладных органаў не маюць. У саюзных тэрыторыях дзейнічае федэральнае заканадаўства Індыйскай рэспублікі.

Мовы[правіць | правіць зыходнік]

У некаторых штатах і тэрыторыях, акрамя агульнаіндыйскіх афіцыйных моў, гэта значыць хіндзі і англійскай, могуць прызнавацца афіцыйнымі таксама дадатковыя мовы, характэрныя для насельніцтва гэтага рэгіёна.

Асаблівасці адміністрацыйнага падзелу[правіць | правіць зыходнік]

Штаты Індыі (англ.: state, хіндзі: प्रांत — prant) вельмі адрозніваюцца адзін ад аднаго. Найбуйнейшыя з іх паводле колькасці насельніцтва ёсць таксама найбуйнейшымі адміністрацыйнымі адзінкамі свету — з дзесяці самых густанаселеных адміністрацыйных адзінак свету штат Індыі Утар-Прадэш з насельніцтвам, якое налічваюць звыш 180 млн чалавек, знаходзіцца на першым месцы гэтага спісу, а Махараштра займае другое месца.

Паводле памераў тэрыторыі найбуйнейшыя з індыйскіх штатаў не саступаюць некаторым еўрапейскім краінам (напрыклад, штат Раджастхан пераўзыходзіць па плошчы Польшчу). Плошча невялікіх штатаў, насупраць, не перавышае некалькіх тысяч кв. км.

Тэрыторыі (англ.: territory, хіндзі: केन्द्रीय सरकार — kendriy sarkar) больш аднародныя за штаты — паводле плошчы яны не больш за некалькі тысяч км², а паводле колькасці насельніцтва не перавышаюць 1,1 млн жыхароў (выключэнне — сталічная акруга Дэлі, які налічвае звыш 16 млн чалавек).

Спіс штатаў і тэрыторый Індыі[правіць | правіць зыходнік]

№	Штат (беларуская назва)	Штат (мясцовыя назвы)	Адміністрацыйны цэнтр	Плошча, кв. км	Насельніцтва, чал. (2011)	Шчыльнасць, чал./кв. км
Штаты
1	Андхра-Прадэш^[1]	англ.: Andhra Pradesh хіндзі: आन्ध्र प्रदेश тэлугу: ఆంధ్ర ప్రదేశ్ урду: آندھرا پردیش	Хайдарабад	275 069	84 665 533	307,80
2	Аруначал-Прадэш	англ.: Arunachal Pradesh хіндзі: अरुणाचल प्रदेश	Ітанагар	83 743	1 382 611	16,51
3	Асам	англ.: Assam хіндзі: असम асам. অসম	Дыспур	78 438	31 169 272	397,37
4	Біхар	англ.: Bihar хіндзі: बिहार	Патна	94 163	103 804 637	1102,43
5	Гоа	англ.: Goa хіндзі: गोवा канк. गोंय маратхі: गोवा	Панаджы	3702	1 457 723	393,77
6	Гуджарат	англ.: Gujarat хіндзі: गुजरात гудж.: ગુજરાત	Гандзінагар	196 024	60 383 628	308,04
7	Джхаркханд	англ.: Jharkhand хіндзі: झारखंड	Ранчы	79 714	32 966 238	413,56
8	Заходняя Бенгалія	англ.: West Bengal хіндзі: पश्चिम बंगाल бенг.: পশ্চিমবঙ্গ	Калькута	88 752	91 347 736	1029,25
9	Карнатака	англ.: Karnataka хіндзі: कर्नाटक кан.: ಕರ್ನಾಟಕ	Бангалор	191 791	61 130 704	318,74
10	Керала	англ.: Kerala хіндзі: केरल малаял.: കേരളം	Трывандрам	38 863	33 387 677	859,11
11	Мадх’я-Прадэш	англ.: Madhya Pradesh хіндзі: मध्य प्रदेश	Бхапал	308 000	72 597 565	235,71
12	Маніпур	англ.: Manipur хіндзі: मणिपुर маніпур. মনিপুর	Імпхал	22 327	2 721 756	121,90
13	Махараштра	англ.: Maharashtra хіндзі: महाराष्ट्र маратхі: महाराष्ट्र	Мумбаі	307 713	112 372 972	365,19
14	Мегхалая	англ.: Meghalaya хіндзі: मेघालय	Шылонг	22 429	2 964 007	132,15
15	Мізарам	англ.: Mizoram хіндзі: मिज़ोरम	Аіджал	21 081	1 091 014	51,75
16	Нагаленд	англ.: Nagaland хіндзі: नागालैंड	Кахіма	16 579	1 980 602	119,46
17	Арыса	англ.: Orissa хіндзі: उड़ीसा орыя ଓଡ଼ିଶା	Бхубанешвар	155 707	41 947 358	269,40
18	Пенджаб	англ.: Punjab хіндзі: पंजाब панджаб.: ਪੰਜਾਬ	Чандыгарх	50 362	27 704 236	550,10
19	Раджастхан	англ.: Rajasthan хіндзі: राजस्थान	Джайпур	342 239	68 621 012	200,51
20	Сікім	англ.: Sikkim хіндзі: सिक्किम непальск.: सिक्किम	Гангтак	7096	607 688	85,64
21	Тамілнад	англ.: Tamil Nadu хіндзі: तमिलनाडु там.: தமிழ்நாடு	Чэнаі	130 058	72 138 958	554,67
22	Телангана	англ.: Telangana хіндзі: तेलंगाना тэлугу: తెలంగాణ	Хайдарабад	114 840	35 286 757	310
23	Трыпура	англ.: Tripura хіндзі: त्रिपुरा бенг.: ত্রিপুরা	Агартала	10 492	3 671 032	349,89
24	Утаракханд	англ.: Uttarakhand хіндзі: उत्तराखंड	Дэхрадун	53 484	10 116 752	189,15
25	Утар-Прадэш	англ.: Uttar Pradesh хіндзі: उत्तर प्रदेश урду: اتر پردیش	Лакхнау	240 928	199 581 477	828,14
26	Хар’яна	англ.: Haryana хіндзі: हरियाणा панджаб.: ਹਰਿਆਣਾ	Чандыгарх	44 212	25 353 081	573,44
27	Хімачал-Прадэш	англ.: Himachal Pradesh хіндзі: हिमाचल प्रदेश	Шымла	55 673	6 856 509	123,16
28	Чхатысгарх	англ.: Chhattisgarh хіндзі: छत्तीसगढ	Райпур	136 034	25 540 196	187,75
Саюзныя тэрыторыі
1	Андаманскія і Нікабарскія астравы	англ.: Andaman and Nicobar Islands хіндзі: अंडमान और निकोबार द्वीप समूह	Порт-Блэр	8249	379 944	46,06
2	Дадра і Нагархавелі і Даман і Дыу	англ.: Dadra and Nagar Haveli and Daman and Diu хіндзі: दादरा और नगर हवेली एवं दमन और दीव гудж.: દાદરા અને નગર હવેલી અને દમણ અને દીવ	Даман	603	585 764	1411
3	Джаму і Кашмір	англ.: Jammu and Kashmir хіндзі: जम्मू और कश्मीर урду: جموں و کشمیر кашм. جۄم تٕ کٔشېر	Срынагар (летам) Джаму (зімой)	42 241	14,8 млн	-
4	Ладакх	англ.: Ladakh хіндзі: लदाख	Лех	59 146	-	-
5	Пандышэры	англ.: Pondicherry хіндзі: पांडिचेरी фр.: Pondichéry малаял.: പുതുച്ചേരി там.: புதுச்சேரி тэлугу: పుదుచ్చేర	горад Пандышэры	492	1 244 464	2529,40
6	Чандыгарх	англ.: Chandigarh хіндзі: चंडीगढ़ панджаб.: ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ	Чандыгарх	114	1 054 686	9251,63
Нацыянальная сталічная акруга
1	Дэлі	англ.: Delhi хіндзі: दिल्ली урду: دلی панджаб.: ਦਿੱਲੀ	Дэлі	1483	16 753 235	11296,85
	Усяго			3 287 882	1 210 193 422	368,07