Арыстыд

З Вікіпедыі, свабоднай энцыклапедыі
Арыстыд
грэч. Ἀριστείδης
Aristides12.jpg

архонт-эпанім[d]
488 да н.э. — 487 да н.э.
Athenian strategos[d]
479 да н.э. — 477 да н.э.

Нараджэнне каля 540 да н.э.[1][2]
Смерць 467 да н.э.[1][2][3]
Бацька Лісімах
Дзеці сын Лісімах, дзве дочкі
Грамадзянства Афіны
Член у
Дзейнасць палітык, ваенны
Званне стратэг
Бітвы
Лагатып Вікісховішча Медыяфайлы на Вікісховішчы

Арысты́д (стар.-грэч.: Ἀριστείδης; каля 530 — 467 да н.э.) — афінскі дзяржаўны дзеяч, вайскавод перыяду грэка-персідскіх войн (500449 гадоў да н.э.).

Сваю палітычную дзейнасць Арыстыд пачаў, быўшы прыхільнікам рэфарматара Клісфена з роду Алкмеанідаў[4]. Пазней ён адышоў ад групоўкі Алкмеанідаў і заняў пазіцыю палітыка па-за групоўкамі — пазіцыю ўнікальную, якая адрознівала яго ад усіх астатніх дзяржаўных дзеячаў яго часу[5]. Прычынай захопленага здзіўлення сучаснікаў была «справядлівасць» Арыстыда — ён заўсёды ставіў агульнадзяржаўныя інтарэсы вышэй асабістых і групавых[5].

Прызначаны адным з дзесяці афінскіх стратэгаў, ён адрозніўся ў бітве пры Марафоне. Праз год Арыстыда абралі архонтам-эпанімам, аднак з-за інтрыг Фемістокла, які імкнуўся пераўтварыць Афіны ў марскую дзяржаву і асцерагаўся яго суперніцтва, Арыстыд падвергся астракізму ў 482 годзе да н.э.[5] і з’ехаў на Эгіну. Праз два гады, у сувязі з нашэсцем Ксеркса на Грэцыю, Арыстыд у шэрагу іншых выгнаннікаў быў датэрмінова вернуты. Адклаўшы ўсе свае канфлікты з Фемістоклам, ён выказаў гатовасць служыць пад яго кіраўніцтвам і дзейна ўключыўся ў барацьбу з персамі. Ён удзельнічаў у бітве пры Саламіне: заняў востраў Псіталею, ачысціўшы яго ад персідскага гарнізона, а падчас бітвы знішчаў ці браў у палон персаў, якія спрабавалі бегчы.

Бліжэйшыя гады пасля Саламіна сталі пікам усёй кар’еры Арыстыда[5]. Праз год ён быў абраны стратэгам, прычым яго разглядалі не як радавога члена гэтай калегіі, а як самага аўтарытэтнага вайскавода і палітыка[5]. Ён на некаторы час стаў першай асобай у Афінах. У бітве пры Платэях, якая паклала канец персідскім уварваннем у Грэцыю, ён камандаваў афінскім атрадам. У 478 годзе да н.э. Арыстыд камандаваў афінскім флотам у Эгейскім моры. Па ініцыятыве Арыстыда і пад яго кіраўніцтвам Афіны стварылі магутнае ваенна-палітычнае аб’яднанне — Дэласкі саюз, пазней ператвораны ў Афінскую марскую дзяржаву[5]. На доўгі час Афінская дзяржава стала адным з вядучых цэнтраў сілы ў Грэцыі.

Пасля 478 года да н.э. Арыстыд адышоў ад актыўнай палітычнай дзейнасці. Ён быў адным з нешматлікіх афінскіх палітыкаў, якія ў апошнія гады жыцця не трапілі ў няласку дэмасу[5]. Памёр у 467 годзе да н.э., быў пахаваны за дзяржаўныя сродкі.

Зноскі

  1. а б Аристид // Анрио — Атоксил — 1926. — Т. 3. — С. 324–325.
  2. а б Любкер Ф. Aristides // Реальный словарь классических древностей по Любкеру / под ред. Ф. Ф. Зелинский, А. И. Георгиевский, М. С. Куторга и др. — СПб.: Общество классической филологии и педагогики, 1885. — С. 148.
  3. Аристид // Энциклопедический словарь / под ред. И. Е. АндреевскийСент-Питерсберг: Брокгауз — Ефрон, 1890. — Т. II. — С. 81.
  4. Плутарх. Арыстыд. 2
  5. а б в г д е ё Сурыкаў, 2008

Літаратура[правіць | правіць зыходнік]

Крыніцы[правіць | правіць зыходнік]

Даследаванні[правіць | правіць зыходнік]

на англійскай мове
  • Harvey D. The Conspiracy of Agasias and Aischines (Plutarch, Aristeides 13) // Klio. — 1984. — Vol. 66. — № 1. — P. 58—73.
  • Holland T. Persian Fire: The First World Empire and the Battle for the West. — New York: Doubleday, 2005. — ISBN 0385513119.
  • Shapiro H. A. Kallias Kratiou Alopetheken // Hesperia. — 1982. — Т. 51. — № 1. — С. 69—73.
на нямецкай мове
  • Raubitschek A. E. Die Ruckkehr des Aristeides // Historia. — 1959. — Т. 8. — № 1. — С. 127—128.
на італьянскай мове
  • Calabi Limentani I. Aristide il Giusto. Fortuna di un nome // RIL. — 1960. — № 94. — С. 43—67.
  • Piccirilli L. Aristide di Egina? Per l‘interpretazione degli ostraka Agora inv. P. 9945 e P 5878 // Zeitschrift fur Papyrologie und Epigraphik. — 1983. — № 51. — С. 169—176.
  • Piccirilli L. Temistocle, Aristide, Cimone, Tucidide di Melesia fra politica e propaganda. — Genova, 1987. — 168 p.