Караль Падчашынскі

Караль Падчашынскі
Караль Падчашынскі
	; Евангелічна-рэфармацкая царква ў Вільнюсе
Дата нараджэння	7 лістапада 1790
Месца нараджэння	Жырмуны, Лідскі павет, Слонімская губерня, Расійская імперыя;
Дата смерці	19 красавіка 1860 (69 гадоў)
Месца смерці	Вільня, Віленскі павет, Віленская губерня, Расійская імперыя;
Месца пахавання	могілкі Роса;
Грамадзянства	Расійская імперыя
Бацька	Ян Падчашынскі[d]
Дзеці	Баляслаў Падчашынскі[d]
Альма-матар	Імператарскі Віленскі ўніверсітэт (1814); Імператарская Акадэмія мастацтваў (1816);
Працы і дасягненні
Месца працы	Імператарскі Віленскі ўніверсітэт;
Працаваў у гарадах	Вільня
Архітэктурны стыль	класіцызм
Рэстаўрацыя помнікаў	Касцёл Святых Янаў
Уплыў на	Караль Грэгатовіч
	Медыяфайлы на Вікісховішчы

Караль (Карл Іванавіч^[1]^[2]) Падчашы́нскі (7 лістапада 1790, в. Жырмуны, цяпер Воранаўскі раён, Беларусь — 7 красавіка 1860) — архітэктар, прадстаўнік класіцызму, прафесар Віленскага ўніверсітэта.

Біяграфія[правіць | правіць зыходнік]

Бацька — Ян Падчашынскі, тэарэтык архітэктуры. Караль Падчашынскі вучыўся ў Брэсцкай базыльянскай школе і ў Крамянецкім ліцэі^{[крыніца?]}, у Віленскім універсітэце (1813—1814), удасканальваўся ў Акадэміі мастацтваў у Пецярбургу (1814—1816), у Францыі і Італіі (1817—1819). У 1819—1831 гадах узначальваў кафедру архітэктуры Віленскага ўніверсітэта^[2], у 1838—1853 жыў у маёнтку пад Нясвіжам, пазней у Вільні і ў Варшаве.

Пахаваны на могілках Роса ў Вільні. Магіла не захавалася.

Творы[правіць | правіць зыходнік]

Перабудаваў у 1817 годзе інтэр'ер Аулы (Калоннай залы) у будынку ўніверсітэта. Іншай працай Падчашынскага як архітэктара-інтэр’ерыста стала цяперашняя прафесарская чытальная зала на трэцім паверсе ў бібліятэцы Вільнюскага ўніверсітэта (руск.) (бел.. Яшчэ ў 1806 годзе архітэктар імператарскага Віленскага ўніверсітэта Міхал Шульц рэканструяваў гэта памяшканне ў залу для для мінералагічнага музея. У 1819—1822 гадах Падчашынскі стварыў столь з глыбокімі кесонамі з разеткамі і фрыз з арнаментам лісця аканта на сінім фоне^[3]. Зафарбаваны пазней фрыз быў адноўлены пры рэканструкцыі ў 1919 годзе прафесарам універсітэта Стэфана Баторыя Фердынандам Рушчыцам. Яшчэ пазней класіцыстычны дэкор залы быў адноўлены ў 1970 годзе, калі сценам быў вернуты першапачатковы шэры колер^[4].

Да найважнейшых прац Падчашынскага ў ансамблі Вільнюскага ўніверсітэта гісторыкі архітэктуры адносяць рэканструкцыю касцёла Святых Янаў у Вільні. У 1826 годзе ён стварыў шэраг новых элементаў інтэр’еру (драўляны амбон, упрыгожаны пазалочанай разбой, і іншыя). У 1827—1829 гадах Падчашынскі перабудаваў паўднёвы фасад касцёла Св. Янаў, які выходзіць на вуліцу Яна (цяпер Швянта Ёна, Švento Jono g.), у формах позняга класіцызму. У плоскасці фасада былі выдзелены два яруса, ніжні дзяліўся нішамі, верхні — парамі арак паміж пілястрамі. Цэнтр акцэнтаваны порцікам з чатырма карынфскімі калонамі. Істотныя змены былі ўнесены Падчашынскім у інтэр’ер касцёла. Такім чынам храм, архітэктурнае аблічча якога сфармаваўся ў эпоху готыкі і барока, быў дапоўнены элементамі класіцызму^[3]. Акрамя таго, па праекце Падчашынскага ў паўночным нефе храма ў 1828 годзе быў устаноўлены помнік рэктару Іераніму Страйноўскаму.

Рэканструяваў таксама іншыя будынкі, якія належалі ўніверсітэту, прыстасоўваючы іх для яго патрэб.

Праектаваў палац сядзібы (англ.) (бел. Міхала Балінскага ў Яшунах (1824—1828) і палацы ў Тускуленах (англ.) (бел. і Жылічах (1830-я г.), будынкі гімназій у Слуцку, Камянцы Падольскім і Свіслачы, вучылішчаў у Бабруйску, Невелі (абодва каля 1819, разам з арх. К. Хршчановічам), Мазыры (1820-я г.); палац генерал-губернатара (1825—1832, разам з арх. В. Стасавым).

Найбольш удалым яго творам лічыцца помнік позняга класіцызму евангелічна-рэфармацкая царква (літ.) (бел. (1830—1835) ў Вільні на вуліцы Завальнай (цяпер Піліма; (літ.: Pylimo g.). Была спраектавана ў 1829 годзе, пабудавана ў 1830—1835 гадах. У савецкі час у гэтым будынку размяшчаўся кінатэатр «Хроніка» (літ.: «Kronika»).

Тэарэтычная спадчына[правіць | правіць зыходнік]

Аўтар першага ў Беларусі і Літве падручніка тэорыі архітэктуры «Пачаткі архітэктуры для акадэмічнай моладзі» (на польскай мове; т. 1—3, Вільня, 1828—1857, артыкулаў пра выкладанне архітэктуры, даглядання за садамі і паркамі, аб сваім настаўніку Л. Стуоке-Гуцявічусе.

Зноскі

↑ Беларусь 1995.
↑ ^а ^б Падчашынскі Карл Іванавіч // Архітэктура Беларусі: Энцыклапедычны даведнік. — Мн.: БелЭн, 1993. — 620 с. — ISBN 5-85700-078-5.
↑ ^а ^б Lietuvos architektūros istorija. T. II: Nuo XVII a. pradžios iki XIX a. vidurio. Vilnius: Mokslo ir enciklopedijų leidykla, 1994. ISBN 5-420-00583-3. P. 314. (літ.)
↑ Professors' reading-room Архівавана 5 мая 2010. (англ.)

Літаратура[правіць | правіць зыходнік]

Vytautas Levandauskas. Architektas Karolis Podčašinskis. Vilnius: Vilniaus dailės akademijos leidykla, 1994.
Падчашынскі Карл Іванавіч // Архітэктура Беларусі: Энцыклапедычны даведнік. — Мн.: БелЭн, 1993. — 620 с. — ISBN 5-85700-078-5.
Падчашынскі Карл Іванавіч // Беларусь: энцыклапедычны даведнік / Рэдкал. Б. І. Сачанка (гал. рэд.) і інш.; Маст. М. В. Драко, А. М. Хількевіч. — Мн.: БелЭн, 1995. — С. 549. — 800 с. — 5 000 экз. — ISBN 985-11-0026-9.

Спасылкі[правіць | правіць зыходнік]

На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Караль Падчашынскі

[FOOTNOTEБеларусь1995-1] Беларусь 1995.

[АБ-2] а ^б Падчашынскі Карл Іванавіч // Архітэктура Беларусі: Энцыклапедычны даведнік. — Мн.: БелЭн, 1993. — 620 с. — ISBN 5-85700-078-5.

[Nuo_XVII_a_1994._P._314-3] а ^б Lietuvos architektūros istorija. T. II: Nuo XVII a. pradžios iki XIX a. vidurio. Vilnius: Mokslo ir enciklopedijų leidykla, 1994. ISBN 5-420-00583-3. P. 314. (літ.)

[4] Professors' reading-room Архівавана 5 мая 2010. (англ.)

[1]

[2]

[3]

[4]