Касута

Вёска Касута Краіна Беларусь Вобласць Мінская Раён Вілейскі Сельсавет Крывасельскі Каардынаты 54°30′38,67″ пн. ш. 27°04′00,69″ у. д. Насельніцтва ▼7 чал. (2009) Часавы пояс UTC+3 Тэлефонны код +375 1771 Паштовы індэкс 222417 Аўтамабільны код 5 Касута на карце Беларусі ±

Касута на Вікісховішчы

Апошняя Вячэра. Пачатак XIХ ст., в. Касута

Касута́ (трансліт.: Kasuta, руск.: Косута) — вёска ў Вілейскім раёне Мінскай вобласці. Уваходзіць у склад Крывасельскага сельсавета. Знаходзіцца каля Вілейскага вадасховішча, за 103 км на паўночны захад ад Мінска. Назва вёскі паходзіць ад ракі Касуткі, прытоку Віліі.

Гісторыя

Упершыню згадана пад 1499 годам як маёнтак з замкам ва ўладанні княгіні Ядвігі Гальшанскай, з 1518 года ўладальнікам быў кашталян віленскі Станіслаў Кезгайла, потым яго сыны. Пры сынах Станіслава Кезгайлы ў маёнтку было 206 сялянскіх двароў.

У 1638 годзе новы ўладальнік маёнтка Савасцян Свяцкі пабудаваў праваслаўную царкву Уваскрэсення Хрыстова, неўзабаве пры ёй утварыўся і праваслаўны манастыр. Амаль адначасова ў Касуце ўзнікае ўніяцкі кляштар, да якога неўзабаве пераходзіць і мясцовае праваслаўнае брацтва разам са сваімі храмамі. Падчас казацка-сялянскай вайны 1648—1651 гадоў замак разбураны, пасля адноўлены. Яго гаспадарамі на працягу ХVIII — XIX стагоддзяў былі Любанскія, П'яншэнскія, Крываблоцкія, Пузіны, Ромеры, Сулістроўскія, Тукалы, Вітгенштэйны.

Яшчэ ў канцы XVIII стагоддзя ў Касуце стаяў старадаўні драўляны храм Унебаўзяцця Прасвятой Багародзіцы, дзе, відавочна, хрысцілі Піліпа Орліка. Станам на 2024 год, на яго месцы стаіць мураваная Свята-Петрапаўлаўская царква, пабудаваная ў 1868 годзе. На ўскраіне вёскі захаваліся рэшткі маёнтка.

Каля вёскі Касута ў лесе стаяць два крыжы, праваслаўны і каталіцкі, на месцы дзе 26 чэрвеня 1941 года саветамі расстраляна каля паўтары сотні вязняў Вілейскай турмы, якіх на пачатку Другой сусветнай вайны гналі на ўсход.

У 1973 годзе пры напаўненні вадой Вілейскага вадасховішча затапіла большую частку Касуты. Станам на 2024 год у вёсцы жыве каля дзясятка сялян, у апошнія гады з'явілася некалькі дзясяткаў дач.

Славутасці

• Свята-Петрапаўлаўская царква (1868 год).

Вядомыя асобы

• Піліп Орлік (1672—1742) — украінскі палітычны, дзяржаўны і ваенны дзеяч
• Расціслаў Лапіцкі (1928—1950) — арганізатар і кіраўнік антыкамуністычнага падпольнага вучнёўскага руху на Мядзельшчыне і Смаргоншчыне, ахвяра сталінскіх рэпрэсій
• Алег Лапіцкі (1922—1979) — удзельнік антысавецкага супраціву
• Пётр Пятровіч Міклашэвіч (1954) — беларускі дзяржаўны дзеяч
• Вольга Лапіцкая (Алёна Шарэпа‑Лапіцкая; 1918 (1917?) — 2011) — беларуская паэтка
• Павел Канстанцінавіч Валынцэвіч (1875—1962) — адзін з пачынальнікаў сучаснай беларускай фатаграфіі, святар..

Спасылкі

• На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Касута
• Касута — Падарожжа дылетанта — відэа
• Орлік Піліп Архівавана 11 ліпеня 2015. // Рэгіянальная газета
• Ушанавалі памяць Орліка Архівавана 11 ліпеня 2015. // Рэгіянальная газета
• Білоруське коріння гетьмана Пилипа Орлика Архівавана 13 верасня 2012. (укр.)
• Кравченко П. А., Діптан І. І. Пилип Орлик і його «Конституція» Архівавана 6 снежня 2004. (укр.)
• Орлик Пилип (1672—1742) // «Гетьмани та козацькі ватажки» на сайті «Електронна бібліотека України» Архівавана 20 мая 2014. (укр.)
• Возле деревни Касута Вилейского района состоялось поминовение жертв сталинизма Архівавана 27 чэрвеня 2010. (руск.)