Суцін (Пухавіцкі раён)

Вёска Суцін Краіна Беларусь Вобласць Мінская Раён Пухавіцкі Сельсавет Блужскі Каардынаты 53°18′04″ пн. ш. 28°13′51″ у. д. Першая згадка 1560 Водныя аб’екты Суцінка Часавы пояс UTC+3 Тэлефонны код +375 1713 Паштовы індэкс 222814 Аўтамабільны код 5 Суцін на карце Беларусі ±

Суцін на Вікісховішчы

Су́цін (трансліт.: Sucin, руск.: Сутин) — вёска ў Пухавіцкім раёне Мінскай вобласці. Уваходзіць у склад Блужскага сельсавета. Месціцца за 19 км у напрамку на паўднёвы ўсход ад Мар’інай Горкі, 74 км ад Мінска, 10 км ад чыгуначнай станцыі Талька, каля левага берага ракі Суцінка.

Гісторыя

Вялікае Княства Літоўскае

Упершыню Суцін ўпамінаецца ў інвентарным апісанні маёнтка Свіслач ад 1560 года. Пазней Суцін двойчы прыгадваецца ў дакуменце інвентары маёнтка Арэшкавічы ад 27 верасня 1599 года:

… Бобровые гоны на р. Свислочи на кгрунте прилеглым того села [Орешковичи] починаются от с. Орешковского одным берегом до рубежа Блузского, по другой стороне до жеременья ку той границе Блузской; на другой р. Тали – берег один, а другой берег прилеглый кгрунт кн. Горского с. Цели аж до границы Сутинской, урочища Славчолки. … По другой стороне тоеж р. Свислочи остров Сприпаш, починается одним боком от р. Тали аж до границы Сутинской кгрунтов подданных бискупих до Славчолки, от Славчолки до урочища Ворот бором до жеременья, а концом от Блузской пущи до Свислочи упира(ет). …

У той час Суцін уваходзіў у склад Менскага павета Менскага ваяводства Вялікага Княства Літоўскага, уласнасць віленскага біскупства і шляхты.

Пад уладай Расійскай імперыі

У выніку другога падзелу Рэчы Паспалітай 1793 года тэрыторыя апынулася ў складзе Расійскай імперыі. У пачатку XIX стагоддзя ў Ігуменскім павеце Мінскай губерні.

Шляхта Суціна прымала актыўны ўдзел у паўстанні 1863 года. У 1863 годзе каля вёскі Суцін быў бой паўстанцкага атрада Станіслава Ляскоўскага (псеўданім Собэк) з царскімі войскамі. Камандзір казацкай сотні 26 красавіка даносіў свайму начальству:

3 гэтага боку Суціна я знайшоў мост раскіданым, і з бярвёнаў і маставой насцілкi складзена нешта накшталт рэданта, а на самым беразе рэчкі насыпаны вал, каб абстрэльваць вугал рэ­данта і ўвесь даволі глыбокі брод; наогул цяжка даступная балотная мясцовасць размяшчэннем маставых прыкрыццяў да таго ўмацавалася, што ўзяць яе адной пяхотай без значнай страты было немагчыма».

5 траўня 1864 года часовы ваенны губернатар і камандуючы войскамі Мінскай губерні прапанаваў начальніку Мінскай губерні выселіць з аколіцы Суцін 43 шляхецкія двары, але атрымаў дазвол на высяленне ў Томскую губерню толькі 22 двароў найменш дабранадзейных, на астатніх данесці. Маёмасць тых, каго высялялі, загадана прадаць, акрамя дамоў і сельскагаспадарчых прылад, якія атрымаюць тыя, хто будзе паселены на іх месца.

У 1888 годзе адкрыта школа граматы (у 1890 годзе ў ёй вучыліся 24 хлопчыкі. У 1897 годзе ў Амяльнянскай воласці Ігуменскага павета, у вёсцы быў піцейны дом і 3 лаўкі, у аколіцы 2 лаўкі. У 1912 годзе адкрыта 1-класнае народнае вучылішча.

Найноўшы час

З канца лютага 1918 года тэрыторыя акупаваная войскамі Германскай імперыі. 25 сакавіка 1918 года згодна з Трэцяй Устаўной граматай абвяшчалася часткай Беларускай Народнай Рэспублікі. Жыхары Амяльнянскай воласці накіроўвалі звароты ў Народны Сакратарыят Беларусі са скаргамі на дзеянні нямецкіх акупацыйных улад. У снежні 1918 года занята Чырвонай Арміяй, з 1 студзеня 1919 года ў адпаведнасці з пастановай І з’езда КП(б) Беларусі яна ўвайшла ў склад Савецкай Беларусі, з 27 лютага 1919 года — у ЛітБел ССР. У час польска-савецкай вайны ў жніўні 1919 — ліпені 1920 гадоў пад акупацыяй Польшчы (Мінская акруга ГУУЗ).

З 31 ліпеня 1920 года ў Беларускай ССР. У 1922 годзе працавала школа 1-й ступені, было 30 вучняў.

З 20 жніўня 1924 года цэнтр Суцінскага сельсавета Пухавіцкага раёна Менскай акругі (да 26 ліпеня 1930). У пачатку 1930-х прайшла прымусовая калектывізацыя, створаны калгас імя Сталіна, працавала кузня. З 20 лютага 1938 года ў Менскай вобласці.

У Другую сусветную вайну з канца чэрвеня 1941 года да пачатку ліпеня 1944 года вёска пад акупацыяй Германіі. У верасні 1941 года 280 талькаўскіх і суцінскіх яўрэяў былі расстраляныя і пахаваныя ў агульнай магіле ў лесе за рэчкай. У ваколіцах вёскі дзейнічалі савецкія партызанскія брыгады «Полымя», імя М. І. Калініна і «Буравеснік».

Да 28 мая 2013 года вёска ўваходзіла ў склад Суцінскага сельсавета.

Насельніцтва

• пачатак XIX стагоддзя — 19 двароў, 201 жыхар
• 1897 год — 41 двор, 96 мужчын і 99 жанчын; аколіца Суцін, 88 двароў, 430 мужчын і 441 жанчына
• 1917 год — 51 двор, 279 жыхароў; аколіца — 80 двароў, 604 жыхары
• 1960 год — 907 жыхароў
• 2002 год — 213 гаспадарак, 425 жыхароў (461 жыхар, 225 двароў)
• 2010 год — 149 гаспадарак, 309 жыхароў
• 2012 год — 136 гаспадарак, 269 жыхароў

Славутасці

• Помнік землякам, якія загінулі ў Другую сусветную вайну
• Брацкая магіла савецкіх воінаў Другой сусветнай вайны

Страчаная спадчына

• Касцёл Святога Антонія

Сацыяльная сфера

Суцінская школа

• Суцінская школа

Вядомыя асобы

• Аляксандр Аляксандравіч Лухвіч (1936—2015) — беларускі вучоны-фізік.

Літаратура

• Суцін // Гарады і вёскі Беларусі. Т. 8 : Мінская вобласць, кн. 4 / Т.У. Бялова (галоўны рэдактар) і інш. — Мінск: Беларуская энцыклапедыя імя Петруся Броўкі, 2013. — С. 185—186. — 528 с. — 2 000 экз. — ISBN 978-985-11-0735-9.
• Памяць: Пухав. р-н: Гіст.-дак. хронікі гарадоў і р-наў Беларусі / Укл. А. А. Прановіч; Рэдкал.: А. М. Карлюкевіч і інш.. — Мінск: Беларусь, 2003. — 749 с. — ISBN 985-01-0251-9.
• Су́цін // Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 15: Следавікі — Трыо / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 2002. — Т. 15. — С. 298. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0035-8. — ISBN 985-11-0251-2 (т. 15).
• Республика Беларусь. Атлас охотника и рыболова: Минская область / Редактор Г. Г. Науменко. — Мн.: РУП «Белкартография», 2009. — С. 28. — 60 с. — 20 000 экз. — ISBN 978-985-508-174-7. (руск.)
• Ліст карты N-35-105. Выданне 1984 года. Стан мясцовасці на 1982 год. (руск.)

Спасылкі

• На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Суцін (Пухавіцкі раён)