Талька (вёска)

Талька
Краіна	Беларусь
Вобласць	Мінская
Раён	Пухавіцкі
Сельсавет	Блужскі
Каардынаты	53°22′15,89″ пн. ш. 28°20′47,19″ у. д.HGЯO
Першае згадванне	1833
Насельніцтва	345 чал. (2010);
Часавы пояс	UTC+3
Тэлефонны код	+375 1713
Паштовы індэкс	222813
Аўтамабільны код	5
	Талька на Вікісховішчы

У гэтага паняцця ёсць і іншыя значэнні, гл. Талька.

Та́лька^[1] (трансліт.: Taĺka, руск.: Талька) — вёска ў Пухавіцкім раёне Мінскай вобласці, на рацэ Тальцы. Уваходзіць у склад Блужскага сельсавета. За 21 км на паўднёвы ўсход ад Мар’інай Горкі, за 83 км ад Мінска.

Гісторыя[правіць | правіць зыходнік]

Пад уладай Расійскай імперыі[правіць | правіць зыходнік]

Першыя пісьмовыя згадкі Талькі датаваныя 1833 г. Паводле дакумента «Аб ліквідацыі Смілавіцкага місіянерскага рымска-каталіцкага манастыру», які захоўваецца ў Нацыянальным гістарычным архіве Беларусі, пасля паўстання 1830—1831 гг. расійскія ўлады для абмежавання каталіцкага і польскага ўплыву зачынілі Касцёл Святога Вінцэнта і кляштар місіянераў у Смілавічах. Маёмасць кляштара было загадана прадаць з адкрытага торгу і грошы перадаць у казну Мінскай губерні. На торг з’ехаліся шляхта і купцы-яўрэі, у тым ліку згадваецца купец Ёсель Ёселевіч з Талькі.

Пасля адкрыцця ў 1873 г. руху на ўчастку Вілейка — Бабруйск Лібава-Роменскай чыгункі вёска пачала развівацца і расці.

У пачатку XX ст. вядомы як маёнтак у Амельнянсай воласці Ігуменскага павета Мінскай губерні.

Найноўшы час[правіць | правіць зыходнік]

У Першую сусветную вайну ў лютым — снежні 1918 года была пад акупацыяй войскаў кайзераўскай Германіі.

25 сакавіка 1918 года згодна з Трэцяй Устаўной граматай вёска абвешчана часткай Беларускай Народнай Рэспублікі. З 1 студзеня 1919 года ў адпаведнасці з пастановай І з’езда КП(б) Беларусі вёска ўвайшла ў склад БССР.

У жніўні 1919 — ліпені 1920 вёска знаходзілася пад польскай уладай.

З 20 жніўня 1924 года да 30 кастрычніка 2009 года вёска ўваходзіла ў склад і з’яўлялася цэнтрам Талькаўскага сельсавета.

З канца чэрвеня 1941 г. да 2 ліпеня 1944 г. акупіравана нямецкімі войскамі.

З 20 па 22 верасня 1941 года ў лесе каля Талькі нямецка-фашысцкімі захопнікамі было расстраляна мірнае яўрэйскае насельніцтва Талькі. На месцы іх пахавання былі пастаўлены мармуровыя пліты з прозвішчамі забітых: Прус, Цывіны, Зубаравы, Фрукмкіны, Меламед, Розін, Кац. Ініцыятарам мемарыяла выступіў генерал Ілья Прус, сваякі якога таксама ў ліку забітых.

Да 30 кастрычніка 2009 года вёска ўваходзіла ў склад і з’яўлялася цэнтрам Талькаўскага сельсавета^[2].

Насельніцтва[правіць | правіць зыходнік]

Дэмаграфічныя дадзеныя[правіць | правіць зыходнік]

2002 — 443 жыхары, 213 двароў
2007 — 403 жыхара
2010 — 345 жыхароў

Рэлігія[правіць | правіць зыходнік]

Праваслаўная царква. У вёсцы ёсць Свята-Пакроўская царква, якая знаходзіцца ў будынку былой крамы.

Рэлігія
Праваслаўная царква ў Тальцы (19 красавіка 2013).
Свята-Пакроўская царква (4 ліпеня 2018).
Свята-Пакроўская царква, від збоку (4 ліпеня 2018).
Могілкі
Будынак былой сінагогі

Сімвалы[правіць | правіць зыходнік]

Неафіцыйны герб Талькі

У якасці неафіцыйнага геральдычнага знака Талькі выкарыстоўваецца герб, прыдуманы ў 2004 годзе вучнямі Талькаўскай сярэдняй школы падчас падрыхтоўкі да свята «Наш край». Апісанне: у белым полі «нямецкага» шчыта пасярэдзіне намалявана чорная падкова^[3].

Культура і грамадства[правіць | правіць зыходнік]

Каля Талькі праводзіцца штогадовы беларускі музычны фестываль «Талькаўскі фэст».

Талькаўская сельская бібліятэка. У 1917 г. у прыватным доме была адкрыта хата-чытальня. Перад вайной хату-чытальню змяніла багатая бібліятэка, для якой было пабудавана спецыяльнае памяшканне. Падчас баявых дзеянняў былі знішчаны ўсе кнігі, захаваліся толькі тыя, што засталіся на руках у чытачоў. З іх і пачаў фарміравацца кніжны фонд бібліятэкі. 8 сакавіка 1949 г. быў падпісаны загад № 4 аддзела культуры Пухавіцкага раённага Савета «Аб адкрыцці Талькаўскай хаты-чытальні». Зараз бібліятэка з’яўляецца не толькі прапагандыстам кнігі і захавання кніжных багаццяў, але і арганізатарам вольнага часу наведвальнікаў. Вядзецца цікавая работа па выхаванню беларускасці, павагі да сваёй Радзімы, яе гісторыі і культуры. Фонд бібліятэкі налічвае 6,5 тыс. экзэмпляраў, з іх больш за 2,2 тыс. выданняў — на беларускай мове. Штогод тут абслугоўваюцца болей 400 чытачоў, з якіх 90 — дзеці ва ўзросце да 15 гадоў.
Дзейнічае палац культуры

Архітэктура[правіць | правіць зыходнік]

Славутасці[правіць | правіць зыходнік]

Курганны могільнік.
Мемарыяльная дошка ў памяць пра Якуба Коласа
Помнік загінулым салдатам і партызанам у перыяд Вялікай Айчыннай вайны (1941—1945)
Магіла ў Тальцы сяржанта Емяльянава і партызана з Чэхіі Вільяма Гамулы (1924—1944)
Чыгуначная казарма пачатку XX стагоддзя
Мемарыяльны знак на месцы, дзе 22 верасня 1941 года расстралялі 280 жыхароў вёскі. Па сведчаннях сведак фашысты сагналі ўсіх габрэяў у лес, прымусілі капаць яму, класціся туды тварам уніз і расстрэльвалі. Толькі ў 70-е гады з’явіліся прыватныя помнікі на месцы расстрэлу. На дадзены момант няма нават поўнага спіса ўсіх пахаваных.
Дом, у якiм жыу Я. Колас. Менавiта у гэтым доме Якуб Колас напiсау «Міхасёвы прыгоды» i «Дрыгву». Узгадывау Тальку i aднaiменую рэчку у сваiх творах ^[4].

Страчаная спадчына[правіць | правіць зыходнік]

Сінагога

Культура і грамадства
Дом культуры і бібліятэка ў Тальцы
Мемарыяльная дошка ў памяць пра Якуба Коласа, які жыў калісьці ў Тальцы
Помнік загінулым салдатам і партызанам у перыяд Вялікай Айчыннай вайны (1941 - 1945)
Магіла ў Тальцы сяржанта Емяльянава і партызана з Чэхіі Вільяма Гамулы (1924 - 1944)
Уваход у лядоўню, пабудаваную ў 1913 годзе. Талька
Чыгуначная службовая пабудова канца XIX—пачатку XX ст.
Чыгуначная службовая пабудова канца XIX—пачатку XX ст.
Чыгуначная казарма пачатку XX стагоддзя
Чыгуначная казарма пачатку XX стагоддзя

Сацыяльная сфера[правіць | правіць зыходнік]

Ахова здароўя[правіць | правіць зыходнік]

Бальніца. Талькаўская бальніца пачала працаваць у 1950 годзе. У лякарні працаваў заслужаны лекар БССР Жданавіч Т. А.
Дзіцячы аздараўленчы лагер "Лясная казка". Заснаваны ў 1971 годзе. Першая назва "Гайдаравец". З 1999 года належыць пуховіцскаму РАА^[5]^[6].

Адукацыя[правіць | правіць зыходнік]

Талькаўская базавая школа^[7].

Эканоміка[правіць | правіць зыходнік]

У вёсцы знаходзіцца талькаўскае лясніцтва.
Аграсядзіба «Талькаўскія сцежкі» ^[8].
Пошта

Чыгунка[правіць | правіць зыходнік]

Праз тэрыторыю вёскі праходзіць Мінскае аддзяленне Беларускай чыгункі Мінск — Гомель. Знаходзіцца станцыя Талька

Эканоміка
Чыгуначная станцыя ў Тальцы (8 мая 2013)
Талькаўскае лясніцтва
Аўтапрыпынак.
Аграсядзіба “Талькаўскія сцежкі”.
Аграсядзіба “Талькаўскія сцежкі”. Шопа
Пошта.
Крама
Крама

Вядомыя асобы[правіць | правіць зыходнік]

Іван Леапольдавіч Лысакоўскі — савецкі разведчык.
Іван Браніслававіч Шаціла — беларускі акцёр тэатра і кіно, Народны артыст БССР.
Міхаіл Рыгоравіч Булынка — кандыдат тэхнічных навук, дацэнт.
Мікалай Паўлавіч Крандо — генерал-лейтэнант (1960).
Іван Іванавіч Паўловіч — Герой Сацыялістычнай Працы (1974).
Таццяна Аляксандраўна Ждановіч — заслужаны ўрач БССР (1960).

Галерэя
Стары дом каля чыгуначнай станцыі. Пабудаваная для сем'яў чыгуначнікаў у канцы 19-пач.20 ст.
Дом які да ІІ-й Сусветнай вайны належыў яўрэям.
Крама якая да ІІ-й Сусветнай вайны належала яўрэям.
Будынак былога талькаўскага сельсавета
Мейсца дзе калісці быў рынак
Дом каля былога рынку

Зноскі

↑ Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь: Мінская вобласць: нарматыўны даведнік / І. А. Гапоненка, І. Л. Капылоў, В. П. Лемцюгова і інш.; пад рэд. В. П. Лемцюговай. — Мн.: Тэхналогія, 2003. — 604 с. ISBN 985-458-054-7. (DJVU)
↑ Рашэнне Мінскага абласнога савета дэпутатаў ад 30.10.2009 № 219 «Аб змяненні адміністрацыйна-тэрытарыяльнага падзелу Мінскай вобласці»(руск.)
↑ Гербы. puchavickirajon.info
↑ https://globus.tut.by/talka/index.htm
↑ http://uomoik.gov.by/page/%D0%9E%D0%B7%D0%B4%D0%BE%D1%80%D0%BE%D0%B2%D0%B8%D1%82%D0%B5%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D1%8B%D0%B8-%D0%BB%D0%B0%D0%B3%D0%B5%D1%80%D1%8C-%D0%9B%D0%B5%D1%81%D0%BD%D0%B0%D1%8F-%D1%81%D0%BA%D0%B0%D0%B7%D0%BA%D0%B0-%D0%92%D0%B8%D0%BB%D0%B5%D0%B8%D1%81%D0%BA%D0%BE%D0%B3%D0%BE-%D1%80%D0%B0%D0%B8%D0%BE%D0%BD%D0%B0.aspx
↑ https://vk.com/lesnaya_skazka
↑ https://talka.schools.by/teachers
↑ http://talka.info/?page_id=91

Літаратура[правіць | правіць зыходнік]

Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т.15: Следавікі — Трыо / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн.: БелЭн, 2002. — Т. 15. — 552 с. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0251-2 (Т. 15).

Спасылкі[правіць | правіць зыходнік]

На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Талька (вёска)
Школьны краязнаўчы сайт

[1] Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь: Мінская вобласць: нарматыўны даведнік / І. А. Гапоненка, І. Л. Капылоў, В. П. Лемцюгова і інш.; пад рэд. В. П. Лемцюговай. — Мн.: Тэхналогія, 2003. — 604 с. ISBN 985-458-054-7. (DJVU)

[2] Рашэнне Мінскага абласнога савета дэпутатаў ад 30.10.2009 № 219 «Аб змяненні адміністрацыйна-тэрытарыяльнага падзелу Мінскай вобласці»(руск.)

[3] Гербы. puchavickirajon.info

[4] ttps://globus.tut.by/talka/index.htm

[5] ttp://uomoik.gov.by/page/%D0%9E%D0%B7%D0%B4%D0%BE%D1%80%D0%BE%D0%B2%D0%B8%D1%82%D0%B5%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D1%8B%D0%B8-%D0%BB%D0%B0%D0%B3%D0%B5%D1%80%D1%8C-%D0%9B%D0%B5%D1%81%D0%BD%D0%B0%D1%8F-%D1%81%D0%BA%D0%B0%D0%B7%D0%BA%D0%B0-%D0%92%D0%B8%D0%BB%D0%B5%D0%B8%D1%81%D0%BA%D0%BE%D0%B3%D0%BE-%D1%80%D0%B0%D0%B8%D0%BE%D0%BD%D0%B0.aspx

[6] ttps://vk.com/lesnaya_skazka

[7] ttps://talka.schools.by/teachers

[8] ttp://talka.info/?page_id=91

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]