Мар’іна Горка

Мар’іна Горка
Сцяг	Герб
Краіна	Беларусь
Вобласць	Мінская
Раён	Пухавіцкі
Каардынаты	53°31′00″ пн. ш. 28°08′50″ у. д.HGЯO
Першае згадванне	XVI стагоддзе
Горад з	1955
Насельніцтва	21 303 чалавекі (2017)
Часавы пояс	UTC+3
Тэлефонны код	+375 1713
Паштовы індэкс	222810, 222811, 222827
Паштовыя індэксы	222810, 222811, 222827
Аўтамабільны код	5
	Мар’іна Горка на Вікісховішчы

Ма́р’іна Го́рка^[2] (трансліт.: Marjina Horka) — горад у Беларусі на рацэ Цітаўцы. Адміністрацыйны цэнтр Пухавіцкага раёна Мінскай вобласці. Насельніцтва 21 303 чал. (2017)^[1].

Месціцца за 63 км на паўднёвы ўсход ад Мінска. Чыгуначная станцыя Пухавічы на лініі Мінск—Асіповічы, аўтадарогі на Мінск, Бабруйск, Чэрвень, Узду.

Назва[правіць | правіць зыходнік]

У тапоніме «Мар’іна Горка» спалучаецца паняцце «Горка» (невялікая гара) і азначэнне «Мар’іна», якое паходзіць ад асабістага імя^[3]. Існуе некалькі меркаванняў пра паходжанне назвы горада. Адзінай афіцыйнай пазіцыі наконт назвы ў наш час няма. Паводле першага падання, назва мясціны пайшла ад узвышша, на якім павесілася дачка памешчыка Мар’я (яе бацька дазнаўся, што дзяўчына пакахала простага хлопца, і разлучыў іх). Згодна з іншай легендай, паселішча назвалі «Мар’інай Горкай» ад суседняй царквы, дзе знаходзіўся цудоўны абраз Божай Маці^[4]. Таксама існуе паданне, што назва паселішча ўтварылася ад паганскай традыцыі, бо некалі тут было капішча, дзе язычнікі маліліся сваёй багіні Мары^[5].

Гісторыя[правіць | правіць зыходнік]

Пачатковая школа ў 1915 г., знаходзілася на месцы цяперашняга кінатэатра «Кастрычнік»

Ліпень 1943 г.

Вялікае Княства Літоўскае[правіць | правіць зыходнік]

Упершыню Мар’іна Горка згадваецца ў XVI ст. У розныя часы мясцовасць знаходзілася ў валоданні Радзівілаў, Бужынскіх, Ратынскіх, Крупскіх і іншых.

28 траўня 1760 года права валодання Мар’інай Горкай падаравана Навасёлкаўскай царкве.

У складзе Расійскай імперыі[правіць | правіць зыходнік]

У выніку другога падзелу Рэчы Паспалітай (1793) Мар’іна Горка апынулася ў складзе Расійскай імперыі, у Ігуменскім павеце Мінскай губерні.

У 1812 годзе згадваецца, калі царкву ў Мар’інай Горцы спалілі напалеонаўскія салдаты.

Баніфацый Крупскі, уладальнік паселішча, быў адным з арганізатараў нацыянальна-вызваленчага паўстання (1863—1864) у краі, па задушэнні якога расійскія ўлады канфіскавалі яго маёмасць, а самога выслалі ў Сібір. За верную службу «царю и отечеству» Мар’іну Горку перадалі царскаму чыноўніку Макаву. Будаванне Лібава-Роменскай чыгункі (1873) паспрыяла развіццю паселішча. 30 жніўня 1880 тут адкрылася сельскагаспадарчая школа. Паводле вынікаў перапісу 1897 года, у вёсцы было 24 двары.

Найноўшы час[правіць | правіць зыходнік]

25 сакавіка 1918 года згодна з Трэцяй Устаўной граматай Мар’іна Горка абвяшчалася часткай Беларускай Народнай Рэспублікі. З 1 студзеня 1919 года адпаведнасці з пастановай І з’езда КП(б) Беларусі яна ўвайшла у склад Савецкай Беларусі. У жніўні 1919 — ліпені 1920 года пад акупацыяй Польшчы.

17 чэрвеня 1924 Мар’іна Горка стала цэнтрам Пухавіцкага раёна БССР. 27 верасня 1938 года паселішча атрымала афіцыйны статус пасёлка гарадскога тыпу.

У Другую сусветную вайну з 28 чэрвеня 1941 да 3 ліпеня 1944 пасёлак знаходзіўся пад нямецкай акупацыяй. У часе акупацыі, улетку 1941 года было створана гета, у якое, паводле ўспамінаў сведак, трапіла каля 80 чалавек^[6].

22 ліпеня 1955 года Указам Прэзідыума Вярхоўнага Савета БССР Мар’іна Горка атрымала статус горада. У студзені 1963 года ў горадзе размешчаная 5-я брыгада спецпрызначэння.

У 2017 годзе ў склад горада ўвайшлі вёскі Кавалёва і Сенажаткі^[7].

Мар’іна Горка на старых здымках
Вучэльня, да 1918 г.
Вучэльня, 1918 г.
Вучэльня, 1918 г.
Падблонне. Царква, да 1900 г.

Падблонне. Царква, каля 1900 г.
Падблонне. Царква, 1918 г.
Падблонне. Царква, 1918 г.
Падблонне. Брама царквы, 1918 г.

Насельніцтва[правіць | правіць зыходнік]

Дэмаграфія[правіць | правіць зыходнік]

XIX стагоддзе: 1897—108 чал. (57 муж. і 51 жан.)^[8]
XX стагоддзе: пач. XX ст. — 26 двароў, 194 жыхароў; 1917 — 67 двароў, 334 жыхары, з якіх 224 яўрэі; 1939 — 6,5 тыс. чал.; 1959 — 9,3 тыс. чал.; 1970 — 11,3 тыс. чал.; 1972 — 11,8 тыс. чал.^[9]; 1989 — 18,9 тыс. чал.; 1991 — 20,1 тыс. чал.^[10]; 1997 — 23 214 чал.^[11]; 1999 — 23,9 тыс. чал.;
XXI стагоддзе: 1 студзеня 2002 — 22,2 тыс. чал.; 2006 — 22,9 тыс. чал.; 2007 — 22,8 тыс. чал.; 2009 — 21 446 чал. (перапіс)^[12]; 2015 — 21 384 тыс. чал.^[13]; 2016 — 21 280 чал.^[14]; 2017 — 21 303 чал.^[1]

Габрэі[правіць | правіць зыходнік]

У 1917 годзе у г. Мар’іна Горка жыло 224 габрэяў, у 1939 г. 786 габрэяў. Пасля акупацыі часткамі вермахта летам 1941 года было створана гета. У верасне 1941 года габрэі г. Мар’іна Горка (1260 чал.) былі расстраляныя. Пасля рээвакуацыі ў 1944 годзе большасць габрэяў г. Мар’іна Горка перасялілася ў Мінск. У 1966 годзе на месцы расстрэлу пастаўлены абеліск.

Медыцына[правіць | правіць зыходнік]

Паліклініка № 1

У 1954 годзе была збудавана бальніца на 35 ложкаў, дзе працавала 6 лекараў. У 1958 годзе была перайменавана ў Пухавіцкую раённую бальніцу.

Дзейнічаюць 2 паліклінікі. Паліклініка № 1 месціцца ў мікрараёне Новая Зара. Пабудавана фінскімі будаўнікамі, напачатку 1993 года ^[15]. Дзейнічае «Фізкультурна-аздараўленчы цэнтр „Вікторыя“».

Рэлігія[правіць | правіць зыходнік]

Касцёл Святога Антонія Падуанскага

Эканоміка[правіць | правіць зыходнік]

Прамысловая вытворчасць[правіць | правіць зыходнік]

Пухавіцкі камбінат хлебапрадуктаў

У горадзе дзейнічаюць наступныя прадпрыемствы машынабудаўнічай, лёгкай, харчовай, мэблевай прамысловасці:

ААТ «Пухавіцкі доследна-эксперыментальны завод»;
ААТ «Пухавіцкі камбінат хлебапрадуктаў»;
ААТ «Пухавічынафтапрадукт»;
ААТ «Машхарчпрад»;
ААТ «Пухавіцкі харчкамбінат»;
ААТ «Пухавічы-лён»;
РУП «Навукова-практычны цэнтр Нацыянальнай акадэміі Беларусі па харчы»;
КП ДУП «Мар’інагорскі завод жалезабетонных вырабаў»;
ТАА «Мароз Прадукт»;
«Пухавіцкі малочны завод».

Транспарт[правіць | правіць зыходнік]

Чыгуначная станцыя

Грамадскі транспарт[правіць | правіць зыходнік]

Гарадскі і прыгарадны транспарт уключае аўтобусы і маршрутныя таксі. Асноўнымі транспартнымі вузламі з’яўляюцца пляц перад чыгуначным вакзалам і размешчаны непадалёк аўтавакзал.

Чыгуначны[правіць | правіць зыходнік]

Праз горад праходзіць Мінскае аддзяленне Беларускай чыгункі Мінск — Гомель, станцыя Пухавічы.

Аўтамабільны[правіць | правіць зыходнік]

Дарога Р59, Мар’іна Горка — Чэрвень.
Дарога Р92 абласнога значэння Мар’іна Горка — Старыя Дарогі.
Дарога Р68, Пухавічы — Валяр’яны.

Культура і адукацыя[правіць | правіць зыходнік]

У горадзе штогод ладзіцца рэгіянальны фестываль песні і музыкі «Майскі вальс» на прыз кампазітара Ігара Лучанка.

Дзейнічае палац культуры, гарадская бібліятэка (адкрытая ў 1993 годзе), Пухавіцкая сельская бібліятэка (адкрытая ў 1949 годзе), Пухавіцкая раённая дзіцячая бібліятэка. У горадзе месціцца вёска дзяцей-сірот ГА «Беларускі фонд SOS-Дзіцячая вёска».

У горадзе дзейнічаюць наступныя ўстановы адукацыі: Мар’інагорскі дзяржаўны аграрна-тэхнічны каледж імя У. Е. Лабанка, Мар’інагорскі навучальна-педагагічны комплекс дзіцячы сад — сярэдняя школа, Сярэдняя школа № 2, Сярэдняя школа № 3, Сярэдняя школа № 4, Мар’інагорская дзіцячая школа мастацтваў і дзіцяча-юнацкая спартыўная школа (адкрытая ў 1959 годзе), 6 дашкольных устаноў, Мар’інагорская гімназія, Цэнтр творчасці дзяцей і моладзі «Світанак», Пухавіцкая дзіцяча-юнацкая спартыўная школа.

Культура
Пухавіцкая раённая дзіцячая бібліятэка
Гарадскі дом культуры
Кінатэатр Кастрычнік

Спорт[правіць | правіць зыходнік]

У горадзе базуецца футбольная каманда Вікторыя, якая гуляе на гарадскім стадыёне. Таксама ў горадзе ёсць стадыён «Зорка».

СМІ[правіць | правіць зыходнік]

У горадзе з 1930 года выдаецца раённая газета «Пухавіцкія навіны».

Турыстычная інфармацыя[правіць | правіць зыходнік]

У горадзе дзейнічае гарадская гасцініца^[17].

Славутасці[правіць | правіць зыходнік]

Сядзібна-паркавы комплекс Макавых (1876)
Рэшткі вадзянога млына на рацэ Цітаўка
Брацкая магіла (1941—1944 гады)
Самаходная артылерыйская устаноўка СУ-100 (помнік быў усталяваны ў 1973 годзе)
Абеліск савецкім жаўнерам. Усталяваны ў 1970 г. абеліск ушанавання памяці жаўнераў, партызан і падпольшчыкаў Пухаўшчыны
Танк ІС-3. Танк быў усталяваны на пастамент у 1982 годзе ў ваенным гарадку Мар’інай Горкі ў памяць аб загінулых жаўнерах пры вызваленні горада
Мемарыяльная дошка ў памяць пра загінулых у Афганістане ураджэнцаў Пухаўшчыны
122-мм гармата-гаўбіца. Усталявана ў 1968 годзе ў гонар салдат 1-га гвардзейскага Данскога танкавага корпуса генерал-маёра Панова, якія вызвалялі Мар’іну Горку ў ліпені 1944 года^[18]
Помнік Л. Гайдучонак
Мемарыял 8-ай танкавай дывізіі
Помнік В. Ф. Токараву
Дом дзе правёў дзяцінства І. М. Лучанок
Валун з памятнай дошкай

Славутасці
Помнік В.Ф.Токараву.
Магільная пліта каля помніка В.Ф.Токараву.
Помнік Л. Гайдучонак.
122-мм гармата-гаўбіца.
Сядзібна-паркавы комплекс Макавых
Дом дзе правёў дзяцінства І. М. Лучанок
Абеліск ушанавання памяці ваяроў, партызан і падпольшчыкаў Пухаўшчыны
Самаходная артылерыйская ўсталёўка СУ-100
Мемарыяльная дошка ў памяць аб загінулым у Афганістане уражэнцаў Пухаўшчыны
Валун з памятнай дошкай

Страчаная спадчына[правіць | правіць зыходнік]

Царква Нараджэння Божай Маці (1874)
Царква Св. Аляксандра Неўскага (1871)
Царква Раства Багародзіцы (XVIII ст.)
Воданапорная вежа (Шухаўская вежа). Пабудавана ў 1930—1931 гадах. Падчас вайны была разбурана. Была адноўлена і запушчана ў 1946 годзе. З 2005 года вежа стаяла без вады, а ў 2013 г. была дэмантавана ^[19]

Галерэя[правіць | правіць зыходнік]

Краявіды Мар’інай Горкі
Драўляная забудова на вуліцы Пралетарскай
Суд Пухавіцкага раёна
Капліца ў цэнтры горада
Кашары

Капліца на могілках
Забудова вуліцы Чырвонаармейскай
SOS-Дзіцячая вёска
Раённы выканаўчы камітэт

Вядомыя асобы[правіць | правіць зыходнік]

Асноўны артыкул: Вядомыя асобы Мар’інай Горкі‎

Гл. таксама[правіць | правіць зыходнік]

Зноскі[правіць | правіць зыходнік]

↑ ^1,0 ^1,1 ^1,2 Колькасць насельніцтва на 1 студзеня 2017 г. і сярэднегадавая колькасць насельніцтва за 2016 год па Рэспубліцы Беларусь у разрэзе абласцей, раёнаў, гарадоў і пасёлкаў гарадскога тыпу (руск.) . Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь (29 сакавіка 2017). Праверана 3 красавіка 2017.
↑ Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь: Мінская вобласць: нарматыўны даведнік / І. А. Гапоненка, І. Л. Капылоў, В. П. Лемцюгова і інш.; пад рэд. В. П. Лемцюговай. — Мн.: Тэхналогія, 2003. — 604 с. ISBN 985-458-054-7. (DJVU)
↑ Жучкевич В. А. Краткий топонимический словарь Белоруссии. — Мн.: Изд-во БГУ, 1974. С. 79.
↑ Памяць : Пухавіцкі раён: гісторыка-дакументальныя хронікі гарадоў і раёнаў Беларусі / [укладальнік А. А. Прановіч; рэдкалегія: А. М. Карлюкевіч і інш.]. — Мінск : Беларусь, 2003. — 748 с. — 3000 экз. ISBN 985-01-0251-9
↑ Галіна Калевіч. Мар'іна Горка. Духоўнае Адраджэнне // «Ave Maria» № 1—2 (166—167), 2009.
↑ http://www.gorka.by/?p=43271
↑ Решение Минского областного Совета депутатов от 8 сентября 2017 г. № 226 О некоторых вопросах административно-территориального устройства Минской области (руск.)
↑ Буйныя населеныя пункты Пухавіцкага раена (паводле перапісу 1897 г.) // Расійскі дзяржаўны гістарычны архіў. Ф. 1290. Воп. 11. Спр. 1306
↑ Марьина Горка // Большая советская энциклопедия, 3-е изд.: в 30 т. / Гл. ред. А.М. Прохоров. — М.: Сов. энциклопедия, 1969—1978.
↑ Марьина Горка // Большой энциклопедический словарь / Гл. ред. В. П. Шишков. — М.: НИ «Большая Российская энциклопедия», 1998. — 640 с.: ил. ISBN 5-85270-262-5.
↑ Мар'іна Горка // Энцыклапедыя гісторыі Беларусі. У 6 т. Т. 5: М — Пуд / Беларус. Энцыкл.; Рэдкал.: Г. П. Пашкоў (галоўны рэд.) і інш.; Маст. Э. Э. Жакевіч. — Мн.: БелЭн, 1999. С. 74.
↑ Перепись населения — 2009. Минская область(руск.) Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь
↑ Колькасць насельніцтва на 1 студзеня 2015 г. і сярэднегадавая колькасць насельніцтва за 2014 год па Рэспубліцы Беларусь у разрэзе абласцей, раёнаў, гарадоў і пасёлкаў гарадскога тыпу (руск.) . Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь (31 сакавіка 2015). Праверана 3 красавіка 2017.
↑ Колькасць насельніцтва на 1 студзеня 2016 г. і сярэднегадавая колькасць насельніцтва за 2015 год па Рэспубліцы Беларусь у разрэзе абласцей, раёнаў, гарадоў і пасёлкаў гарадскога тыпу (руск.) . Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь (30 сакавіка 2016). Праверана 3 красавіка 2017.
↑ http://www.gorka.by/?p=41385
↑ https://kartoteka.by/unp-600306269
↑ Марьина Горка // к // Туристская энциклопедия Беларуси / редкол. Г. П. Пашков [и др.]; под общ. ред. И. И. Пирожника. — Мн.: Беларуская Энцыклапедыя, 2007. — 648 с. ISBN 978-985-11-0384-9
↑ http://wikimapia.org/34914763/ru/122-%D0%BC%D0%BC-%D0%BF%D1%83%D1%88%D0%BA%D0%B0-%D0%B3%D0%B0%D1%83%D0%B1%D0%B8%D1%86%D0%B0
↑ http://pravdinsky.info/chto-budet-v-marinoj-gorke-na-meste-shuxovskoj-bashni/

Літаратура[правіць | правіць зыходнік]

Энцыклапедыя гісторыі Беларусі. У 6 т. Т. 5: М — Пуд / Беларус. Энцыкл.; Рэдкал.: Г. П. Пашкоў (галоўны рэд.) і інш.; Маст. Э. Э. Жакевіч. — Мн.: БелЭн, 1999. — 592 с.: іл. ISBN 985-11-0141-9.
Марьина Горка // Туристская энциклопедия Беларуси / редкол. Г. П. Пашков [и др.]; под общ. ред. И. И. Пирожника. — Мн.: Беларуская Энцыклапедыя, 2007. — 648 с. ISBN 978-985-11-0384-9;
Maryi-Góra // Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich.Tom VI: Malczyce — Netreba. — Warszawa, 1885. S. 156.
Памяць : Пухавіцкі раён: гісторыка-дакументальныя хронікі гарадоў і раёнаў Беларусі / [укладальнік А. А. Прановіч; рэдкалегія: А. М. Карлюкевіч і інш.]. — Мінск : Беларусь, 2003. — 748 с. — 3000 экз. ISBN 985-01-0251-9

Спасылкі[правіць | правіць зыходнік]

На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Мар’іна Горка

Геаграфічныя звесткі па тэме Мар’іна Горка на OpenStreetMap

[2017-Estimate-1] 1,0 ^1,1 ^1,2 Колькасць насельніцтва на 1 студзеня 2017 г. і сярэднегадавая колькасць насельніцтва за 2016 год па Рэспубліцы Беларусь у разрэзе абласцей, раёнаў, гарадоў і пасёлкаў гарадскога тыпу (руск.) . Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь (29 сакавіка 2017). Праверана 3 красавіка 2017.

[NNP-2] Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь: Мінская вобласць: нарматыўны даведнік / І. А. Гапоненка, І. Л. Капылоў, В. П. Лемцюгова і інш.; пад рэд. В. П. Лемцюговай. — Мн.: Тэхналогія, 2003. — 604 с. ISBN 985-458-054-7. (DJVU)

[KTSB-3] Жучкевич В. А. Краткий топонимический словарь Белоруссии. — Мн.: Изд-во БГУ, 1974. С. 79.

[pamiać-4] Памяць : Пухавіцкі раён: гісторыка-дакументальныя хронікі гарадоў і раёнаў Беларусі / [укладальнік А. А. Прановіч; рэдкалегія: А. М. Карлюкевіч і інш.]. — Мінск : Беларусь, 2003. — 748 с. — 3000 экз. ISBN 985-01-0251-9

[Kalievič-5] Галіна Калевіч. Мар'іна Горка. Духоўнае Адраджэнне // «Ave Maria» № 1—2 (166—167), 2009.

[6] ttp://www.gorka.by/?p=43271

[7] Решение Минского областного Совета депутатов от 8 сентября 2017 г. № 226 О некоторых вопросах административно-территориального устройства Минской области (руск.)

[mgorka-8] Буйныя населеныя пункты Пухавіцкага раена (паводле перапісу 1897 г.) // Расійскі дзяржаўны гістарычны архіў. Ф. 1290. Воп. 11. Спр. 1306

[VSE-9] Марьина Горка // Большая советская энциклопедия, 3-е изд.: в 30 т. / Гл. ред. А.М. Прохоров. — М.: Сов. энциклопедия, 1969—1978.

[VES-10] Марьина Горка // Большой энциклопедический словарь / Гл. ред. В. П. Шишков. — М.: НИ «Большая Российская энциклопедия», 1998. — 640 с.: ил. ISBN 5-85270-262-5.

[EHB-11] Мар'іна Горка // Энцыклапедыя гісторыі Беларусі. У 6 т. Т. 5: М — Пуд / Беларус. Энцыкл.; Рэдкал.: Г. П. Пашкоў (галоўны рэд.) і інш.; Маст. Э. Э. Жакевіч. — Мн.: БелЭн, 1999. С. 74.

[belstat-12] Перепись населения — 2009. Минская область(руск.) Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь

[2015-Estimate-13] Колькасць насельніцтва на 1 студзеня 2015 г. і сярэднегадавая колькасць насельніцтва за 2014 год па Рэспубліцы Беларусь у разрэзе абласцей, раёнаў, гарадоў і пасёлкаў гарадскога тыпу (руск.) . Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь (31 сакавіка 2015). Праверана 3 красавіка 2017.

[2016-Estimate-14] Колькасць насельніцтва на 1 студзеня 2016 г. і сярэднегадавая колькасць насельніцтва за 2015 год па Рэспубліцы Беларусь у разрэзе абласцей, раёнаў, гарадоў і пасёлкаў гарадскога тыпу (руск.) . Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь (30 сакавіка 2016). Праверана 3 красавіка 2017.

[15] ttp://www.gorka.by/?p=41385

[16] ttps://kartoteka.by/unp-600306269

[TEB-17] Марьина Горка // к // Туристская энциклопедия Беларуси / редкол. Г. П. Пашков [и др.]; под общ. ред. И. И. Пирожника. — Мн.: Беларуская Энцыклапедыя, 2007. — 648 с. ISBN 978-985-11-0384-9

[18] ttp://wikimapia.org/34914763/ru/122-%D0%BC%D0%BC-%D0%BF%D1%83%D1%88%D0%BA%D0%B0-%D0%B3%D0%B0%D1%83%D0%B1%D0%B8%D1%86%D0%B0

[19] ttp://pravdinsky.info/chto-budet-v-marinoj-gorke-na-meste-shuxovskoj-bashni/

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]