Перайсці да зместу

Гусь свойская

З Вікіпедыі, свабоднай энцыклапедыі
Гусь свойская

Свойская эмдэнская гусь распаўсюджанай белай афарбоўкі ў Ланкашыры, даўнім продкам якой была шэрая гусь
Навуковая класіфікацыя
Міжнародная навуковая назва

Anser anser (Linnaeus, 1758),
Anser cygnoides (Linnaeus, 1758)


Сістэматыка
на Віківідах

Выявы
на Вікісховішчы

Гусь сво́йская — прыручаная форма вадаплаўных птушак, якія паходзяць ад шэрай гусі (Anser anser) і ад лебядзінай гусі (Anser cygnoides), з якімі ўтварае агульныя віды. Як правіла, свойскія гусі няздольныя да палёту.

Свойская гусь большая за дзікую і часцей белага колеру, чым шэрага. Прыручаная ў глыбокай старажытнасці; разводзіцца дзеля мяса, тлушчу, пяра і гусінай печані. Свойскія гусі нясуць у год 15-30 яек, з якіх пад гуску ў хатніх умовах падкладаюць 10-14 яек. Праз 28-30 дзён вылупляюцца гусяняты.

Гусь кітайскай  (руск.) пароды  (руск.), якая паходзіць ад лебядзінай гусі (Anser cygnoides)

Свойскія гусі вядуць сваё паходжанне ад дзікай шэрай гусі (Anser anser), пашыранай у Еўразіі, выяўляючы з ёй вялікае вонкавае і анатамічнае падабенства[1][2]. Продкам кітайскай  (руск.) пароды  (руск.) свойскай гусі і вытворных ад яе з’яўляецца гусь лебядзіная (Anser cygnoides) Усходняй Азіі[2]. Маюцца таксама асобныя звесткі і здагадкі, што ва ўтварэнні некаторых парод свойскіх гусей маглі ўдзельнічаць іншыя дзікія прадстаўнікі гусепадобных — белалобая гусь (Anser albifrons), гусь-піскулька (Anser erythropus). У выпадку пароды пскоўскіх лысых гусей[3], а таксама гусь-гуменніца (Anser fabalis), гусь горная (Anser indicus) і нават лебедзь-шыпун (Cygnus olor)[4].

Прынята лічыць, што развядзенне гусі пачалося каля 5 тысяч гадоў таму ў Старажытным Егіпце, але больш абгрунтаванае меркаванне, што гусь прыручаная ў выніку цэлай серыі спробаў на працягу больш доўгага часу ў розных краінах.

Знешні выгляд

[правіць | правіць зыходнік]

З іншых свойскіх птушак гусі вызначаюцца інтэнсіўным ростам, высакаякасным мясам, скараспеласцю. Тулава гусі лодкападобнае, з доўгай шыяй (17 — 18 пазванкоў). Над дзюбай у некаторых парод (напрыклад: кітайскай, халмагорскай) ёсць касцяны выраст (гуз). Апярэнне белае і шэрае рознага адцення: дзюба і плюсны аранжавыя. У прамысловых гаспадарках гусь свойскую гадуюць 3 — 4 гады, у племянных — да 5 гадоў. Гуска нясецца 4 — 5 месяцаў, дае ў сярэднім 25 — 30 і больш яек; у прамысловых гаспадарках яйцаноскасць 50 — 80 яек і больш за год. Жывая маса дарослых гусакоў 5 — 8, гусак 4 — 7 кг.

Сям’я гусей

Асноўныя правілы гусегадоўлі зводзяцца да стараннага адбору добрага маладняку  (каз.) ​​для маткавага статка, выбракоўкі ў верасні-лістападзе і канчатку фармавання статкаў і гнёздаў да снежня[5]. Змяшчаць разам варта не больш за 25 гусей, аб’ядноўваючы тых, што выраслі разам; на маладога гусака даваць не больш за 3 і на старога не больш за 4 гускі[5]. Зімовае кармленне звесці да грубых і сакавітых кормаў з мінімальным выдаткам збожжа. Пры пашавым утрыманні на 1 га можна вырошчваць 25-40 гусей. У буйных гаспадарках са статкам у некалькі тысяч галоў пры пашавым утрыманні патрабуецца падкормка збожжам (25-40 г на галаву). Неабходна выконваць асноўныя правілы санітарнага ўтрымання — чысты і сухі подсціл, свежае паветра, адсутнасць волкасці ў памяшканні і гэтак далей[5].

Утварэнне розных парод гусей праходзіла галоўным чынам у Еўропе[6]. Спачатку галоўнай мэтай з’яўлялася павелічэнне памераў гусі. Ужо 150 гадоў таму свойскія гусі дасягалі 8 кг вагі. Пазней у поле зроку ўсё больш трапляла такая якасць, як здольнасць да павялічанага размнажэння[7].

У ранейшы час гусі разводзіліся таксама дзеля гусіных баёў[8], і вядомыя ўжывальныя для гэтага байцовыя пароды гусей.

У Беларусі гадуюць пераважна гусь рэйнскай пароды, у XIX — пачатку XX стагоддзя былі папулярнымі літоўскія пароды: «чародныя» (pulkinės) і «курыныя» (vištinės).

Мяса  (руск.), печань  (каз.) і іншыя органы, тлушч  (венг.), кроў  (ВД) і яйкі  (кант.) выкарыстоўваюцца ў кулінарыі ў розных кухнях. Спосабы прыгатавання ўключаюць запяканне, смажэнне на ражне  (англ.), тушэнне  (руск.), прыгатаванне на пары, смажэнне на грылі  (укр.), тамленне  (англ.) і сцью  (руск.). Да страў адносяць смажаніну, зажарку, супы, рагу, кары, каўбасы, фарш, пельмені.

У многіх кулінарных традыцыях смажаная гусь  (укр.) — гэта святочная страва, рэцэпты якой існавалі на працягу стагоддзяў.

  1. The Variation of Animals and Plants under Domestication/VIII - Wikisource, the free online library (англ.). en.wikisource.org. Праверана 31 сакавіка 2025.
  2. а б Большая советская энциклопедия : ([в 30 т.]) / гл. ред. А. М. Прохоров. — 3-е изд.. — М. : Советская энциклопедия, 1969—1978. (руск.)
  3. Michael N. Romanov, S. Wezyk, Katarzyna Cywa-Benko, N. I. Sakhatsky Poultry genetic resources in the countries of Eastern Europe – history and current state(англ.) // Poultry and Avian Biology Reviews. — 1996-02. — В. 1. — Т. 7. — С. 1–29. — ISSN 1357-048X.
  4. Michael N. Romanov Evolution of domestic geese. Centres of domestication and dispersion = Эволюция домашних гусей. Центры доместикации, породообразования и распространения(англ.) / Alexander N. Gudina. — Zaporizhya, Ukraine / Запорожье, Украина: Zaporizhya Branch of the Ukrainian Ornithological Society, Zaporizhya State University / Запорожское отделение Укр. орнит. об-ва, Запорожский гос. ун-т, 1995. — С. 120–126.
  5. а б в Сельскохозяйственный словарь-справочник. — Москва — Ленинград : Государстенное издательство колхозной и совхозной литературы «Сельхозгиз». Главный редактор: А. И. Гайстер. 1934.
  6. M. N. Romanov Goose production efficiency as influenced by genotype, nutrition and production systems(англ.) // World's Poultry Science Journal. — 1999/09. — В. 3. — Т. 55. — С. 281–294. — ISSN 0043-9339. — DOI:10.1079/WPS19990021
  7. The Variation of Animals and Plants under Domestication/VIII - Wikisource, the free online library (англ.). en.wikisource.org. Праверана 31 сакавіка 2025.
  8. Гусь (птица) // Малый энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона: В 4 томах. — СПб., 1907—1909.
  • Пароды гусей
  • Белы А. Гусь свойская // Праект «Наша ежа»
  • Энцыклапедыя сельскага гаспадара. — Мн.: БелЭн, 1993.