Цэнтральная Беларусь
![](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/28/%D0%A0%D1%8D%D0%B3%D1%96%D1%91%D0%BD%D1%8B_%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%96.svg/300px-%D0%A0%D1%8D%D0%B3%D1%96%D1%91%D0%BD%D1%8B_%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%96.svg.png)
Панямонне Паазер'е Падняпроўе Заходняе Палессе Усходняе Палессе Цэнтральная Беларусь
Цэнтра́льная Белару́сь — этнаграфічны рэгіён Беларусі, які займае большую частку Мінскай і заходнюю ўскраіну Магілёўскай абласцей. На поўначы мяжуе з Паазер'ем, на ўсходзе — з Падняпроўем, на поўдні — з Усходнім Палессем, на захадзе — з Панямоннем.
Насельніцтва этнагенетычна склалася на славянскай аснове (патомкі дрыгавічоў і крывічоў).
Мова Цэнтральнай Беларусі належыць да сярэднебеларускіх гаворак, пераходных паміж паўднёва-заходнімі і паўночна-ўсходнімі гаворкамі.
Гісторыя
З 10 ст. паўночная частка рэгіёна ўваходзіла ў склад Полацкага княства. У пачатку 12 ст. вылучыліся самастойныя Менскае, Ізяслаўскае, Лагожскае княствы. У 14 ст. Цэнтральная Беларусь увайшла ў ВКЛ. З пачатку 15 ст. Менскі ўдзел быў у складзе Віленскага ваяводства (у 1566 утворана Менскае ваяводства з цэнтрам у Менску).
Паўднёвая частка Цэнтральнай Беларусі ў старажытнасці была цесна звязана з Тураўскім княствам, дзе вылучыліся Слуцкі і Клецкі ўдзелы. У канцы 12 ст. Слуцкі ўдзел стаў самастойным княствам, якое ў складзе ВКЛ і Рэчы Паспалітай існавала як асобная адміністрацыйная адзінка да канца 18 ст.
Пасля 2-га падзелу Рэчы Паспалітай (1793) Цэнтральная Беларусь увайшла ў склад Мінскай губерні.
У сярэдневякоўі Цэнтральная Беларусь размяшчалася на сумежжы Белай Русі і Чорнай Русі і як этнаграфічны рэгіён са сваімі адметнымі рысамі склалася ў 18—19 ст. У ім былі сканцэнтраваны этнакультурныя рысы, характэрныя амаль для ўсіх рэгіёнаў Беларусі. Рэгіён адыграў важную ролю ў фарміраванні беларускай народнасці і культуры (Слуцк, Нясвіж, Клецк, Капыль і іншыя гарады доўгі час былі буйнымі цэнтрамі культурнага і палітычнага жыцця).
Паселішчы
![](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/ab/Belarus-SMFAL-Central_Belarus-House-4.jpg/220px-Belarus-SMFAL-Central_Belarus-House-4.jpg)
![](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d3/Stro%C4%8Dycy_-_02.jpg/220px-Stro%C4%8Dycy_-_02.jpg)
Характар сельскіх пасяленняў мяняецца з паўночнага ўсходу на паўднёвы захад і поўдзень ад невялікіх вёсак, раскіданых сярод лясоў, да мнагадворных сёл на адкрытай мясцовасці. Пасяленні вызначаліся выразнай планіроўкай, нярэдка мелі браму ў канцы вуліцы, якая нанач зачынялася. Вясковае жыллё і хлявы звычайна будавалі на адным баку вуліцы, а гумны, свірны, адрыны — на другім. На тэрыторыі рэгіёна існавалі амаль усе тыпы забудоў (вянковы, пагонны, Г-падобны). Традыцыйнае сялянскае жыллё — хата + сенцы, хата + сенцы + клець, зрэдку — хата + хата + сенцы. Да сянец часам дабудоўвалі ганак. Зруб ставілі з сасновых бярвён, звязаных ў просты вугал з астаткам («у чашку»). Стрэхі крылі саломаю «пад шчотку», на ўсходзе пераважала драўлянае крыццё.
Адзенне
У традыцыйным народным адзенні жанчын рэгіёна былі пашыраны кашуля з полікамі стрыманага дэкору, суконны клятчасты або паласаты андарак (або льняная спадніца), фартух, гарсэт, каптур з «вушкамі», хустка або намітка (гл. капыльска-клецкі строй, ляхавіцкі строй, слуцкі строй, вілейскі строй).
Своеасаблівым арнаментам і каларыстычнай гамай вызначаюцца слуцкае ткацтва і капыльскае ткацтва.
Кераміка
Мясцовая кераміка па сваёй тэхналогіі і мастацкіх якасцях вызначалася разнастайнасцю і спалучала ў сабе рысы, уласцівыя суседнім рэгіёнам. У адных і тых жа ганчарных цэнтрах вядома па некалькі спосабаў апрацоўкі гліны і вырабу посуду. Фармовачную масу рыхтавалі звычайна з гліны аднаго гатунку (часам з дамешкам жарствы) і апрацоўвалі на нажным ганчарным крузе з рухомай воссю.
У 19 — пачатку 20 ст. найбольш пашыраны быў задымлены і паліваны посуд (бабруйская кераміка, гарадоцкая кераміка, дарасінская кераміка), а таксама абвараная кераміка (сіняўская кераміка).
Вырабы размалёўвалі ў выглядзе хвойных галінак, стылізаваных кветак, паяскоў, хвалістых ліній (івянецкая кераміка, ракаўская кераміка).
Літаратура
- Цэнтральная Беларусь // Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 18. Кн. 1: Дадатак: Шчытнікі — Яя / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 2004. — Т. 18. Кн. 1. С. 467.
- Зеленский И. Материалы для географии и статистики России: Минская губерния. Ч. 1—2. СПб., 1864.
- Титов В. С. Историко-этнографические регионы в экспозиции Белорусского государственного музея народной архитектуры и быта. Мн., 1982.
- Титов В. С. Историко-этнографическое районирование материальной культуры белорусов, XIX — начало XX в. Мн., 1983.
Спасылкі
На Вікісховішчы пакуль няма медыяфайлаў па тэме, але Вы можаце загрузіць іх