Вілейскі павет (Расійская імперыя)

Вілейскі павет
Герб Сцяг
Краіна	Расійская імперыя
Уваходзіць у	Віленская губерня
Адміністрацыйны цэнтр	Вілейка
Дата ўтварэння	1793
Дата скасавання	1920
Насельніцтва	208,0 тыс. (1 897)
Плошча	6,4 тыс. км²

Віле́йскі павет, (Вяле́йскі павет) — адміністрацыйна-тэрытарыяльная адзінка на Беларусі ў 1793—1921 гадах. Створаны ў Мінскай, а з 1843 г. — Віленскай губерні Расійскай імперыі. Адміністрацыйны цэнтр — Вілейка. Плошча 5591,2 квадратныя вярсты, насельніцтва 208013 чалавек (1897). У 1886 годзе ўключаў 27 валасцей (Будслаўская, Ваўкалацкая, Вілейская, Вязынская, Гарадоцкая, Германішская, Даўгінаўская, Дунілавіцкая, Жаснянская, Іжская, Княгінінская, Крайская, Краснасельская, Крывіцкая, Куранецкая, Лебедзеўская, Лучайская, Маладзечанская, Манькавіцкая, Мядзельская, Нарыцкая, Параф'янаўская, Порплішчанская, Рабунская, Радашковіцкая, Сітцаўская, Хаценчыцкая), заштатны горад Радашковічы, 20 мястэчак, 1279 паселішчаў сельскага тыпу. З 1917 года ў Заходняй вобласці, у 1919 годзе ў БССР.

У 1921 годзе павет адышоў Польшчы, дзе замест яго быў створаны новы Вілейскі павет.

Адміністрацыйны падзел

Валасны падзел станам на 1886 год:

№	Назва воласці	Цэнтр	Насельніцтва	Колькасць двароў	Плошча, дзесяцін	Плошча ворнай зямлі, дзесяцін	Колькасць паселішчаў (сельскіх грамад)
1	Будслаўская	мястэчка Будслаў	4025	322	11851	3809	30 (7)
2	Ваўкалацкая	мястэчка Валкалата	4574	533	12072	4887	58 (4)
3	Вілейская	вёска Каловічы	5908	507	13797	4284	60 (7)
4	Вязынская	мястэчка Вязынь	6024	575	19182	7124	57 (6)
5	Германішская	маёнтак Германішкі	2795	291	8442	4934	41 (4)
6	Гарадоцкая	мястэчка Гарадок	4123	337	9006	5267	53 (5)
7	Даўгінаўская	мястэчка Даўгінава	6917	435	18320	6369	39 (8)
8	Дунілавіцкая	мястэчка Дунілавічы	3549	236	10968	3899	23 (6)
9	Жаснянская	маёнтак Старая Жозна ці мястэчка Слабада	4448	313	11120	5549	25 (6)
10	Іжская	вёска Іжа	8184	213	23661	11355	21 (4)
11	Княгінінская	маёнтак Княгінін	6051	473	17696	9553	55 (10)
12	Краснасельская	мястэчка Краснае Сяло	5260	548	20421	6788	68 (6)
13	Крайская	мястэчка Крайск	6519	402	26014	14026	48 (7)
14	Крывіцкая	мястэчка Крывічы	4459	338	16614	4762	44 (11)
15	Куранецкая	мястэчка Куранец	5148	336	20908	7294	39 (6)
16	Лебедзеўская	мястэчка Лебедзева	5556	362	9161	4205	37 (4)
17	Лучайская	мястэчка Лучай	4537	337	12714	5419	37 (4)
18	Манькавіцкая	мястэчка Манькавічы	6673	615	22294	7737	86 (8)
19	Маладзечанская	Маладэчна	4153	469	8621	3967	40 (5)
20	Мядзельская	мястэчка(?) Новы Мядзел	7297	980	43641	11683	97 (6)
21	Норыцкая альбо Нарыцкае	маёнтак Норыца	2895	231	8864	3429	25 (3)
22	Параф'янаўская	маёнтак Параф'янаў	4085	313	14197	5077	37 (7)
23	Порплішчанская	вёска Порплішча	2433	192	9236	2585	20 (5)
24	Рабуньская	Рабунь	4239	398	20628	5732	34 (5)
25	Радашковіцкая	горад Радашковічы	5359	577	16692	7307	65 (6)
26	Сітцаўская	вёска Сітцы	5324	349	17180	6051	36 (5)
27	Хаценчыцкая	вёска Хаценчыцы	6879	520	34276	7470	110 (6)

Станам на 1913 год у павеце было 25 валасцей.

Ураднікі павета

• Вілейскія павятовыя маршалкі

Вядомыя асобы

• Язэп Гаўрылік (1893—1937) — дзеяч беларускага руху ў Заходняй Беларусі (нарадзіўся ў вёсцы Калодчына)
• Уладзімір Дубоўка (1901—1976) — беларускі паэт, празаік, перакладчык, крытык (нарадзіўся ў вёсцы Агароднікі)
• Сымон Рак-Міхайлоўскі (1885—1938) — беларускі грамадска-палітычны дзеяч, публіцыст, педагог (нарадзіўся ў вёсцы Максімаўка)
• Максім Танк (1912—1995) — беларускі і савецкі паэт, перакладчык, грамадскі дзеяч (нарадзіўся ў вёсцы Пількаўшчына)

Літаратура

• Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 4: Варанецкі — Гальфстрым / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 1997. — Т. 4. — 480 с. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0035-8. — ISBN 985-11-0090-0 (т. 4).
• Sulimierski F. Słownik geograficzny Królewstwa Polskiego. Т. XIII, с. 464-465.

Спасылкі

• Вялейскі павет(недаступная спасылка). Адміністрацыйная мапа
• Вилейский уезд — генеалогия и краеведение