Перайсці да зместу

Кіншаса: Розніца паміж версіямі

Правіць спасылкі
З Вікіпедыі, свабоднай энцыклапедыі
Інтэрактыўны прагляд гісторыі
[дагледжаная версія][дагледжаная версія]
← Папярэдняя праўкаНаступная праўка →
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
ВізуальнаВікіразметка
Artificial123 (размовы | уклад)
35 631 праўка
крыніца - be-x-old:Кіншаса
Радок 65: Радок 65:
[[Image:Kinshasa Congo.jpg|thumb|left|Кіншаса]]
[[Image:Kinshasa Congo.jpg|thumb|left|Кіншаса]]


''''Кінша́са''' ({{lang-fr|Kinshasa}}), да [[1966]] года '''Леапольдві́ль''' ({{lang-fr|Léopoldville}}), '''Леапольдста́д''' ({{lang-nl|Leopoldstad}}) — [[сталіца]] і найбуйнейшы горад [[Дэмакратычная Рэспубліка Конга|Дэмакратычнай Рэспублікі Конга]], размешчаны на рацэ [[Рака Конга|Конга]], насупраць горада [[Бразавіль]], сталіцы [[Рэспубліка Конга|Рэспублікі Конга]]. Нягледзячы на тое, што насельніцтва горада, які з'яўвіўся як невялікая рыбаковая вёска, у [[2009]] годзе складала 10 076 099 чалавек<ref>[http://www.dsrp-rdc.org/documents/Monographies_Provinciales/Monographie%20de%20la%20Province%20de%20Kinshasa.swf «Monographie de la Ville de Kinshasa»] (SWF). Unité de Pilotage du Processus d'Elaboration et de mise œuvre de la Stratégie pour la Réduction de la Pauvreté (UPPE-SRP).</ref>, 60% яго тэрыторыі ўяўляюць сабой слабазаселеную сельскую мясцовасць, якая, аднак, падпадае ў адміністрацыйныя межы горада. Густанаселеныя гарадскія раёны займаюць толькі невялікую частку тэрыторыі на захадзе правінцыі<ref>[http://www.kinshasa.cd/index.php?option=com_docman&Itemid=141&task=doc_download&gid=1 «Programme du Gouvernement, Provincial de Kinshasa, 2007 – 2011»]. Ville de Kinshasa. 25 August 2009.</ref><ref>[http://www.kinshasa.cd/index.php?option=com_content&view=article&id=300 «Géographie de Kinshasa»], Ville de Kinshasa website</ref>.
'''Кіншаса''', горад у [[Дэмакратычная Рэспубліка Конга|Дэмакратычнай Рэспубліцы Конга]], [[сталіца]] краіны.

Кіншаса ёсць другім па велічыні горадам у [[Афрыка|Афрыцы]] пасля [[Каір]]а. Нягледзячы на тое, што [[французская мова]] выкарыстоўваецца толькі ва дзяржаўных установах і бізнеснай сферы як [[лінгва франка]], гэта афіцыйна самы буйны франкамоўны горад у свеце, пасля [[Парыж]]а і [[Манрэаль|Манрэаля]]. Калі цяперашнія дэмаграфічныя тэндэнцыі захаваюцца, Кіншаса пераўзыйдзе Парыж паводле колькасці насельніцтва да [[2020]] года<ref>[http://esa.un.org/unup/index.asp?panel=2 «World Urbanization Prospects: The 2005 Revision Population Database»]. UN Population Division.</ref>.


== Гісторыя ==
== Гісторыя ==
[[Файл:Stanley Founding of Congo Free State 186 View of Leopoldville Station and Port 1884 The Baptist Mission on the summit of Leopold Hill.jpg|міні|200пкс|злева|Выява Кіншасы ў 1884 годзе]]
[[Файл:Kinshasa 2003.jpg|міні|200пкс|злева|Бульвар 30 чэрвеня ў Кіншасе]]
Горад Кіншаса быў заснаваны ў [[1881]] годзе вядомым даследнікам Афрыкі [[Генры Мортан Стэнлі|Генры Мортанам Стэнлі]] як гандлёвы пункт. Першапачаткова горад быў названы Леапольдвіль у гонар бельгійскага караля [[Леапольд II, кароль Бельгіі|Леапольда II]], якому належалі шырокія незаселеныя тэрыторыі, на якіх цяпер размяшчаецца [[Дэмакратычная Рэспубліка Конга]]. Горад стаў першым суднаходным портам на [[Рака Конга|рацэ Конга]], размешчаным вышэй Лівінгстонскіх вадаспадаў (серыі парогаў у 300 кіламетрах ніжэй за Леапольдвіль), што спрыяла яго росквіту. Першы час усе тавары, якія прывозіліся на караблях у [[Матадзі]], горад, размешчаны ніжэй парогаў ў 150 км ад узбярэжжа, а далей ношчыкі неслі іх да Леапольдвіля. Пабудаваная ў [[1898]] годзе грузавая чыгунка паміж Матадзі і Кіншасай дазволіла хутчэй і танней дастаўляць тавары ўглыб краіны, што паслужыла асновай для хуткага росту Леапольдвіля. Да [[1920]] года вырас настолькі, што стаў сталіцай Бельгійскага Конга, замяніўшы горад [[Бома]], размешчаны ў вусці ракі Конга.

Калі Бельгійскае Конга атрымала незалежнасць ад [[Бельгія|Бельгіі]] ў [[1960]] годзе, [[нідэрландская мова|нідэрландскую мову]] скасавалі ў якасці афіцыйнай. У [[1965]] годзе ў выніку дзяржаўнага перавароту да ўлады ў Конга прыйшоў [[Мабуту Сесе Сека]]. Для памяншэння ўплыву захаду на краіну, ён стаў праводзіць палітыку Афрыканізацыі імён і назваў. У [[1966]] годзе Леапольдвіль быў пераназваны ў Кіншасу, па назве вёскі, якая раней размяшчалася ў межах гораду. Пры Мабуту горад хутка рос за кошт перасяленцаў з усёй краіны, якія шукалі поспеху або ўцякалі ад этнічных чыстак. Гэта непазбежна прывяло да змены этнічнага і моўнага складу горада. Нягледзячы на тое, што горад размешчаны на тэрыторыі, якая традыцыйна належала плямёнам Батэке і Бахумбу, мовай міжэтнічных зносін, то бок. [[лінгва франка]], у Кіншасе стала [[лінгала]].

У [[1974]] годзе ў Кіншасе адбыўся баксёрскі паядынак паміж [[Джордж Форман|Джорджам Форманам]] і [[Мухамед Алі|Мухамедам Алі]], у якім Алі атрымаў перамогу над сапернікам і вярнуў сабе тытул чэмпіёна ў цяжкай вазе.

Кіншаса моцна пацярпела з-за празмернасцей у палітыцы Мабуту, як то масавая [[карупцыя]], кумаўство і грамадзянская вайна, якая прывяла да яе падзення. Тым не менш горад па-ранейшаму з'яўляецца буйным культурным і інтэлектуальным цэнтрам [[Цэнтральная Афрыка|Цэнтральнай Афрыкі]], з квітнеючай супольнасцю музыкантаў і мастакоў. Гэта таксама буйны прамысловы цэнтр краіны, месца апрацоўкі многіх з натуральных прадуктаў, атрыманых з зямлі. У горадзе нядаўна прайшла падаўленне выступаў жаўнераў, якія пратэставалі супраць адмовы ўрада выплаціць ім зароленыя грошы.

Кіншаса ёсць месцам, дзе ўпершыню была дакументальна зафіксавана інфекцыя [[ВІЧ|ВІЧ-1]], якая датуецца [[1959]] годам. Вірус быў знойдзены ў крыві мясцовага жыхара<ref>McNeil Jr, Donald G. [http://www.nytimes.com/2011/10/18/health/18aids.html «Chimp to Human to History Books: The Circuitous Path of AIDS»]. The New York Times.</ref>.

== Геаграфія ==
[[Файл:Kinshasa & Brazzaville - ISS007-E-6305 lrg.jpg|міні|200пкс|справа|Здымак са спадарожніка. Кіншаса на поўдні ад ракі, Бразавіль — на поўнач]]
Кіншасы з'яўляецца горадам рэзкіх кантрастаў, з багатымі жылымі і камерцыйнымі зонамі і трыма ўніверсітэтамі, суіснуючых бок аб бок з [[трушчоба]]мі. Ён размешчаны ўздоўж паўднёвага берага ракі [[Рака Конга|Конга]], прама насупраць горада [[Бразавіль]], сталіцы [[Рэспубліка Конга|Рэспублікі Конга]]. Гэта адзінае месца ў свеце, дзе дзве нацыянальныя сталіцы сутыкаюцца адна з адной і знаходзяцца ў поле зроку адзін ад аднаго на процілеглым беразе ракі.

Рака Конга з'яўляецца другой па даўжыні ракой у [[Афрыка|Афрыцы]] пасля [[Ніл]]у, і з'яўляецца самай буйной з пункту гледжання [[Выдатак вады|выдатку вады]]. На працягу большай часткі басэйна рака з'яўляецца суднаходнай нават для вялікіх баржаў, якія курсіруюць паміж Кіншасай і [[Кісангані]], а многія з ейных прытокаў з'яўляюцца суднаходнымі таксама. Рака ёсць важнейшай крыніцай [[гідраэнергія|гідраэнергі]]і, а ніжэй па плыні ад Кіншасы яна валодае патэнцыялам для вытворчасці электраэнэргіі эквівалентнай патрэбам у электраэнэргіі прыкладна палове насельніцтва Афрыцы<ref>Wachter, Sarah J. (19 June 2007). [http://www.nytimes.com/2007/06/19/business/worldbusiness/19iht-rnrghydro.1.6204822.html «Giant dam projects aim to transform African power supplies»]. New York Times.</ref>.

=== Клімат ===
Паводле [[кліматычная класіфікацыя Кёпена|кліматычнай класіфікацыі Кёпена]], Кіншаса мае трапічны вільготны і сухі клімат. У горадзе назіраецца працяглы сезон дажджоў, які ахоплівае пэрыяд з [[кастрычнік]]а па [[май]] і адносна кароткі сухі сэзон, які праходзіць у перыяд з [[чэрвень|чэрвеня]] па [[верасень]]. У сувязі з тым, што Кіншаса ляжыць на поўдзень ад [[экватар]]а, яго сухі сезон пачынаецца ў чэрвені. Гэта адрозніваецца ад тых афрыканскіх гарадоў, якія ляжаць на поўнач ад экватару, дзе сухі сезон звычайна пачынаецца прыкладна ў студзені. Сухі сэзон Кіншасы трохі больш прахалодны, чым яго вільготны сэзон, нягледзячы на тое, што [[тэмпература]] застаецца адносна сталай на працягу ўсяго года.

{{Клімат мясцовасці
| Горад_род = Кіншасы
| Крыніца = [http://www.bbc.co.uk/weather/world/city_guides/results.shtml?tt=TT000770 BBC Weather]

| Сту_а_макс = 36 | Сту_сяр_макс = 31 | Сту_сяр_мін = 21 | Сту_а_мін = 18
| Лют_а_макс = 36 | Лют_сяр_макс = 31 | Лют_сяр_мін = 22 | Лют_а_мін = 18
| Сак_а_макс = 36 | Сак_сяр_макс = 32 | Сак_сяр_мін = 22 | Сак_а_мін = 18
| Кра_а_макс = 36 | Кра_сяр_макс = 32 | Кра_сяр_мін = 22 | Кра_а_мін = 19
| Май_а_макс = 35 | Май_сяр_макс = 31 | Май_сяр_мін = 22 | Май_а_мін = 19
| Чэр_а_макс = 34 | Чэр_сяр_макс = 29 | Чэр_сяр_мін = 19 | Чэр_а_мін = 15
| Ліп_а_макс = 32 | Ліп_сяр_макс = 27 | Ліп_сяр_мін = 18 | Ліп_а_мін = 14
| Жні_а_макс = 35 | Жні_сяр_макс = 29 | Жні_сяр_мін = 18 | Жні_а_мін = 14
| Вер_а_макс = 36 | Вер_сяр_макс = 31 | Вер_сяр_мін = 20 | Вер_а_мін = 16
| Кас_а_макс = 36 | Кас_сяр_макс = 31 | Кас_сяр_мін = 21 | Кас_а_мін = 15
| Ліс_а_макс = 34 | Ліс_сяр_макс = 31 | Ліс_сяр_мін = 22 | Ліс_а_мін = 17
| Сне_а_макс = 36 | Сне_сяр_макс = 30 | Сне_сяр_мін = 21 | Сне_а_мін = 17
| Год_а_макс = 36 | Год_сяр_макс = 30 | Год_сяр_мін = 21 | Год_а_мін = 14

<!-- сярэдняя тэмпэратура -->

| Студзень_сяр =
| Люты_сяр =
| Сакавік_сяр =
| Красавік_сяр =
| Травень_сяр =
| Чэрвень_сяр =
| Ліпень_сяр =
| Жнівень_сяр =
| Верасень_сяр =
| Кастрычнік_сяр =
| Лістапад_сяр =
| Сьнежань_сяр =
| Год_сяр =

<!-- тэмпэратура вады -->

| Студзень_вады =
| Люты_вады =
| Сакавік_вады =
| Красавік_вады =
| Травень_вады =
| Чэрвень_вады =
| Ліпень_вады =
| Жнівень_вады =
| Верасень_вады =
| Кастрычнік_вады =
| Лістапад_вады =
| Сьнежань_вады =
| Год_вада =

<!-- колькасць ападкаў -->

| Сту_сяр_апад = 135
| Лют_сяр_апад = 145
| Сак_сяр_апад = 196
| Кра_сяр_апад = 196
| Май_сяр_апад = 159
| Чэр_сяр_апад = 8
| Ліп_сяр_апад = 3
| Жні_сяр_апад = 3
| Вер_сяр_апад = 30
| Кас_сяр_апад = 119
| Ліс_сяр_апад = 222
| Сне_сяр_апад = 142
| Год_сяр_апад = 1358

<!-- вільготнасць -->

| Студзень_вільготнасць =
| Люты_вільготнасць =
| Сакавік_вільготнасць =
| Красавік_вільготнасць =
| Травень_вільготнасць =
| Чэрвень_вільготнасць =
| Ліпень_вільготнасць =
| Жнівень_вільготнасць =
| Верасень_вільготнасць =
| Кастрычнік_вільготнасць =
| Лістапад_вільготнасць =
| Сьнежань_вільготнасць =
| Год_вільготнасць =
}}

== Насельніцтва ==
Насельніцтва Кіншасы складала 4,6 млн жыхароў на [[1994]] год. 7 787 832 жыхары былі зафіксаваныя на [[1 студзеня]] [[2005]] года. Улічваючы хуткія тэмпы павілічэння колькасці насельніцтва ў 2015 годзе праназуецца колькасць насельніцтва ў 14 млн чалавек.

{| border="1" style="margin:1em;border-collapse:collapse;"
|+ '''Дэмаграфічны рост у Кіншасе'''<ref>[http://www.library.uu.nl/wesp/populstat/Africa/congokit.htm Populstat]</ref><ref>[http://www.gazetteer.de/c/c_cd.htm World Gazetteer]</ref>
| valign="top" |
{|
! style="background:#efefef;" | Год
! style="background:#efefef;" | Насельніцтва
|-----
| 1920 || align="right" | 1600
|-----
| 1936 || align="right" | 40 300
|-----
| 1938 || align="right" | 35 900
|-----
| 1939 || align="right" | 42 000
|-----
| 1947 || align="right" | 126 100
|-----
| 1957 || align="right" | 299 800
|-----
| 1959 || align="right" | 402 500
|-----
| 1967 || align="right" | 901 520
|-----
| 1968 || align="right" | 1 052 500
|}
| valign="top" |
{|
! style="background:#efefef;" | Год
! style="background:#efefef;" | Насельніцтва
|-----
| 1970 || align="right" | 1 323 039
|-----
| 1974 || align="right" | 1 990 700
|-----
| 1976 || align="right" | 2 443 900
|-----
| 1984 || align="right" | 2 664 309
|-----
| 1991 || align="right" | 3 804 000
|-----
| 1994 || align="right" | 4 655 313
|-----
| 2003 || align="right" | 6 786 000
|-----
| 2008 || align="right" | 9 500 000
|-----
| ''2015'' || align="right" | ''&nbsp;&nbsp;&nbsp;каля 14&nbsp;000&nbsp;000''
|}
|-
|}

=== Злачыннасць ===
У [[2004]] годзе Кіншаса была ацэнена як адзін з самых небяспечных гарадоў Афрыкі з пункту гледжання [[злачыннасць|злачыннасці]]. Пасля [[Другая кангалезская вайна|Другой кангалезскай вайны]] горад імкнецца акрыяць ад засмучэнняў, аднак пры гэтым маюцца шматлікія банды з трушчобаў Кіншасы. Рабаванні, разбоі, згвалтаванні, выкраданне людзей і бандытызм з'яўляюцца агульнай з'яваў для горада<ref>[http://travel.state.gov/travel/cis_pa_tw/cis/cis_1104.html «U.S. Dept. of State – Congo, Democratic Republic of the Country Specific Information»]. United States Department of State.</ref>. Узровень забойстваў у Кіншасе, паводле ацэнак, дасягае 112 забойстваў на 100 тысяч чалавек<ref>[http://africacenter.org/wp-content/uploads/2010/09/AfricaBrief-7.pdf AfricaCenter.org]</ref>.

=== Дзіцячая беспрытульнасць ===
Беспрытульныя дзеці<ref>[http://streetkidnews.blogsome.com/category/1/africa/congo-dr/ World Street Children News :: Congo (DR) Streetkid News]</ref><ref>Manson, Katrina (22 July 2010). [http://www.reuters.com/article/idUSTRE66L2TB20100722?sp=true «Congo's children battle witchcraft accusations»]. Reuters.</ref>, большасць з якіх з'яўляюцца сіротамі, падвяргаюцца гвалту з боку [[паліцыя|паліцыі]] і вайскоўцаў. З прыкладна 20 тысяч дзяцей ува ўзросце да васемнаццацi гадоў жывуць на вуліцах горада, амаль чвэрць з іх ёсць жабракі, некаторыя з'яўляюцца вулічнымі гандлярамі і каля траціны маюць нейкую працу<ref>[http://africaaction.typepad.com/justafrica/2009/07/african-street-children-kinshasa-drc.html «Street Children in Kinshasa»]. Africa Action. 8 July 2009.</ref>. Некаторыя з іх ёсць ахвярамі з прычыны вайны, іншых вінавацяць у вядзмарстве<ref>[http://www.warchild.org.uk/our_projects/democratic_republic_of_congo/blog/child-witches-in-kinshasa «A night on the streets with Kinshasa's 'child witches'»]. War Child UK – Warchild.org.uk.</ref> і з-за гэтага сталі ізгоямі<ref>[http://www.gvnet.com/streetchildren/Congo.htm «Danballuff – Children of Congo: From War to Witches (video)»]. Gvnet.com. </ref><ref>[http://english.people.com.cn/200706/01/eng20070601_379840.html «Africa Feature: Around 20,000 street children wander in Kinshasa»]. English.people.com.cn.</ref><ref>[http://www.gvnet.com/streetchildren/Congo.htm «Prevalence, Abuse & Exploitation of Street Children»]. Gvnet.com.</ref>.

Праваахоўныя органы рэгулярна робяць аблавы на бездаглядных дзяцей. Ёсць зарэгістраваныя факты выкрадання дзяцей, акрамя таго, паводле запісаў паліцыянты застрэльвалі іх за нязначныя правіны<ref>[http://news.bbc.co.uk/1/hi/world/africa/1494555.stm «Police shoot dead street child in Kinshasa»]. BBC News.</ref>.

=== Адукацыя ===
[[Файл:Université de Kinshasa (Unikin1).JPG|міні|200пкс|справа|Кіншасаўскі ўніверсітэт]]
Кіншаса з'яўляецца домам для некалькіх навучальных установаў высокага ўзроўню, якія ахопліваюць шырокі спектар спецыяльнасцей, ад грамадзянскага будаўніцтва да мэдычных спецыяльнасцяў і [[журналістыка|журналістыкі]]. Горад таксама з'яўляецца домам для трох буйных універсітэтаў і школаў мастацтва:

* [[Ліцэй прынца Льескага]]
* [[Кіншасаўскі ўніверсітэт|Універсітэт Кіншасы]]
* Конгаўскі пратэстанцкі універсітэт
* Нацыянальны пэдагагічны ўніверсітэт
* Альгадэфава школа
* Навучальны цэнтр здароўя (CEFA)<ref>[http://www.cefacongo.org/index.html "Cefacongo.org"]. Cefacongo.org.</ref>

=== Медыцына ===
У горадзе месцяцца двадцать шпіталяў, а таксама розныя мэдычныя цэнтры і паліклінікі<ref>[http://www.afdevinfo.com/htmlreports/org/org_55841.html «Provincial Health Division of Kinshasa»]. African Development Information Services</ref>. У [[1997]] годзе [[Дыкембэ Мутомба]] пабудаваў 300-ложкавы шпіталь недалёка ад Кіншасы, свайго роднага горада. З [[1991]] года шпіталь імя Манколе працуе як некамерцыйная медычная ўстанова, якая супрацоўнічае з Дэпартаментам аховы здароўя ў якасці раённага шпіталю ў Кіншасе. Дзякуючы прафесару Леону Тшылола, вядомаму [[педыятрыя|педыятру]] і [[гематалогія|гематолагу]], шпіталь Манколе адчыніў новы 150-ложкавы будынак ў [[2012]] годзе з палепшанымі клінічнымі паслугамі ў якасці лябараторнай і дыягнастычнай [[радыялогія|радыялогіі]], [[інтэнсіўная тэрапія|інтэнсіўнай тэрапіі]], аддзяленні інтэнсіўнай, сямейнай мэдыцыны і хірургічныя аддзяленні.

== Транспарт ==
Кіншаса ёсць портам на левым беразе ракі [[Рака Конга|Конга]]. Некалькі прыватных кампаній, гарадская транспартная кампанія (STUC) і кампанія гарадской чыгункі, якая мела 12 цягнікоў на [[2002]] год, абслугоўвае горад. Іншыя кампаніі таксама забяспечваюць грамадскі транспарт, як то Urbaco, Tshatu Trans, Socogetra, Gesac і MB Sprl. Гарадскі аўтобус абслугоўвае максымум 67 тысяч пасажыраў штодзённа. Некаторыя кампаніі прадастаўляюць паслугі [[таксі]] і таксі-аўтобусаў. Большасць (95,8%) транспарту забяспечваецца прыватнымі прадпрымальнікамі.

Горад разглядае магчымасць стварэння трамвайных маршртаў у супрацоўніцтве з транспартнымі кампаніямі [[Брусель|Бруселя]] (STIB), будаўніцтва якіх можа быць завершана прыкладна ў [[2012]]—[[2015]] гадах. Пытанне энэргазабеспячэння застаецца не вырашаным<ref>[http://www.dhnet.be/dhjournal/archives_det.phtml?id=719160 «La Stib à Kinshasa?»], La Dernière Heure</ref>. На сённяшні момант [[чыгунка]]й звязвае Кіншасу з горадам [[Матадзі]] на захадзе. Недалёк ад гораду маецца [[Міжнародны аэрапорт Нджылі]].

== Прамысловасць ==
Прысутнічае тэкстыльная, харчовая, хімічная прамысловасць, машынабудаванне і мэталаапрацоўка, мота- і велазаводы, суднабудаванне, суднарамонт, дрэваапрацоўка, вытворчасць будматэрыялаў. У раёне Малуку — мэталюргічны комплекс.

== Медыя ==
[[Файл:ACP (Agence Congolaise de Presse).jpg|міні|200пкс|справа|Офіс «Agence Congolaise de Presse» у Кіншасе]]
Кіншаса з'яўляецца домам для вялікай колькасці [[СМІ]], у тым ліку некалькіх [[радыёстанцыя|радыёстанцый]] і каналаў [[тэлебачанне|тэлебачання]], якое транслюецца на амаль усёй тэрыторыі краіны, у тым ліку дзяржаўнай Радыётэлевізійнай нацыянальнай кангалескай кампаніі (RTNC) і прыватных Digital Congo і Raga TV. Прыватны канал RTGA таксама месціцца ў Кіншасе.

Некалькі нацыянальных радыёстанцый, у тым ліку [[La Voix du Congo]], якое знаходзіцца пад кіраваннем RTNC, [[Radio Okapi]] і Raga FM месцяцца ў Кіншасе, а таксама шматлікія мясцовыя станцыі. Перадачы брытанскай радыёкампаніі [[BBC]] таксама даступнаыя ў Кіншасе на хвалі 92,6 FM<ref>[http://news.bbc.co.uk/2/hi/africa/country_profiles/1076399.stm#media «Democratic Republic of Congo country profile – Media»]. BBC News.</ref>.

Кантраляванае дзяржавай інфармацыйнае агенцтва [[Agence Congolaise de Presse]] таксама месціцца ў Кіншасе, а таксама некалькі штодзённых і штотыднёвых газетаў і навінавых сайтаў, у тым ліку L'Observateur, L'Avenir, Phare, Le Potentiel і Le Soft<ref>[http://www-sul.stanford.edu/depts/ssrg/africa/congok/congoknews.html «Africa South of the Sahara: Selected internet resources – Democratic Republic of the Congo – Newspapers – Kinshasa Newspapers»]. University of Stanford Library.</ref>.


Большасць сродкаў масавай інфармацыі выкарыстоўвае [[французская мова|французскую мову]] і [[лінгала]] ў значнай меры, вельмі нешматлікія выкарыстоўваюць іншыя нацыянальныя мовы.
Горад Кіншаса быў заснаваны ў [[1881]] годзе вядомым даследчыкам Афрыкі [[Генры Мортан Стэнлі|Генры Мортанам Стэнлі]] як гандлёвы пункт. Першапачаткова горад быў названы Леапольдвіль у гонар Бельгійскага караля Леапольда, якому належалі шырокія незаселеныя тэрыторыі, на якіх цяпер размяшчаецца [[Дэмакратычная Рэспубліка Конга]]. Горад стаў першым суднаходным портам на [[Рака Конга|рацэ Конга]], размешчаным вышэй Лівінгстонскіх вадаспадаў (серыя парогаў у 300 кіламетрах ніжэй Леапольдвілю), што спрыяла яго росквіту. Першы час усе тавары, якія прывозіліся на караблях у [[Матады]], горад, размешчаны ніжэй парогаў ў 150 км ад узбярэжжа, а далей ношчыкі неслі іх да Леапольдвіля. Пабудаваная ў [[1898]] годзе грузавая чыгунка паміж Матады і Кіншасай дазволіла хутчэй і танней дастаўляць тавары углыб краіны, што паслужыла асновай для хуткага росту Леапольдвілю. Да [[1920]] года вырас настолькі, што стаў сталіцай Бельгійскага Конга, замяніўшы горад Бома, размешчаны ў вусці [[рака Конга|ракі Конга]].


== Гарады-сябры ==
Калі Бельгійская Конга атрымала незалежнасць ад [[Бельгія|Бельгіі]] ў [[1960]] годзе, [[нямецкая мова|нямецкую]] скасавалі ў якасці афіцыйнай. У [[1965]] годзе ў выніку дзяржаўнага перавароту да ўлады ў Конга прыйшоў Мабуту Сесэ Сека. Для памяншэння ўплыву захаду на краіну, ён стаў праводзіць палітыку Афрыканізацыі імёнаў і назваў. У [[1966]] годзе Леапольдвіль быў пераназваны ў '''Кіншаса''', па назве вёскі, раней якая размяшчалася ў межах горада. Пры Мабуту горад хутка рос за кошт перасяленцаў з усёй краіны, якія шукалі поспеху або ўцякалі ад этнічных чыстак. Хоць горад размешчаны на тэрыторыі, традыцыйна прыналежнай плямёнам Батеке і Бахумбу, мовай міжэтнічных зносін (т. зв. лінгва-франка) ў Кіншасе стала лінгала.
* {{Сцяг Рэспублікі Конга}} [[Бразавіль]], [[Рэспубліка Конга]]
* {{Сцяг Бельгіі}} [[Брусель]], [[Бельгія]]
* {{Сцяг Сенегала}} [[Дакар]], [[Сенегал]]
* {{Сцяг Турцыі}} [[Анкара]], [[Турцыі]]


== Заўвагі ==
У [[1974]] году ў Кіншасе адбыўся баксёрскі паядынак паміж Джорджам Форманам і Мухамедам Алі, у якім Алі атрымаў перамогу над супернікам і вярнуў сабе тытул чэмпіёна ў цяжкай вазе.
{{Заўвагі|1=2}}


== Спасылкі ==
{{Пачатак артыкулу}}
{{Commons|Category:Kinshasa}}
* [http://www.kinshasa.cd/ Афіцыйны сайт горада]
* [http://www.kinshasa-congo.com/ Турыстычная інфармацыя]
* [http://www.monuc.org/news.aspx?newsID=11220 Кіншаса]. Villes de RD Congo.


{{Сталіцы Афрыкі}}
{{Сталіцы Афрыкі}}

Версія ад 12:32, 3 лютага 2015

Кіншаса
Kinshasa
Герб Сцяг
Герб Сцяг
Краіна
Каардынаты
Заснаваны
1881
Плошча
9965 км²
Вышыня цэнтра
240 м
Водныя аб’екты
Насельніцтва
10 076 099 чалавек (2009)
Шчыльнасць
955 чал./км²
Часавы пояс
Тэлефонны код
0987-
Афіцыйны сайт
Кіншаса на карце Дэмакратычнай Рэспублікі Конга
Кіншаса (Дэмакратычная Рэспубліка Конга)
Кіншаса
Кіншаса (Дэмакратычная Рэспубліка Конга)
Кіншаса
Кіншаса

'Кінша́са (фр.: Kinshasa), да 1966 года Леапольдві́ль (фр.: Léopoldville), Леапольдста́д (нідэрл.: Leopoldstad) — сталіца і найбуйнейшы горад Дэмакратычнай Рэспублікі Конга, размешчаны на рацэ Конга, насупраць горада Бразавіль, сталіцы Рэспублікі Конга. Нягледзячы на тое, што насельніцтва горада, які з'яўвіўся як невялікая рыбаковая вёска, у 2009 годзе складала 10 076 099 чалавек[1], 60% яго тэрыторыі ўяўляюць сабой слабазаселеную сельскую мясцовасць, якая, аднак, падпадае ў адміністрацыйныя межы горада. Густанаселеныя гарадскія раёны займаюць толькі невялікую частку тэрыторыі на захадзе правінцыі[2][3].

Кіншаса ёсць другім па велічыні горадам у Афрыцы пасля Каіра. Нягледзячы на тое, што французская мова выкарыстоўваецца толькі ва дзяржаўных установах і бізнеснай сферы як лінгва франка, гэта афіцыйна самы буйны франкамоўны горад у свеце, пасля Парыжа і Манрэаля. Калі цяперашнія дэмаграфічныя тэндэнцыі захаваюцца, Кіншаса пераўзыйдзе Парыж паводле колькасці насельніцтва да 2020 года[4].

Гісторыя

Выява Кіншасы ў 1884 годзе
Бульвар 30 чэрвеня ў Кіншасе

Горад Кіншаса быў заснаваны ў 1881 годзе вядомым даследнікам Афрыкі Генры Мортанам Стэнлі як гандлёвы пункт. Першапачаткова горад быў названы Леапольдвіль у гонар бельгійскага караля Леапольда II, якому належалі шырокія незаселеныя тэрыторыі, на якіх цяпер размяшчаецца Дэмакратычная Рэспубліка Конга. Горад стаў першым суднаходным портам на рацэ Конга, размешчаным вышэй Лівінгстонскіх вадаспадаў (серыі парогаў у 300 кіламетрах ніжэй за Леапольдвіль), што спрыяла яго росквіту. Першы час усе тавары, якія прывозіліся на караблях у Матадзі, горад, размешчаны ніжэй парогаў ў 150 км ад узбярэжжа, а далей ношчыкі неслі іх да Леапольдвіля. Пабудаваная ў 1898 годзе грузавая чыгунка паміж Матадзі і Кіншасай дазволіла хутчэй і танней дастаўляць тавары ўглыб краіны, што паслужыла асновай для хуткага росту Леапольдвіля. Да 1920 года вырас настолькі, што стаў сталіцай Бельгійскага Конга, замяніўшы горад Бома, размешчаны ў вусці ракі Конга.

Калі Бельгійскае Конга атрымала незалежнасць ад Бельгіі ў 1960 годзе, нідэрландскую мову скасавалі ў якасці афіцыйнай. У 1965 годзе ў выніку дзяржаўнага перавароту да ўлады ў Конга прыйшоў Мабуту Сесе Сека. Для памяншэння ўплыву захаду на краіну, ён стаў праводзіць палітыку Афрыканізацыі імён і назваў. У 1966 годзе Леапольдвіль быў пераназваны ў Кіншасу, па назве вёскі, якая раней размяшчалася ў межах гораду. Пры Мабуту горад хутка рос за кошт перасяленцаў з усёй краіны, якія шукалі поспеху або ўцякалі ад этнічных чыстак. Гэта непазбежна прывяло да змены этнічнага і моўнага складу горада. Нягледзячы на тое, што горад размешчаны на тэрыторыі, якая традыцыйна належала плямёнам Батэке і Бахумбу, мовай міжэтнічных зносін, то бок. лінгва франка, у Кіншасе стала лінгала.

У 1974 годзе ў Кіншасе адбыўся баксёрскі паядынак паміж Джорджам Форманам і Мухамедам Алі, у якім Алі атрымаў перамогу над сапернікам і вярнуў сабе тытул чэмпіёна ў цяжкай вазе.

Кіншаса моцна пацярпела з-за празмернасцей у палітыцы Мабуту, як то масавая карупцыя, кумаўство і грамадзянская вайна, якая прывяла да яе падзення. Тым не менш горад па-ранейшаму з'яўляецца буйным культурным і інтэлектуальным цэнтрам Цэнтральнай Афрыкі, з квітнеючай супольнасцю музыкантаў і мастакоў. Гэта таксама буйны прамысловы цэнтр краіны, месца апрацоўкі многіх з натуральных прадуктаў, атрыманых з зямлі. У горадзе нядаўна прайшла падаўленне выступаў жаўнераў, якія пратэставалі супраць адмовы ўрада выплаціць ім зароленыя грошы.

Кіншаса ёсць месцам, дзе ўпершыню была дакументальна зафіксавана інфекцыя ВІЧ-1, якая датуецца 1959 годам. Вірус быў знойдзены ў крыві мясцовага жыхара[5].

Геаграфія

Здымак са спадарожніка. Кіншаса на поўдні ад ракі, Бразавіль — на поўнач

Кіншасы з'яўляецца горадам рэзкіх кантрастаў, з багатымі жылымі і камерцыйнымі зонамі і трыма ўніверсітэтамі, суіснуючых бок аб бок з трушчобамі. Ён размешчаны ўздоўж паўднёвага берага ракі Конга, прама насупраць горада Бразавіль, сталіцы Рэспублікі Конга. Гэта адзінае месца ў свеце, дзе дзве нацыянальныя сталіцы сутыкаюцца адна з адной і знаходзяцца ў поле зроку адзін ад аднаго на процілеглым беразе ракі.

Рака Конга з'яўляецца другой па даўжыні ракой у Афрыцы пасля Нілу, і з'яўляецца самай буйной з пункту гледжання выдатку вады. На працягу большай часткі басэйна рака з'яўляецца суднаходнай нават для вялікіх баржаў, якія курсіруюць паміж Кіншасай і Кісангані, а многія з ейных прытокаў з'яўляюцца суднаходнымі таксама. Рака ёсць важнейшай крыніцай гідраэнергіі, а ніжэй па плыні ад Кіншасы яна валодае патэнцыялам для вытворчасці электраэнэргіі эквівалентнай патрэбам у электраэнэргіі прыкладна палове насельніцтва Афрыцы[6].

Клімат

Паводле кліматычнай класіфікацыі Кёпена, Кіншаса мае трапічны вільготны і сухі клімат. У горадзе назіраецца працяглы сезон дажджоў, які ахоплівае пэрыяд з кастрычніка па май і адносна кароткі сухі сэзон, які праходзіць у перыяд з чэрвеня па верасень. У сувязі з тым, што Кіншаса ляжыць на поўдзень ад экватара, яго сухі сезон пачынаецца ў чэрвені. Гэта адрозніваецца ад тых афрыканскіх гарадоў, якія ляжаць на поўнач ад экватару, дзе сухі сезон звычайна пачынаецца прыкладна ў студзені. Сухі сэзон Кіншасы трохі больш прахалодны, чым яго вільготны сэзон, нягледзячы на тое, што тэмпература застаецца адносна сталай на працягу ўсяго года.

Клімат Кіншасы
Паказчык Сту Лют Сак Кра Май Чэр Ліп Жні Вер Кас Ліс Сне Год
Абсалютны максімум, °C 36 36 36 36 35 34 32 35 36 36 34 36 36
Сярэдні максімум, °C 31 31 32 32 31 29 27 29 31 31 31 30 30
Сярэдні мінімум, °C 21 22 22 22 22 19 18 18 20 21 22 21 21
Абсалютны мінімум, °C 18 18 18 19 19 15 14 14 16 15 17 17 14
Норма ападкаў, мм 135 145 196 196 159 8 3 3 30 119 222 142 1 358
Крыніца: BBC Weather

Насельніцтва

Насельніцтва Кіншасы складала 4,6 млн жыхароў на 1994 год. 7 787 832 жыхары былі зафіксаваныя на 1 студзеня 2005 года. Улічваючы хуткія тэмпы павілічэння колькасці насельніцтва ў 2015 годзе праназуецца колькасць насельніцтва ў 14 млн чалавек.

Дэмаграфічны рост у Кіншасе[7][8]
Год Насельніцтва
1920 1600
1936 40 300
1938 35 900
1939 42 000
1947 126 100
1957 299 800
1959 402 500
1967 901 520
1968 1 052 500
Год Насельніцтва
1970 1 323 039
1974 1 990 700
1976 2 443 900
1984 2 664 309
1991 3 804 000
1994 4 655 313
2003 6 786 000
2008 9 500 000
2015    каля 14 000 000

Злачыннасць

У 2004 годзе Кіншаса была ацэнена як адзін з самых небяспечных гарадоў Афрыкі з пункту гледжання злачыннасці. Пасля Другой кангалезскай вайны горад імкнецца акрыяць ад засмучэнняў, аднак пры гэтым маюцца шматлікія банды з трушчобаў Кіншасы. Рабаванні, разбоі, згвалтаванні, выкраданне людзей і бандытызм з'яўляюцца агульнай з'яваў для горада[9]. Узровень забойстваў у Кіншасе, паводле ацэнак, дасягае 112 забойстваў на 100 тысяч чалавек[10].

Дзіцячая беспрытульнасць

Беспрытульныя дзеці[11][12], большасць з якіх з'яўляюцца сіротамі, падвяргаюцца гвалту з боку паліцыі і вайскоўцаў. З прыкладна 20 тысяч дзяцей ува ўзросце да васемнаццацi гадоў жывуць на вуліцах горада, амаль чвэрць з іх ёсць жабракі, некаторыя з'яўляюцца вулічнымі гандлярамі і каля траціны маюць нейкую працу[13]. Некаторыя з іх ёсць ахвярамі з прычыны вайны, іншых вінавацяць у вядзмарстве[14] і з-за гэтага сталі ізгоямі[15][16][17].

Праваахоўныя органы рэгулярна робяць аблавы на бездаглядных дзяцей. Ёсць зарэгістраваныя факты выкрадання дзяцей, акрамя таго, паводле запісаў паліцыянты застрэльвалі іх за нязначныя правіны[18].

Адукацыя

Кіншасаўскі ўніверсітэт

Кіншаса з'яўляецца домам для некалькіх навучальных установаў высокага ўзроўню, якія ахопліваюць шырокі спектар спецыяльнасцей, ад грамадзянскага будаўніцтва да мэдычных спецыяльнасцяў і журналістыкі. Горад таксама з'яўляецца домам для трох буйных універсітэтаў і школаў мастацтва:

Медыцына

У горадзе месцяцца двадцать шпіталяў, а таксама розныя мэдычныя цэнтры і паліклінікі[20]. У 1997 годзе Дыкембэ Мутомба пабудаваў 300-ложкавы шпіталь недалёка ад Кіншасы, свайго роднага горада. З 1991 года шпіталь імя Манколе працуе як некамерцыйная медычная ўстанова, якая супрацоўнічае з Дэпартаментам аховы здароўя ў якасці раённага шпіталю ў Кіншасе. Дзякуючы прафесару Леону Тшылола, вядомаму педыятру і гематолагу, шпіталь Манколе адчыніў новы 150-ложкавы будынак ў 2012 годзе з палепшанымі клінічнымі паслугамі ў якасці лябараторнай і дыягнастычнай радыялогіі, інтэнсіўнай тэрапіі, аддзяленні інтэнсіўнай, сямейнай мэдыцыны і хірургічныя аддзяленні.

Транспарт

Кіншаса ёсць портам на левым беразе ракі Конга. Некалькі прыватных кампаній, гарадская транспартная кампанія (STUC) і кампанія гарадской чыгункі, якая мела 12 цягнікоў на 2002 год, абслугоўвае горад. Іншыя кампаніі таксама забяспечваюць грамадскі транспарт, як то Urbaco, Tshatu Trans, Socogetra, Gesac і MB Sprl. Гарадскі аўтобус абслугоўвае максымум 67 тысяч пасажыраў штодзённа. Некаторыя кампаніі прадастаўляюць паслугі таксі і таксі-аўтобусаў. Большасць (95,8%) транспарту забяспечваецца прыватнымі прадпрымальнікамі.

Горад разглядае магчымасць стварэння трамвайных маршртаў у супрацоўніцтве з транспартнымі кампаніямі Бруселя (STIB), будаўніцтва якіх можа быць завершана прыкладна ў 2012—2015 гадах. Пытанне энэргазабеспячэння застаецца не вырашаным[21]. На сённяшні момант чыгункай звязвае Кіншасу з горадам Матадзі на захадзе. Недалёк ад гораду маецца Міжнародны аэрапорт Нджылі.

Прамысловасць

Прысутнічае тэкстыльная, харчовая, хімічная прамысловасць, машынабудаванне і мэталаапрацоўка, мота- і велазаводы, суднабудаванне, суднарамонт, дрэваапрацоўка, вытворчасць будматэрыялаў. У раёне Малуку — мэталюргічны комплекс.

Медыя

Офіс «Agence Congolaise de Presse» у Кіншасе

Кіншаса з'яўляецца домам для вялікай колькасці СМІ, у тым ліку некалькіх радыёстанцый і каналаў тэлебачання, якое транслюецца на амаль усёй тэрыторыі краіны, у тым ліку дзяржаўнай Радыётэлевізійнай нацыянальнай кангалескай кампаніі (RTNC) і прыватных Digital Congo і Raga TV. Прыватны канал RTGA таксама месціцца ў Кіншасе.

Некалькі нацыянальных радыёстанцый, у тым ліку La Voix du Congo, якое знаходзіцца пад кіраваннем RTNC, Radio Okapi і Raga FM месцяцца ў Кіншасе, а таксама шматлікія мясцовыя станцыі. Перадачы брытанскай радыёкампаніі BBC таксама даступнаыя ў Кіншасе на хвалі 92,6 FM[22].

Кантраляванае дзяржавай інфармацыйнае агенцтва Agence Congolaise de Presse таксама месціцца ў Кіншасе, а таксама некалькі штодзённых і штотыднёвых газетаў і навінавых сайтаў, у тым ліку L'Observateur, L'Avenir, Phare, Le Potentiel і Le Soft[23].

Большасць сродкаў масавай інфармацыі выкарыстоўвае французскую мову і лінгала ў значнай меры, вельмі нешматлікія выкарыстоўваюць іншыя нацыянальныя мовы.

Гарады-сябры

Заўвагі

  1. ↑ «Monographie de la Ville de Kinshasa» (SWF). Unité de Pilotage du Processus d'Elaboration et de mise œuvre de la Stratégie pour la Réduction de la Pauvreté (UPPE-SRP).
  2. ↑ «Programme du Gouvernement, Provincial de Kinshasa, 2007 – 2011». Ville de Kinshasa. 25 August 2009.
  3. ↑ «Géographie de Kinshasa», Ville de Kinshasa website
  4. ↑ «World Urbanization Prospects: The 2005 Revision Population Database». UN Population Division.
  5. ↑ McNeil Jr, Donald G. «Chimp to Human to History Books: The Circuitous Path of AIDS». The New York Times.
  6. ↑ Wachter, Sarah J. (19 June 2007). «Giant dam projects aim to transform African power supplies». New York Times.
  7. ↑ Populstat
  8. ↑ World Gazetteer
  9. ↑ «U.S. Dept. of State – Congo, Democratic Republic of the Country Specific Information». United States Department of State.
  10. ↑ AfricaCenter.org
  11. ↑ World Street Children News :: Congo (DR) Streetkid News
  12. ↑ Manson, Katrina (22 July 2010). «Congo's children battle witchcraft accusations». Reuters.
  13. ↑ «Street Children in Kinshasa». Africa Action. 8 July 2009.
  14. ↑ «A night on the streets with Kinshasa's 'child witches'». War Child UK – Warchild.org.uk.
  15. ↑ «Danballuff – Children of Congo: From War to Witches (video)». Gvnet.com.
  16. ↑ «Africa Feature: Around 20,000 street children wander in Kinshasa». English.people.com.cn.
  17. ↑ «Prevalence, Abuse & Exploitation of Street Children». Gvnet.com.
  18. ↑ «Police shoot dead street child in Kinshasa». BBC News.
  19. ↑ "Cefacongo.org". Cefacongo.org.
  20. ↑ «Provincial Health Division of Kinshasa». African Development Information Services
  21. ↑ «La Stib à Kinshasa?», La Dernière Heure
  22. ↑ «Democratic Republic of Congo country profile – Media». BBC News.
  23. ↑ «Africa South of the Sahara: Selected internet resources – Democratic Republic of the Congo – Newspapers – Kinshasa Newspapers». University of Stanford Library.

Спасылкі

Узята з "https://be.wikipedia.org/w/index.php?title=Кіншаса&oldid=1903081"