Агамемнан

З пляцоўкі Вікіпедыя
Агамемнан
стар.-грэч.: Αγαμέμνονας
MaskOfAgamemnon.jpg
Пасмяротная маска, вядомая таксама як «маска Агамемнана». Золата, XVI стагоддзе да н.э. Знаходка з Мікенскай грабніцы № 5, зробленая Генрыхам Шліманам у 1876 годзе. Нацыянальны археалагічны музей Афін.
Міфалогія старажытнагрэчаская міфалогія
Пол мужчынскі пол
Бацька Atreus[d][1]
Маці Aerope[d]
Браты і сёстры Менелай[1], Anaxibia[d] і Astyoche[d]
Сужэнец Клітэмнестра
Дзеці Orestes[d][1][2], Іфігенія[3], Хрысафеміда[1], Электра, Laodice[d][1], Iphianassa[d][1][4], Teledamus[d], Chryses[d], Pelops[d], Halaesus[d] і Hyperion[d]
Commons-logo.svg Агамемнан на Вікісховішчы
У паняцця ёсць і іншыя значэнні, гл. Агамемнан (значэнні).

Агаме́мнан (стар.-грэч.: Ἀγαμέμνων) — у старажытнагрэчаскай міфалогіі[5] цар мікенскі, сын мікенскага цара Атрэя[6] і Аэропы (або Плісфена і Клеолы[7], ці Плісфена і Аэропы[8]) і брат Менелая, муж Клітэмнестры, адзін з найгалоўных герояў старажытнагрэчаскага нацыянальнага эпаса — «Іліяды» Гамера.

Вяртанне Агамемнана
Смерць Агамемнана

Пасля забойства бацькі, Атрэя, пляменнікам Эгісфам, сынам Тыеста, Агамемнан разам з братам бег у Спарту, дзе шукаў прытулку ў Тындарэя[9]. Тут браты ажаніліся з дачкамі спартанскага цара Тындарэя, Агамемнан на Клітэмнестры, Менелай на — Алене. Па смерці Тындарэя, прастол перайшоў да Менелая. З дапамогай брата, Агамемнан зрынуў Фіеста з прастола і запанаваў у Мікенах. Пасля ён пашырыў свае ўладанні і стаў наймагутным уладаром ва ўсёй Грэцыі.

Яго дзеці Арэст, Хрысафеміда, Электра і Іфігенія (у ранняй версіі дзеці Іфімеда, Электра, Арэст[10]).

Гістарычны прататып[правіць | правіць зыходнік]

Хецкія крыніцы згадваюць пра кіраўніка па імі Акагамунас (хец.: Akagamunaš), які кіраваў краінай Ахіява (хец.: Ahhiyawa, літар. «зямля ахейцаў») у XIV стагоддзі да н.э.[11][12][13]. Гэты кіраўнік з'яўляецца верагодным гістарычным прататыпам Агамемнана.

Траянская вайна[правіць | правіць зыходнік]

У Траянскую вайну Агамемнану належала галоўнае начальства над усім войскам. Тыя, хто вырашылі рушыць паходам супраць Іліёна радзіліся ў Эленіёне ў Спарце[14]. Па іншай версіі, яны радзіліся ў Эгіёне (Ахая), чаму там і стаіць статуя Зеўса Гамагірыя[15]. Тыя, хто адпраўляліся паходам на Іліён кляліся не спыняць войны ў статуі Зеўса Механея ў Аргасе[16]. Перад вайной Агамемнан наведаў аракул у Дэльфах[17]. Медны парог шатра Агамемнана паказвалі ў Аўлідзе[18]. Неспадзявана забіў лань Артэміды[19] і быў вымушаны прынесці ў ахвяру сваю дачку Іфігенію, але яна ў апошні момант была выратавана Артэмідай.

Прывёў пад Трою 100 караблёў[20]. Узвёў алтар 12 багам на востраве Лект[21], а таксама свяцілішча цара ля возера Селінусія (Іонія)[22]. У «Іліядзе» забіў 11 траянцаў. Забіў Іфідаманта і Глаўка[23]. Усяго забіў 16 воінаў[24]. У пахавальных гульнях па Ахілу ўдзельнічаў у змаганні наезнікаў[25].

З-за прыгожай палонніцы Брысеіды ў яго ўзнік разлад з Ахілесам. Злы рок пераследваў увесь яго род, пачынаючы з родапачынальніка Тантала і сканчаючы самім Агамемнанам і яго дзецьмі — Іфігеніяй і Арэстам.

Вяртанне і смерць[правіць | правіць зыходнік]

Па позняй версіі, вяртаючыся з-пад Троі, наведаў Іфігенію ў Таўрыдзе[26]. Або па шляху заснаваў Мікены, Тэгею і Пергам на Крыце[27]. Пабудаваў храм Афіны на мысе Анугнафон у Лаканіцы[28].

Па вяртанні на радзіму з Касандрай, адной з дочак Прыяма, узятай у здабычу, ён загінуў ад рукі Эгісфа (па Гамеру) — або сваёй жонкі — па іншых крыніцах (трагедыі). Той жа долі падверглася і Касандра. Тыя, хто вярнуліся з ім з Іліёна, былі забіты Эгісфам на балі[29], іх магілы, як і Агамемнана, у Мікенах[30]. Таксама магільны помнік у Аміклах[31].

Адысей сустракае яго ў Аідзе[32]. Пасля смерці яго душа абрала жыццё арла[33].

Яго шанавалі ў Клазаменах[34]. У Спарце шанавалі Зеўса-Агамемнана[35]. Па Стэсіхору і Сіманіду, яго палац знаходзіўся ў Спарце[36].

Адвага, высакароднасць і царскі веліч адрознівалі, па словах Гамера, гэтага мужа. Яго сумны лёс і фатальны канец былі асабліва ўпадабанай тэмай старажытных трагедый. Месцам пахавання яго завуць Мікены і Аміклы. У Спарце Агамемнану аддаваліся божыя ўшанаванні. У Херанеі захоўваўся, як святыня, яго скіпетр, — твор Гефеста. Выявы Агамемнана часта сустракаюцца ў помніках мастацтва, але толькі вельмі рэдка на першым плане. «Агамемнанам» звалі Гн. Пампея[37].

Дзеючая асоба трагедый Эсхіла «Агамемнан», Сафокла «Эант», Еўрыпіда «Іфігенія ў Аўлідзе» і «Гекаба», Іёна Хіяскага і невядомага аўтара «Агамемнан», Сенекі «Траянкі» і «Агамемнан», Расіна «Іфігенія».

У астраноміі[правіць | правіць зыходнік]

У гонар Агамемнана названы астэроід (911) Агамемнан, адкрыты ў 1919 годзе.

Заўвагі[правіць | правіць зыходнік]

  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 1,5 Любкер Ф. Agamemnon // Реальный словарь классических древностей по Любкеру / под ред. Ф. Ф. Зелинский, А. И. Георгиевский, М. С. Куторга и др. — СПб.: Общество классической филологии и педагогики, 1885. — С. 43.
  2. ↑ Любкер Ф. Orestes // Реальный словарь классических древностей по Любкеру / под ред. Ф. Ф. Зелинский, А. И. Георгиевский, М. С. Куторга и др. — СПб.: Общество классической филологии и педагогики, 1885. — С. 958–959.
  3. ↑ Любкер Ф. Iphigenia // Реальный словарь классических древностей по Любкеру / под ред. Ф. Ф. Зелинский, А. И. Георгиевский, М. С. Куторга и др. — СПб.: Общество классической филологии и педагогики, 1885. — С. 667–668.
  4. ↑ Любкер Ф. Iphianassa // Реальный словарь классических древностей по Любкеру / под ред. Ф. Ф. Зелинский, А. И. Георгиевский, М. С. Куторга и др. — СПб.: Общество классической филологии и педагогики, 1885. — С. 666.
  5. ↑ Мифы народов мира. М., 1991-92. В 2 т. Т.1. С.32-33; Любкер Ф. Реальный словарь классических древностей. М., 2001. В 3 т. Т.1. С.53-54; Псеўда-Апаладор. Міфалагічная бібліятэка III 2, 2 і далей
  6. ↑ Піндар. Піфійскія песні XI 32; Еўрыпід. Іфігенія ў Таўрыдзе 4; Алена 391 і інш.
  7. ↑ Гесіёд. Пералік жанчын, фр.194 М.-У.
  8. ↑ Гесіёд. Пералік жанчын, фр.195 М.-У.
  9. ↑ Еўрыпід. Іфігенія ў Аўлідзе 1155
  10. ↑ Гесіёд. Пералік жанчын, фр.23а М.-У.
  11. ↑ Gerd Steiner The Case of Wiluša and Ahhiyawa // Bibliotheca Orientalis. — 2007. — Т. LXIV. — № 5-6.
  12. ↑ Erich Ebeling, Bruno Meissner, Dietz Otto Edzard. Reallexikon Der Assyriologie Und Vorderasiatischen Archaologie. — Walter De Gruyter Inc, 1999. — Т. 1 (A – Bepaste). — С. 57. — ISBN 311004451X.
  13. ↑ Гиндин Л.А., Цымбурский В.Л. Введение // Гомер и история Восточного Средиземноморья. — М., 1996. — С. 129.
  14. ↑ Паўсаній. Апісанне Элады III 12, 6
  15. ↑ Паўсаній. Апісанне Элады VII 24, 2
  16. ↑ Паўсаній. Апісанне Элады II 22, 2
  17. ↑ Гамер. Адысея VIII 80
  18. ↑ Паўсаній. Апісанне Элады IX 19, 8
  19. ↑ Сафокл. Электра 566—569; Гігін. Міфы 261
  20. ↑ Гамер. Іліяда II 576; Псеўда-Апаладор. Міфалагічная бібліятэка Э III 12; Гігін. Міфы 97
  21. ↑ Страбон. Геаграфія XIII 1, 48 (стар.605)
  22. ↑ Страбон. Геаграфія XIV 1, 26 (стар.642)
  23. ↑ Гігін. Міфы 113
  24. ↑ Гігін. Міфы 114
  25. ↑ Квінт Смірнскі. Пасля Гамера IV 616—666
  26. ↑ Драконцій. Трагедыя Арэста 44-107
  27. ↑ Велей Патэркул. Рымская гісторыя I 1, 2
  28. ↑ Паўсаній. Апісанне Элады III 22, 10
  29. ↑ Гамер. Адысея XI 412
  30. ↑ Паўсаній. Апісанне Элады II 16, 6
  31. ↑ Паўсаній. Апісанне Элады III 19, 6
  32. ↑ Гамер. Адысея XI 387; XXIV 20
  33. ↑ Платон. Дзяржава X 620b
  34. ↑ Паўсаній. Апісанне Элады VII 5, 11
  35. ↑ Лікафрон. Аляксандра 1123, 1369 і кам.; Клімент. Пратрэптык 38, 2, са Стафіла
  36. ↑ Стэсіхор. Арэстэя, фр.216 Пейдж, Сіманід, фр.44 Пейдж = Схоліі да Еўрыпіда. Арэст 46
  37. ↑ Апіян XIV 67

Спасылкі[правіць | правіць зыходнік]

Узята з "https://be.wikipedia.org/w/index.php?title=Агамемнан&oldid=4201046"