Уса (прыток Бярэзіны)

Уса
Характарыстыка
Даўжыня	55  км
Басейн	549 км²
Расход вады	3,3 м³/с
Вадацёк
Выток
• Каардынаты	53°50′25″ пн. ш. 28°28′33″ у. д.
Вусце	Бярэзіна
• Каардынаты	53°38′46″ пн. ш. 28°55′58″ у. д.
Ухіл ракі	0,7 м/км
Размяшчэнне
Водная сістэма	Бярэзіна
Краіна	Беларусь
Рэгіён	Мінская вобласць
выток вусце
— выток, — вусце
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Уса — рака ў Чэрвеньскім і Бярэзінскім раёнах Беларусі, правы прыток Бярэзіны (басейн Дняпра). Даўжыня 55 км. Вадазбор 549 км². Сярэднегадавы расход вады ў вусці 3,3 м³/с. Сярэдні нахіл воднай паверхні 0,7 ‰.

Назва

Назва Уса балцкага паходжання.

Корань Us- таксама ў іншых (двух) гідронімах Уса (два прытокі Нёмана), у назвах ракі Усія (прыток Угры), возера Усая.

У больш пашыраным выглядзе аснова Us-ṷ- (> Усв-) у назвах рэк Усвятка (у верхнім цячэнні Дняпра), Усвяж (прыток бярэзінскай Гайны), возера Усвят (на Задзвінні).

Корань Us- звязваюць з індаеўрапейскім *aus- / *us- "блішчэць, ззяць", ад якога літоўскае aušra "зара", apy-ūšris "час перад світанкам", латышскае *Ūss (балцкае боства зары).

Роднасны яму корань Uš- у назвах рэк Уша (прытокі Бярэзіны, Віліі, Нёмана), Ушача.

Назвы Уша і Уса канцэнтруюцца ў адным рэгіёне, паабапал лініі нёманска-дняпроўскага водападзелу. На ўсходзе — Уса і Уша выцякаюць і працякаюць адна побач з адной паміж Менскам і Бярэзанню (Беразіном). На захадзе— дзве Усы і дзве Ушы сканцэнтраваныя паміж Маладзечнам і Нясвіжам.

Водныя назвы з коранем Us- / Uš- матываваныя блішчастасцю воднай паверхні.

Назва Уса значыць "Блішчастая (рака)".

Асноўныя прытокі

Справа: Ганутка, Дабрыца. Злева: Лешчынка, Карпілаўка, Бусль.

Агульнае

Выцякае з Дзікае ў Чэрвеньскім раёне, вусце за 1,5 км на ўсход ад вёскі Якшыцы Бярэзінскага раёна. Цячэ па Цэнтральнабярэзінскай раўніне.

Даліна ў вярхоўі невыразная, у сярэдняй і ніжняй частцы — трапецападобная, шырынёй 1,5—2 км. Пойма двухбаковая, яе шырыня да 0,2 км, на асобных участках да 1 км. Рэчышча на працягу 9,2 км ад вытоку і 2 км перад вусцем каналізаванае, на астатнім працягу звілістае (шырыня каля 8 м). Берагі ўмерана стромкія, іх вышыня 0,3—1,2 м.

Крыніцы

• Ресурсы поверхностных вод СССР. Описание рек и озёр и расчёты основных характеристик их режима. Т. 5. Белоруссия и Верхнее Поднепровье. Ч. 1–2. – Л., 1971.
• Природа Белоруссии: Попул. энцикл. / БелСЭ; Редкол.: И. П. Шамякин (гл. ред.) и др. — Мн.: БелСЭ, 1986. — 599 с., 40 л. ил. (руск.)
• Блакітная кніга Беларусі : Энцыклапедыя / рэдкал.: Н. А. Дзісько і інш. — Мн.: БелЭн, 1994. — 415 с. — 10 000 экз. — ISBN 5-85700-133-1.