Перайсці да зместу

Рэформа царкоўнага календара ва Украіне

З Вікіпедыі, свабоднай энцыклапедыі
Каляндарная рэформа ва ўкраінскіх цэрквах
Украінскі юлькорт Якава Гніздоўскага
Украінскі юлькорт Якава Гніздоўскага
Дата з 16 лістапада 2017 па цяперашні час
Месца
Прычына 1. Юліянскі каляндар астранамічна недакладны, з памылкай у 13 дзён
2. Большасць аўтакефальных праваслаўных цэркваў у ХХ стагоддзі правялі каляндарную рэформу
3. Разыходжанне свецкага і царкоўнага календароў
4. Расійска-ўкраінская вайна
5. Дэрусіфікацыя ва Украіне[en]
6. Выхад са сферы «рускага свету»
Удзельнікі 1. Грэка-Каталіцкія цэрквы
2. Праваслаўная Царква Украіны
3. Пратэстантызм[uk]
Вынік

Укараненне грыгарыянскага календара:
1. УЦХВЕ[uk] (ліпень 2022)
2. УСЦ ЕХБ[uk] (снежань 2022)
3. Мукачаўская Грэка-Каталіцкая Епархія[uk] (верасень 2023)
4. Украінская Грэка-Каталіцкая Царква ў Аўстраліі і Акіяніі[en] (верасень 2023)

Укараненне новаюліянскага календара:
1. Украінская Лютэранская Царква[uk] (верасень 2018)
2. Праваслаўная Царква Украіны (верасень 2023)
3. Украінская Грэка-Каталіцкая Царква (верасень 2023)
4. Украінская Грэка-Каталіцкая Царква ў Польшчы[uk] (верасень 2023)
5. Апостальская адміністратура ў Казахстане і Сярэдняй Азіі (верасень 2023)
6. Украінская праваслаўная царква ў Канадзе (снежань 2023[1])

Каляндарная рэформа ва ўкраінскіх цэрквах — працэс укаранення новага стылю, грыгарыянскага і новаюліянскага календароў, замест старога стылю ў царкоўнае жыццё ўкраінцаў. З пачаткам расійска-ўкраінскай вайны і пасля таго, як 16 лістапада 2017 года Нараджэнне Хрыстовае 25 снежня па грыгарыянскім календары стала дзяржаўным выхадным ва Украіне, пытанне[uk] пераходу ўкраінскіх цэркваў на грыгарыянскі / новаюліянскі каляндар актывізавалася штогод з набліжэннем Нараджэння Хрыстовага. Пытанне каляндарнай рэформы востра паўстала пасля пачатку поўнамаштабнага ўварвання Расіі ва Украіну ў 2022 годзе,[2] бо, як сцвярджаюць некаторыя публіцысты і царкоўнікі, праз выкарыстанне старога стылю разам з Маскоўскім Патрыярхатам Украіна знаходзіцца ў сферы «рускага свету».[3][4][5][6][7]

Як і прадстаяцель Праваслаўнай царквы Украіны мітрапаліт[uk] Епіфаній,[8] так і прадстаяцель Украінскай грэка-каталіцкай царквы вярхоўны архіепіскап Святаслаў[9][10] выказалі падтрымку правядзення каляндарнай рэформы ва Украіне.

Свяшчэнны Сінод Праваслаўнай Царквы Украіны[uk] на пасяджэнні 18 кастрычніка 2022 года дазволіў па жаданні прыходаў святкаваць Нараджэнне Хрыстова згодна з новаюліянскім календаром — 25 снежня, вызваліўшы ўдзельнікаў богаслужэння ад абмежаванняў паста[11][12].

2 лютага 2023 года Свяшчэнны Сінод ПЦУ дазволіў і зацвердзіў парадак благаславення прыходам і манастырам на поўнае выкарыстанне новаюліянскага календара,[13] а 24 мая 2023 года вырашыў правесці пасяджэнне Архірэйскага Сабора, дзе будзе вынесена пытанне каляндарнай рэформы.[14][14][15] 24 мая 2023 года на Архірэйскім Саборы ў Скінскай царкве Кіева-Пячэрскай лаўры Праваслаўная Царква Украіны вырашыла перайсці з 1 верасня на новаюліянскі каляндар.[16][17][18][19] 27 ліпеня 2023 года Памесны Сабор зацвердзіў пераход.[20][21]

1-2 лютага 2023 г. у Львове-Брухавычах Сінод біскупаў УГКЦ пастанавіў, што з 1 верасня 2023 г. Украінская Грэка-Каталіцкая Царква ва Украіне пераходзіць на новы стыль (новаюліянскі каляндар) для нерухомых святаў з захавання Пасхаліі, абвешчанай Вярхоўным Архіепіскапам Святаславам 6 лютага 2023.[22][23][24][25] Услед за УГКЦ ва Украіне рашэнне аб пераходзе на новы стыль прынялі УГКЦ у Польшчы (укр.)[26][27], УГКЦ у Аўстраліі і Акіяніі (англ.)[28], УГКЦ у Германіі і Скандынавіі (укр.)[29], УГКЦ у Вялікабрытаніі (укр.)[30] і Апостальская адміністратура ў Казахстане і Цэнтральнай Азіі[31].

Прычыны

[правіць | правіць зыходнік]
Асноўныя артыкулы: Прыняцце грыгарыянскага календара[uk], Канстанцінопальскі сабор (1923)[uk] і Нараджэнне Хрыстова ва Украіне

Прычынай з’яўлення каляндарнай рэформы ў Еўропе стала неадпаведнасць паміж днём вясновага раўнадзенства, які ў 16 стагоддзі па юліянскім календары пачаў прыпадаць на 11 сакавіка, і днём раўнадзенства, які прыходзіўся на 21 сакавіка ў 325 годзе ад Нараджэння Хрыстовага, калі на Нікейскім саборы былі вызначаныя каляндарныя прынцыпы царкоўнага жыцця. Для царквы падобная сітуацыя была недапушчальная, паколькі дзень вясновага раўнадзенства вызначаў дату святкавання Вялікадня. Памылку заўважылі яшчэ ў пачатку XIV ст., але з розных прычынаў яе не спяшаліся выпраўляць яшчэ больш за 250 гадоў. Візантыйскі навуковец Ісаак Аргір лічыў якія-небудзь выпраўленні бессэнсоўнымі, паколькі ў 1492 годзе ён чакаў канец свету (сёлета павінна было выканацца 7000 гадоў «з дня стварэння свету».) У канцы XVI стагоддзі пытанне аб рэформе каляндара ўжо пераспела, таму папа Грыгорый XIII стварыў адмысловую камісію, якая павінна была абраць найлепшы праект новага календара. Пасля азнаямлення з рознымі варыянтамі камісія абрала праект італьянскага матэматыка і лекара Алаізія Ліліуса[uk].[32]

Ва Украіне каляндарная рэформа ў асноўным абмяркоўваецца ў кантэксце Нараджэння Хрыстова і перад ім, як «цывілізацыйны выбар на карысць Захаду». Усе хрысціяне святкуюць Раство Хрыстова 25 снежня ў адпаведнасці з рашэннем Эфескага сабора[uk], які падзяліў святы Богаяўленне і Нараджэння Хрыстова (Армянская Апостальская Царква да гэтага часу святкуе Багаяўленне і Раство Хрыстова — 6 студзеня па грыгарыянскім календары, і яе Іерусалімскі патрыярхат у Ізраілі — 6 (19) студзеня па юліянскім календары), аднак некаторыя праваслаўныя цэрквы робяць гэта па юліянскім календары, таму дата юліянскага 25 снежня ў XX і XXI стагоддзях прыпадае на 7 студзеня. Напрыклад, юліянскае 25 снежня ў XVI-XVII стагоддзях адпавядала грыгарыянскаму 4 студзеня, у XVIII стагоддзі — 5 студзеня, у XIX стагоддзі — 6 студзеня, а ў XXII стагоддзі — 8 студзеня і г.д.

Аднак каляндарная рэформа пацягне за сабой святкаванне ўсіх нерухомых свят на 13 дзён раней, гэта значыць Нараджэнне Найсвяцейшай Багародзіцы — 8 верасня, Узвіжанне Крыжа Гасподняга — 14 верасня, Пакроў Прасвятой Багародзіцы — 1 кастрычніка, Увядзенне ў храм Прасвятой Багародзіцы — 21 лістапада, Дзень святога Мікалая — 6 снежня, Нараджэнне Хрыстова — 25 снежня, Шчодры вечар — 31 снежня, Вадохрышча Гасподняе (Богаяўленне) — 6 студзеня, Стрэчанне Гасподняе — 2 лютага, Дабравешчанне — 25 сакавіка, Нараджэнне Іаана Хрысціцеля[uk] — 24 чэрвеня, Праабражэнне Гасподняе — 6 жніўня, Успенне Прасвятой Багародзіцы[uk] — 15 жніўня і г.д.[33]

Большасць аўтакефальных праваслаўных цэркваў прынялі новы стыль як новаюліянскі каляндар на працягу XX стагоддзя, калі іх дзяржавы перайшлі на грыгарыянскі каляндар. Цяпер новаюліянскі (удасканалены юліянскі каляндар, які ліквідаваў памылку), які да 2800 года будзе цалкам супадаць з грыгарыянскім, выкарыстоўваюць 9 з 16 аўтакефальных праваслаўных цэркваў: напрыклад, Румынская, Балгарская і Праваслаўная Царква Чэхіі і Славакіі, і амаль усе цэрквы грэчаскага праваслаўя: Канстанцінопальская, Александрыйская, Антыахійская, Кіпрская, Грэчаская (Эладская), Албанская праваслаўныя цэрквы, акрамя Іерусалімскай.[34]

Прыхільнікі каляндарнай рэформы таксама лічаць, што пераход аддаліць Украіну ад расійскіх і савецкіх традыцый[35].

Доктар багаслоўскіх навук Дзмітрый Стэпавік[uk] лічыць, што ўкраінцам варта прыняць новы стыль. У першую чаргу няма дакладнай даты, калі нарадзіўся Ісус Хрыстос, аднак у хрысціянскай традыцыі гэта адбылося падчас зімовага сонцастаяння (менавіта 25 снежня да светлавога часу сутак пачынае дабаўляцца адна хвіліна). Таксама да Нараджэння Хрыстова павінен скончыцца Калядны пост[uk], бо калі свята 25 снежня, то пост будзе заканчвацца да Новага года (гэта дзень спеваў, весялосці і танцаў, якія забаронены падчас строгага посту).[36]

Вярхоўная Рада Украіны ўхваліла законапраект № 5496 «Аб унясенні змен у артыкул 73 Працоўнага кодэкса Украіны адносна святочных і непрацоўных дзён». Закон уключаны ў артыкул 73 Кодэкса законаў аб працы Украіны[uk], якім 25 снежня (Нараджэнне Хрыстова па Грыгарыянскім календары) прызнана афіцыйным выхадным днём ва Украіне. 29 лістапада прэзідэнт Украіны Пётр Парашэнка падпісаў закон аб аб’яўленні 25 снежня выхадным днём, калі святкуюць Нараджэнне Хрыстова па грыгарыянскім календары.[37]

Гісторыя

[правіць | правіць зыходнік]

Грыгарыянскі каляндар ва Украінскай Народнай Рэспубліцы быў уведзены 16 лютага 1918 года, калі гэты дзень сталі лічыць 1 сакавіка 1918 года. Заходнія ўкраінскія землі знаходзіліся ў складзе Аўстра-Венгрыі, дзе грыгарыянскі каляндар ужо быў дзяржаўным. Русінскія цэрквы ў Рэчы Паспалітай і Аўстра-Венгрыі карысталіся старым стылем, гэта значыць юліянскім календаром, бо стаяла пытанне захавання этнічнай самаідэнтыфікацыі русінаў, іх адрознівання з палякамі-каталікамі.[38]

З пачаткам расійска-ўкраінскай вайны і пасля таго, калі 16 лістапада 2017 года Нараджэнне Хрыстовае 25 снежня па грыгарыянскім календары стала дзяржаўным выхадным ва Украіне, пытанне[uk] пераходу ўкраінскіх цэркваў на грыгарыянскі / новаюліянскі каляндар актывізуецца штогод з набліжэннем Нараджэння Хрыстовага.

Прадстаяцель Украінскай праваслаўнай царквы Кіеўскага патрыярхата патрыярх Кіеўскі[uk] Філарэт у чэрвені 2018 года выказаў меркаванне, што пераход на новаюліянскі каляндар магчымы, калі ўкраінцы будуць згодны перайсці, нагадаўшы, што пераважная большасць аўтакефальных праваслаўных цэркваў (9 з 15) перайшлі на новаюліянскій каляндар, акрамя Іерусалімскай, Рускай, Украінскай[ru], Сербскай і Грузінскай.[39][40][41]

Пытанне каляндарнай рэформы востра паўстала пасля пачатку поўнамаштабнага ўварвання Расіі ва Украіну ў 2022 годзе,[2] бо, як сцвярджаюць некаторыя публіцысты і царкоўнікі, праз выкарыстанне старога стылю разам з Маскоўскім Патрыярхатам Украіна знаходзіцца ў сферы «рускага свету».[3][4][5][6][7]

Рэктар Адкрытага праваслаўнага ўніверсітэта святой Сафіі-Прамудрасці[uk] Георгій Каваленка[uk] ў снежні 2022 года выказаў меркаванне, што пакуль Калядныя богаслужэнні мэтазгодна праводзіць двойчы — 25 снежня і 7 студзеня, а ў далейшым праводзіць абмеркаванне магчымасці далейшага пераходу на новаюліянскі каляндар. Пры гэтым, як лічыць святар, рашэнне павінна прымацца не асобна адной царквой, а, напрыклад, усёй рэлігійнай супольнасцю — або ўсімі праваслаўнымі, або праваслаўнымі і грэка-каталікамі, або хрысціянамі ў рамках Усеўкраінскай рады цэркваў і рэлігійных арганізацый[uk][42].

24 снежня 2022 года вярхоўны архіепіскап Святаслаў падчас аўдыенцыі перадаў мітрапаліту[uk] Епіфанію для азнаямлення ліст з выкладам меркаванняў іерархаў УГКЦ датычна каляндарнай рэформы. Прадстаяцелі вырашылі стварыць сумесную рабочую групу па канкрэтных прапановах каляндарнай рэформы. Сумесную групу ініцыююць з нагоды святкавання 1700-годдзя Першага Сусветнага Сабору, які адбыўся ў Нікеі ў 325 годзе. На гэтым Саборы таксама былі вызначаныя каляндарныя прынцыпы царкоўнага жыцця[43][44][45][46][47].

Пасля правядзення Архірэйскага сабора 24 мая 2023 года стала вядома, што Праваслаўная царква Украіны будзе прасіць уладу перанесці дзяржаўныя святы — Дзень абаронцаў Украіны і Дзень украінскай дзяржаўнасці, звязаных з Пакровам Прасвятой Багародзіцы і святам князя Уладзіміра Вялікага, на новыя даты.[48]

28 чэрвеня 2023 года прэзідэнт Украіны Уладзімір Зяленскі ўнёс у Вярхоўную Раду Украіны законапраект, які пераносіць з 28 ліпеня на 15 ліпеня Дзень украінскай дзяржаўнасці, з 14 кастрычніка на 1 кастрычніка — Дзень абаронцаў Украіны і адмяняе свята Раства Хрыстова 7 студзеня.[49][50][51] У царкоўных колах не чакалі, што прэзідэнт Украіны Уладзімір Зяленскі вырашыцца хутка адмяняць выхадны на Каляды 7 студзеня.[52] Законапраект быў прыняты Вярхоўнай Радай Украіны 14 ліпеня 2023 года.[53][54]

Праваслаўе

[правіць | правіць зыходнік]

Праваслаўная Царква Украіны

[правіць | правіць зыходнік]
Асноўныя артыкулы: Архірэйскі сабор Праваслаўнай Царквы Украіны 24 мая 2023 года і Кіеўскі сабор (2023)

Прадстаяцель Праваслаўнай царквы Украіны мітрапаліт[uk] Епіфаній у снежні 2020 года заявіў, што такая змена даты ва Украіне магчыма пасля таго, калі да такога рашэння будзе гатова як царква, так і вернікі пасля правядзення асветніцкай працы. Было адзначана, што перанос Нараджэнне Хрыстова пацягне за сабой змяненне дат усіх нерухомых свят на 13 дзён[55].

У снежні 2021 года мітрапаліт[uk] Епіфаній выказаў надзею, што на працягу наступных 10 гадоў большасць украінцаў змогуць перайсці на святкаванне Калядаў 25 снежня, і падкрэсліў, што асабіста падтрымлівае пераход святкавання Раства Хрыстовага па новаюліянскім календары, па якім святкуе 9 з 15 аўтакефальных цэркваў. Але пераход павінен адбывацца паступова[56].

18 кастрычніка 2022 года Свяшчэнны Сінод Праваслаўнай Царквы Украіны[uk] дазволіў епархіям праводзіць богаслужэнні на Нараджэнне Хрыстова па новаюліянскім календары — 25 снежня. Там, дзе для гэтага існуюць пастырскія абставіны[удакладніць] і засведчваецца жаданне вернікаў, як выключэнне дазволіць па рашэнні пробашча і абшчыны 25 снежня 2022 г. здзейсніць богаслужэнне з наступным прадстаўленнем праз дыяцэзіяльныя ўпраўленні ў Кіеўскую мітраполію пісьмовай інфармацыі аб ліку ўдзельнікаў набажэнстваў. У выпадку здзяйснення богаслужэння, яго ўдзельнікі ў гэты дзень вызваляюцца ад абмежаванняў паста.[11][12]

25 снежня мітрапаліт Епіфаній паведаміў, што на наступным пасяджэнні Сінода ПЦУ вывучыць атрыманы вопыт па правядзенні калядных літургій 25 снежня ў 2022 годзе па новым стылі — як станоўчы, так і адмоўны. І ў далейшым ПЦУ выключна саборна будзе вызначацца адносна далейшых крокаў у каляндарнай рэформе, маючы на мэце галоўнае: не дазволіць праціўнікам або неразумным рупліўцам розных ідэй прымножыць падзелы ў Царкве.[57]

6 студзеня 2023 года мітрапаліт Епіфаній паведаміў, што прыходы Праваслаўнай царквы Украіны, якія захочуць поўнасцю перайсці на новаюліянскі каляндар, неўзабаве змогуць гэта зрабіць пасля рашэння бліжэйшага пасяджэння Сінода, адзначыўшы, што ПЦУ ўжо стала на шлях рэформы царкоўнага календара і будзе рабіць усё для таго, каб увасобіць яе на працягу 2023 года ў жыццё.[58][59] Спікер ПЦУ Еўстрацій Зара лічыў, што пытанне каляндарнай рэформы будзе прасоўвацца паспяхова і дастаткова хутка, але важна, каб гэтае пытанне не падзяліла грамадства і ПЦУ, таму ўсё гэта павінна быць прадумана.[60]

2 лютага 2023 года Свяшчэнны Сінод ПЦУ дазволіў і зацвердзіў парадак благаславення прыходам і манастырам на поўнае выкарыстанне новаюліянскага календара[13], а 24 мая 2023 года вырашыў правесці пасяджэнне Архірэйскага Сабора, дзе будзе вынесена пытанне каляндарнай рэформы.[14][14][15] 6 лютага 2023 г. мітрапаліт Еўстрацій Зара пасля рашэння УГКЦ аб пераходзе на новы стыль заявіў, што ёсць усе падставы для прыняцця станоўчага рашэння на Саборы ў маі 2023 года аб пераходзе ПЦУ на новы стыль.[61][62]

2 сакавіка 2023 года Праваслаўная Царква Украіны ўпершыню апублікавала інфармацыю аб найвялікшых святах і днях памяці святых у двух варыянтах па юліянскім і новаюліянскім календары, адзначыўшы актуальнасць пытання каляндарнай рэформы, паколькі Праваслаўная царква Украіны атрымлівае шматлікія запыты ад прыходаў, манастыроў, свецкіх, духоўных і архірэяў аб магчымасці выкарыстання ў практыцы служэння новаюліянскага календара.[63]

24 мая 2023 года на Архірэйскім Саборы ў Скінскай царкве Кіева-Пячэрскай лаўры Праваслаўная Царква Украіны вырашыла перайсці з 1 верасня на новаюліянскі каляндар.[16][17][18][19][64] 27 ліпеня 2023 года Памесны Сабор зацвердзіў пераход.[20][21]

12 лістапада 2023 года Кіева-Пячэрская лаўра абвясціла аб пераходзе на новаюліянскі каляндар з 15 лістапада 2023 года, калі пачынаецца Калядны пост.[65]

Украінская Праваслаўная Царква (Маскоўскага патрыярхата)

[правіць | правіць зыходнік]

Каля ста румынскіх прыходаў ва Украіне, якія ўваходзяць у склад Украінскай праваслаўнай царквы Маскоўскага патрыярхата, заўсёды святкавалі Раство Хрыстова 25 снежня па новаюліянскім календары, як і Румынская Праваслаўная Царква.[66]

Як сведчаць вынікі даследавання, праведзенага 1-2 чэрвеня 2023 года сацыялагічнай групай «Рэйтынг», за правядзенне каляндарнай рэформы больш за 40 % прыхаджан Украінскай праваслаўнай царквы Маскоўскага патрыярхата. У той жа час сярод іх больш за тых, хто супраць гэтай рэформы — 35 %.[67]

Каталіцтва

[правіць | правіць зыходнік]

Грыгарыянскі каляндар у Лацінскай Царкве ва Украіне[uk] быў уведзены адразу ж, калі і ў Заходняй Еўропе, паколькі ў 1582 годзе русінскія землі ўваходзілі ў склад Рэчы Паспалітай, афіцыйна каталіцкай дзяржавы.

Апостальская адміністратура ў Казахстане і Сярэдняй Азіі

[правіць | правіць зыходнік]

7 лютага 2023 года дэкрэтам Васіля Гаверы было ўстаноўлена, што Апостальская адміністратура для каталікоў візантыйскага абраду ў Казахстане і Цэнтральнай Азіі з 1 верасня 2023 года пераходзіць на новаюліянскі каляндар услед за УГКЦ ва Украіне і ў Польшчы.[31]

Мукачоўская Грэка-Каталіцкая Епархія

[правіць | правіць зыходнік]

У адрозненне ад прыходаў Праваслаўнай Царквы Украіны, прыходы Мукачоўскай Грэка-Каталіцкай Епархіі[uk] без адпаведнага дазволу царквы, і ў прыватнасці, Праасвяшчэннага ўладыкі Ніла[uk] не могуць самастойна вырашаць і здзяйсняць калядныя літургіі 24 і 25 снежня. Але пытанне ўкаранення МГКЕ[uk] новага стылю вывучаецца.[68]

Украінская Грэка-Каталіцкая Царква

[правіць | правіць зыходнік]
Асноўны артыкул: Львоўска-Брухавіцкі сінод (2023)[uk]

Прадстаяцель УГКЦ вярхоўны архіепіскап Святаслаў у снежні 2020 года заявіў, што грэка-каталіцкая царква будзе вырашаць пытанне пераходу на новы стыль «разам з нашымі праваслаўнымі братамі».[69] Ён таксама заўважаў, што гэтае пытанне не адносіцца да дагматычных, яно павінна пераадольваць царкоўныя расколы, а не выклікаць новыя і на яго думку, пераход да святкавання Раства Хрыстовага па новым стылі, гэта значыць 25 снежня, павінен адбывацца па ініцыятыве парафіян.[70]

31 мая 2021 года Апостальскі экзархат у Італіі[uk] прыняў рашэнне аб пераходзе з 1 верасня 2021 г. на грыгарыянскі каляндар.[71]

3 снежня 2022 года вярхоўны архіепіскап Святаслаў заявіў, што УГКЦ мае шматгадовы вопыт пераходу на грыгарыянскі каляндар, паколькі большасць дыяцэзій і парафій за мяжой ужо доўгі час адзначаюць святы па новым стылі. Ва Украіне ж, паводле яго слоў, вывучаюць магчымасці пераходу. Неабходныя тры рэчы, каб гэта было магчыма: справа не толькі ў Калядах (будзе ўсёахопная, цэласная рэформа, што пацягне за сабой змену ўсіх іншых дат нерухомых свят у літургічным годзе. Мікалая будзе 6 снежня, а Дзень абаронцаў Украіны на Пакроў Прасвятой Багародзіцы — 1 кастрычніка і г.д.); каляндарную рэформу трэба рабіць разам з іншымі Цэрквамі Украіны і [расійска-ўкраінская] вайна не з’яўляецца зручным часам для каляндарнай рэформы.[72]

1-2 лютага 2023 года ў Львове-Брухавычах Сінод біскупаў УГКЦ пастанавіў, што з 1 верасня 2023 г. Украінская Грэка-Каталіцкая Царква ва Украіне пераходзіць на новы стыль (новаюліянскі каляндар) для нерухомых святаў з захавання Пасхаліі, абвешчанай Вярхоўным Архіепіскапам Святаславам 6 лютага 2023.[23] Каляндарная рэформа будзе мець два этапы. Першы датычыцца ўсіх нерухомых святаў, а другі — святкавання Пасхаліі. Парафіі, якія не гатовыя перайсці на новы стыль у 2023 годзе, маюць пераходны перыяд да 1 верасня 2025 года.[22]

6 лютага 2023 года Перамышльска-Варшаўская мітраполія (укр.), улічваючы папярэдняе рашэнне УГКЦ ва Украіне і выказванні меркавання Дэлегатаў агульнага Епархіяльнага Сабору ў Поршавіцы ў чэрвені 2022 года, прыняла рашэнне перайсці на новаюліянскі каляндар з 1 верасня 2023.[26][27]

Згодна з дэкрэтам уладара Мікалая Бычка (англ.) ад 22 сакавіка 2023 года, з 1 верасня 2023 года Епархія Святых Пятра і Паўла ў Мельбурне (англ.) цалкам пераходзіць на грыгарыянскі каляндар, уключаючы Пасхалію, у адрозненне ад УГКЦ у Еўразіі.[28] 24 сакавіка 2023 года біскуп Мікалай заявіў, што асноўны намер каляндарнай рэформы УГКЦ у Аўстраліі і Акіяніі — быць у адзінстве з Каталіцкай царквой у цэлым, і з УГКЦ таксама. Біскуп Мікалай падкрэсліў, што зменяцца толькі даты, а традыцыі святкавання ўкраінцаў Аўстраліі застануцца нязменнымі.[73][74]

22 красавіка 2023 года згодна з дэкрэтам біскупа Багдана Дзюраха было вырашана, што з 1 верасня 2023 года Апостальскі экзархат для ўкраінцаў візантыйскага абраду ў Германіі і Скандынавіі (укр.) поўнасцю пераходзіць на грыгарыянскі каляндар[29], у тым ліку і на Вялікдзень, у адрозненне ад УГКЦ ва Украіне і Польшчы.[75][76]

9 чэрвеня 2023 года Украінская каталіцкая епархія Прасвятой сям’і ў Лондане (укр.), згодна з дэкрэтам уладара Кеннета Навакіўскага (укр.), пераходзіць з 1 верасня 2023 года на грыгарыянскі каляндар, з Пасхаліяй.[30][77]

Пратэстанцкія цэрквы

[правіць | правіць зыходнік]

Працэс укаранення новага стылю ва Украіне, калі не ўлічваць Лацінскую царкву ва Украіне[uk], першымі пачалі пратэстанцкія дэнамінацыі.

Венгерская рэфармацкая царква[en] ў Закарпацкай вобласці і Нямецкая евангелічна-лютэранская царква Украіны[uk] заўсёды выкарыстоўвала грыгарыянскі каляндар.[78]

Баптызм

[правіць | правіць зыходнік]

23 чэрвеня 2022 года Усеўкраінскі саюз цэркваў евангельскіх хрысціян-баптыстаў[uk] (УСЦ ЕХБ) прыняў рашэнне перайсці на грыгарыянскі каляндар са снежня 2022 года. Многія баптысцкія абшчыны святкавалі Каляды па новым стылі яшчэ да гэтага рашэння шмат гадоў. Да таго ж, у 2022 годзе шэраг цэркваў УСЦ ЕХБ пачалі святкаваць Пасхалію разам з заходнімі хрысціянамі па грыгарыянскім календары.[79][80]

29 чэрвеня 2022 года праўленне УСЦ ЕХБ апублікавала рэкамендацыі па святкаванні хрысціянскіх свят па новым стылі:[81]

" Доўгі час евангельскія хрысціяне-баптысты Украіны заставаліся пад уплывам праваслаўнай [рускай] традыцыі, у прыватнасці па святкаванні Раства Хрыстовага, Вялікадня і іншых, звязаных з імі свят. Больш за сто гадоў працягваў існаваць паралельна так званы «стары стыль». Іронія заключалася ў тым, што Каляды святкаваліся ўжо пасля Новага года, а не наадварот, як гэта і павінна быць. Сітуацыя з календаром ссунулася з месца ў 2017 годзе, калі Вярхоўная Рада Украіны прызнала 25 снежня выходным днём, як Каляды «заходняга абраду». У апошнія гады Каляды і Вялікдзень многія цэрквы ўжо святкавалі па грыгарыянскім календары. Грунтуючыся на вышэйзгаданым, Савет УСЦ ЕХБ рэкамендуе памесным цэрквам Саюза ЕХБ пераходзіць на святкаванне Ражства Хрыстова, Вялікадня і іншых хрысціянскіх свят па грыгарыянскім календары.
праўленне УСЦ ЕХБ
 "

Лютэранства

[правіць | правіць зыходнік]

16 снежня 2017 года Украінская Лютэранская Царква[uk] перайшла на новаюліянскі каляндар з 2018 царкоўнага года, што стала першым выпадкам ва Украіне.[82][83]

Нямецкая евангелічна-лютэранская царква Украіны[uk] заўсёды карысталася грыгарыянскім календаром.[78]

Пяцідзясятніцтва

[правіць | правіць зыходнік]

6 ліпеня 2022 года камітэт Украінскай Царквы Хрысціян Веры Евангельскай[uk] (УЦХВЕ), найбуйнейшага саюза пяцідзесятнікаў ва Украіне[uk], узгадніў рэкамендацыю цэрквам выкарыстоўваць адзіны грыгарыянскі каляндар фіксаваных хрысціянскіх святаў разам з большасцю хрысціян свету:[84][85]

" Сёння Украіна адмаўляецца ад мінулага, якое звязвае яе з рускім светам, еўразійствам і альтэрнатыўнай ад Захаду культурай. Каляндарны падзел у хрысціянскім свеце быў адным з элементаў цывілізацыйнай тоеснасці з Расіяй і яе геапалітычным супрацьпастаўленнем Еўропе. Паступова ўсё больш украінскіх хрысціян выбіраюць адзінства з Захадам, а цяперашняя расійска-ўкраінская вайна толькі актуалізавала гэта імкненне.
адзначае УЦХВЕ
 "

Перашкаджэнне

[правіць | правіць зыходнік]

Вялікдзень

[правіць | правіць зыходнік]

9 з 16 памесных аўтакефальных праваслаўных цэркваў, якія жывуць паводле новага стылю, карыстаюцца новаюліянскім календаром (гэта калі Нараджэнне Хрыстова супадае з грыгарыянскім, а Вялікдзень — з юліянскім), за выключэннем аўтаномнай[uk] Фінляндскай Праваслаўнай Царквы, якая жыве паводле грыгарыянскага календара.[86] Пачынаючы з Нікейскага сабору 325 года, дата вылічэння Вялікадня мае чатыры асноўныя правілы. Вялікдзень павінен быць:[86]

  1. Пасля веснавога раўнадзенства (21 сакавіка);
  2. Пасля першай поўні пасля раўнадзенства;
  3. У наступную нядзелю пасля поўні;
  4. Хрысціянскі Вялікдзень павінен быць пасля яўрэйскага Песаха, таму што, паводле Евангелля, Хрыстос уваскрос на другі дзень пасля яўрэйскага Песаха.

На аснове юліянскага календара была складзена так званая вечная Пасхалія, гэта значыць цыкл працягласцю ў 532 гады, які прадугледжвае ўсе магчымасці даты Вялікадня і пры гэтым цыклічна паўтараецца. Аднак пасля ўвядзення рэформы грыгарыянскага календара гэты вечны Вялікдзень больш не працуе. Яны вынайшлі іншую формулу вылічэння Вялікадня, якая таксама захоўвае ўсе прадпісанні Нікейскага сабору з той розніцай, што вельмі рэдка хрысціянская Пасха бывае раней за яўрэйскую.[86]

Па гэтай прычыне некаторыя праваслаўныя цэрквы прыдумалі так званы новаюліянскі каляндар, дзе нерухомыя святы адзначаюцца па грыгарыянскім календары, а рухомыя — па юліянскім.[86]

Аднак новаюліянскі каляндар мае больш недахопаў, чым Вялікдзень па чыста грыгарыянскім календары. Напрыклад, у 2022 годзе свята Вялікадня святкавалі па двух календарах з розніцай у 1 тыдзень. Яўрэйскі Песах святкаваўся 14 красавіка, а першая поўня пасля рэальнага вясновага раўнадзенства была 16 красавіка. Такім чынам, Вялікдзень, які па грыгарыянскім календары святкаваўся 17 красавіка, захаваў усе чатыры патрабаванні Нікейскага сабора, а Вялікдзень па юліянскім календары праз тыдзень 24 красавіка — не. Паводле старажытных ілжывых разлікаў поўня павінна была быць толькі 20 красавіка, больш за тое, ідэнтычная сітуацыя будзе ў 2023 годзе. Бо рэальны поўны месяц будзе 6 красавіка, а тэарэтычны павінен быць толькі 9 красавіка, таму па грыгарыянскім календары Вялікдзень будуць святкаваць 9 красавіка, а па юліянскім календары яшчэ чакаць тыдзень і святкаваць толькі 16 красавіка. Пры гэтым яўрэйскі Песах будзе 6 красавіка, гэта значыць зноў усе чатыры прадпісанні Нікейскага сабора захаваны ў грыгарыянскім календары.[86]

Яшчэ горшая сітуацыя, калі паміж двума календарамі ўзнікае розніца ў 5 тыдняў, як будзе ў 2024 годзе, калі па юліянскім календары Вялікдзень будзе ўжо пасля другой рэальнай поўні. Такім чынам, абвінавачванне некаторых праваслаўных у тым, што каталікі, якія святкуюць Вялікдзень па грыгарыянскім календары, парушаюць адно правіла Нікейскага сабора, вядома, мае месца, аднак праваслаўныя з такой жа частатой парушаюць два правілы Нікейскага сабора, і тое нават вельмі часта[86].

Жыватворны агонь

[правіць | правіць зыходнік]

Падчас дыскусій па каляндарнай рэформе часта памылкова спекулюецца тэма Жыватворнага агню як веравання аб цудоўным узыходжанні.[87] Яшчэ ў 2001 годзе месцаахоўнік патрыяршага прастола Іерусалімскай Царквы мітрапаліт Пятрскі Карнілій, які ўдзельнічаў у цырымоніі асвячэння, назваў узыходжанне агню натуральнай з’явай. «Аднак малітвы, чытэльныя патрыярхам або біскупам, якія яго замяняюць, асвячаюць гэтае натуральнае святло і з прычыны гэтага яно мае ласку Святога святла. Гэта натуральнае святло, якое запальваюць ад нязгаснай лампады, якая захоўваецца ў рызніцы храма Уваскрэсення», — адзначыў мітрапаліт Карнілій.[88] У 2018 годзе сваім сведчаннем з рэпарцёрам тэлеканала «Хадашот 2» падзяліўся армянскі святар Самуіл Агаян:

«Мы прыносім звязкі свечак, мы завём іх паходнямі, і падпальваем іх ад алейнай лямпы і выходзім, каб раздаць жыватворны агонь.... Так, ад алейнай лямпы, якую пакідаем загадзя... Мы верым у цуды, але паверце, я рабіў гэта тройчы, і гэта не цуд. Бог робіць цуды, але не ў суцяшэнне людзям, а толькі тады, калі гэта сапраўды трэба».
У інтэрв’ю «5 каналу» мітрапаліт Кіеўскі і ўсяе Украіны Епіфаній распавёў, што святое святло проста выносяць і асвячаюць, як асвячаюць ваду, а перад гэтым абліваюць, хоць некаторыя вераць у цудоўнае сыходжанне агню:[89][90][91]
«Як прыкладна мы асвячаем на Іардан ваду: ёсць рэчыва, ёсць вада. Яна ж не ўзнікае проста. Не робіцца цуд. Святар не стварае ваду як такую, ён проста асвячае яе і атрымлівае добрую сілу. Гэтак жа і з Жыватворным агнём. Ён проста выносіцца з Труны Гасподняй… некаторыя вераць, што яна цудоўнай выявай (сыходзіць, рэд.), але гэта ў большай ступені ўспамін таго першага цуду, які быў здзейснены ў пэўны момант. І ў знак гэтага яно адбываецца кожны год».

Маскоўскі Патрыярхат

[правіць | правіць зыходнік]

Руская праваслаўная царква і яе частка ва Украіне — Руская праваслаўная царква ва Украіне заўсёды спекулююць на тэме каляндарнай рэформы і каталіцтва. Нягледзячы на тое, што большасць аўтакефальных праваслаўных цэркваў адзначаюць рэлігійныя святы менавіта па новаюліянскім календары, які адпавядае грыгарыянскаму календару, Маскоўскі патрыяхат і расійская прапаганда бачаць у гэтым каталіцтва. Напрыклад, расійскія прапагандысты распаўсюджвалі ў лістападзе і снежні 2018 года фэйкі аб тым, што з прыняццем Томаса аб аўтакефаліі Праваслаўнай Царквы Украіны Нараджэнне Хрыстова адразу ж перанясуць з 7 студзеня на 25 снежня з аб’ектывацыяй «як у каталікоў». Прэс-сакратар Украінскай праваслаўнай царквы Кіеўскага патрыярхата Еўстрацій Зара абверг гэтую інфармацыю.[92][93]

Грамадская думка

[правіць | правіць зыходнік]

У канцы 2021 года ідэю пераносу святкавання Раства Хрыстовага з 7 студзеня на 25 снежня падтрымлівалі чвэрць апытаных, у той час як 58 працэнтаў рэспандэнтаў былі супраць, а 15 працэнтам было абыякава. Аднак за апошнія пяць гадоў зменшылася колькасць тых, хто супраць пераносу даты святкавання Нараджэння Хрыстова (з 69 да 58 працэнтаў) і крыху ўзрасла колькасць прыхільнікаў (з 15 да 26 працэнтаў). Больш за ўсё прыхільнікаў ідэі пераносу Нараджэння Хрыстова на Захадзе і ў Кіеве — каля 40 працэнтаў.[94]

У 2022 годзе падчас шырокамаштабнага ўварвання Расіі ва Украіну па выніках апытання, праведзенага сацыялагічнай групай Рэйтынг[uk], 20-21 лістапада большая частка ўкраінцаў падтрымала ідэю аб пераносе святкавання Нараджэння Хрыстова на 25 снежня: падтрымалі 44 працэнтаў украінцаў, у той жа час 31 працэнт апытаных выступіў супраць, 23 працэнты рэспандэнтаў адказалі, што ім абыякава, а 2 працэнты не змаглі адказаць.[95][96][97][98]

Па выніках даследавання, праведзенага 1-2 чэрвеня 2023 года сацыялагічнай групай «Рэйтынг», правядзенне каляндарнай рэформы падтрымліваюць 63 % украінцаў, 18 % — супраць, а яшчэ 17 % — ставяцца да гэтага абыякава. Больш за ўсё прыхільнікаў пераходу сярод грэка-каталікоў — 92 %, пакуль толькі 4 % супраць. Сярод вернікаў ПЦУ больш за 60 % падтрымліваюць ініцыятыву пераходу на новы каляндар, а 29 % супраць. Акрамя таго, за змену календара больш за 40 % прыхаджан УПЦ (МП). У той жа час сярод іх больш за тых, хто супраць гэтай ініцыятывы — 35 %. У цэлым больш за ўсё прыхільнікаў пераходу сярод жыхароў захаду Украіны — 78 %. Меншая падтрымка людзей з усходніх і паўднёвых абласцей, аднак каля паловы «за» перанос даты святкавання Нараджэння Хрыстовага.[67]

Паводле даследавання міжнароднай кампаніі Deloitte у лістападзе 2023 году, пасля пераходу ўкраінскіх хрысьціянскіх царкоў на новы стыль большасць украінцаў (каля 45 %) будуць святкаваць Нараджэнне Хрыстова 25 снежня і толькі 17 % — 7 студзеня, а 32 % плануюць святкаваць двойчы.[99][100]

Паводле апытання Міжнароднага рэспубліканскага інстытута, у лютым 2024 года 53 % украінцаў святкавалі Каляды 25 снежня. Каляды 7 студзеня ў 2024 годзе святкавалі 11 %, а двойчы — 17 %. Сярод тых, хто святкаваў Каляды, 25 снежня пераважалі грэка-каталікі (93 %), а на другім месцы — вернікі Праваслаўнай царквы Украіны (58 %). Каляды 25 снежня адзначалі таксама атэісты (33 %) і тыя, хто не належыць ні да адной рэлігіі (38 %). Найменш распаўсюджанай дата была сярод вернікаў УПЦ (МП) (24 %).[101]

Дія

[правіць | правіць зыходнік]

У мабільным дадатку Дія[uk] 24 снежня 2022 года адбылося апытанне, якое працягвалася да 30 снежня, у якім украінцы выказалі сваё меркаванне, калі яны хацелі б святкаваць Нараджэнне Хрыстова.[102][103] У дзень Вігіліі па грыгарыянскім і новаюліянскім календары, 24 снежня, за святкаванне Нараджэння Хрыстова 25 снежня прагаласавалі каля 60 % (450 тыс.) з больш за 750 тысяч украінцаў, якія прынялі ўдзел у апытанні.[104]

У выніку апытання, якое завяршылася 30 снежня, 60 % украінцаў аддалі перавагу Раству 25 снежня, а толькі 25 % — 7 студзеня. За два дні святкаваць гатовы амаль 13 % апытаных. Не святкуюць — прыкладна 3 %. У апытанні прынялі ўдзел рэкордныя 1,5 млн чалавек.[105]

Гл. таксама

[правіць | правіць зыходнік]

Зноскі

  1. ↑ Haugen, Fr Peter. PRIMATIAL ENCYCLICAL: Annoucement of the adoption of the Revised Julian Calendar by the Ukrainian Orthodox Church of Canada (англ.). Ukrainian Orthodox Church of Canada (UOCC) (1 снежня 2023). Праверана 13 снежня 2023.
  2. ↑ а б Меланка — 1 студзеня, Вадохрышча — 6-га. Царквы Украіны рыхтуюцца да адмовы ад юліянскага календара (руск.). hromadske.ua (10 снежня 2022). Праверана 12 снежня 2022.
  3. ↑ а б Пераход на новы царкоўны каляндар стане ўдарам па рускаму свету, - святар Віталь Сабко (укр.). Духоўны Фронт Украіны (25 лістапада 2022). Праверана 11 снежня 2022.
  4. ↑ а б "Тое, што праваслаўныя карыстаюцца юліянскім календаром, гэта абсурд!" - вучоны (укр.). Радыё Свабода. Праверана 11 снежня 2022.
  5. ↑ а б Калі святкаваць Раство Хрыстова: выбар паміж Масквой і Еўропай? (укр.). Радыё Свабода. Праверана 11 снежня 2022.
  6. ↑ а б Толькі тыя Цэрквы, на якія ўплывала Масква, карыстаюцца «старым» календаром, - біскуп УГКЦ (укр.). Рэлігійна-інфармацыйная служба Украіны. Праверана 11 снежня 2022.
  7. ↑ а б Каляндар здаровага розуму. risu.ua. Праверана 11 снежня 2022.
  8. ↑ Епіфаній спрагназаваў, калі большасць украінцаў будуць святкаваць Каляды 25 снежня (укр.). Радыё Свабода. Праверана 12 снежня 2022.
  9. ↑ Ва УГКЦ заявілі, што хочуць перайсці на новы каляндар разам з праваслаўнымі братамі (укр.). Духоўны Фронт Украіны (2 жніўня 2021). Праверана 11 снежня 2022.
  10. ↑ Кіраўнік УГКЦ: змена царкоўнага календара пацягне і змену дзяржаўных свят (укр.). Радыё Свабода. Праверана 11 снежня 2022.
  11. ↑ а б ПЦУ дазволіла калядныя богаслужэнні 25 снежня (руск.). Українська правда. Праверана 12 снежня 2022.
  12. ↑ а б ПЦУ дазволіла сёлета праводзіць калядную службу 25 снежня (руск.). hromadske.ua (18 кастрычніка 2022). Праверана 12 снежня 2022.
  13. ↑ а б Постановление Священного Синода о порядке предоставления благословения приходам и монастырям на использование новоюлианского календаря (укр.). OCU (2 лютага 2023). Праверана 3 лютага 2023.
  14. ↑ а б в г Официальное уведомление о заседании Священного Синода 2 февраля 2023 г. (укр.). OCU (2 лютага 2023). Праверана 3 лютага 2023.
  15. ↑ а б ПЦУ обсудит в мае календарную реформу (руск.). РБК-Украина. Праверана 2 лютага 2023.
  16. ↑ а б Праваслаўная царква Украіны пераходзіць на новы каляндар | Навіны Беларусі | euroradio.fm
  17. ↑ а б Відбувся Архієрейський Собор Православної Церкви України (укр.). OCU (24 мая 2023). Праверана 28 мая 2023.
  18. ↑ а б Доповідь Предстоятеля на Архієрейському Соборі (укр.). OCU (24 мая 2023). Праверана 28 мая 2023.
  19. ↑ а б Постанови Архієрейського Собору від 24 травня 2023 р. (укр.). OCU. Праверана 28 мая 2023.
  20. ↑ а б Orthodox Church of Ukraine finally adopts new calendar (англ.). english.nv.ua. Праверана 31 ліпеня 2023.
  21. ↑ а б Поместный собор ПЦУ подтвердил переход на новоюлианский календарь 156 голосами из 161. interfax.com.ua. Интерфакс-Украина (27 ліпеня 2023). Праверана 29 ліпеня 2023.
  22. ↑ а б Історичне рішення: УГКЦ в Україні переходить на новий календар (укр.). Українська Греко-Католицька Церква. Праверана 6 лютага 2023.
  23. ↑ а б Українська греко-католицька церква переходить на новий календар: подробиці історичного рішення (укр.). ТСН.ua (6 лютага 2023). Праверана 6 лютага 2023.
  24. ↑ "Ukraine's main Catholic church moves Christmas to Dec. 25 in pivot to West". Reuters(англ.). 2023-02-06. Праверана 2023-02-06.
  25. ↑ Ukraine Catholic Church moves from Russian-affiliated Julian calendar (англ.). The Pillar (6 лютага 2023). Праверана 6 лютага 2023.
  26. ↑ а б УГКЦ у Польщі також переходить на новий календар (укр.). Українська Греко-Католицька Церква. Праверана 22 сакавіка 2023.
  27. ↑ а б ДЕКРЕТ ВЛАДИК У ПОЛЬЩІ В КАЛЕНДАРНОМУ ПИТАННІ(нявызн.). Eparchia Wrocławsko-Koszalińska Kościoła Greckokatolickiego w Polsce (6 лютага 2023). Праверана 22 сакавіка 2023.
  28. ↑ а б УГКЦ в Австралії та Океанії переходить на григоріанський календар (укр.). Українська Греко-Католицька Церква. Праверана 22 сакавіка 2023.
  29. ↑ а б Апостольський екзархат переходить на григоріанський календар (укр.). Апостольський Екзархат для українців візантійського обряду в Німеччині та Скандинавії. Праверана 23 красавіка 2023.
  30. ↑ а б Єпархія Пресвятої родини в Лондоні переходить на григоріанський календар (укр.). Українська Греко-Католицька Церква. Праверана 10 чэрвеня 2023.
  31. ↑ а б Парафії УГКЦ у Казахстані та Центральній Азії також житимуть за новим стилем (укр.). Українська Греко-Католицька Церква. Праверана 22 сакавіка 2023.
  32. ↑ Юрій П. Каляндарная рэформа Рыгора XIII - прычыны і сутнасць (укр.). DAY TODAY (25 лютага 2022). Праверана 12 снежня 2022.
  33. ↑ Калі будзем святкаваць Каляды 25 снежня: новыя даты ў царкоўным календары на 2023 год (руск.). ТСН.ua (9 снежня 2022). Праверана 12 снежня 2022.
  34. ↑ Каляды 25 снежня ці 7 студзеня? Кароткая даведка (укр.). Радыё Свабода. Праверана 11 снежня 2022.
  35. ↑ Коли правильно святкувати Різдво Христове: 25 грудня чи 7 січня (укр.). ТСН.ua (27 лістапада 2022). Праверана 11 снежня 2022.
  36. ↑ Каляды 25 снежня ці 7 студзеня — калі святкаваць вернікам Украіны — Украіна — tsn.ua
  37. ↑ Парашэнка падпісаў закон аб аб'яўленні выхаднога дня 25 снежня (укр.). Радыё Свабода. Праверана 11 снежня 2022.
  38. ↑ Коли святкувати Різдво: вибір між Москвою і Європою? (укр.). Радіо Свобода. Праверана 11 снежня 2022.
  39. ↑ Патрыярх Філарэт назваў умову, пры якой Украінская Царква пяройдзе на новы каляндар - РІСУ (укр.). Рэлігійна-інфармацыйная служба Украіны. Праверана 11 снежня 2022.
  40. ↑ Украінская царква пяройдзе на новы каляндар: Філарэт назваў умову (укр.). OBOZREVATEL NEWS (14 чэрвеня 2018). Праверана 11 снежня 2022.
  41. ↑ Патрыярх Філарэт: Калі Томасу нам не дадуць, гэта значыць, што Масква перамагла Сусветнага патрыярха. (укр.). Українська правда. Праверана 11 снежня 2022.
  42. ↑ У гэтым годзе Калядныя богаслужэнні мэтазгодна здзяйсняць двойчы - святар ПЦУ. (укр.). www.ukrinform.ua. Праверана 11 снежня 2022.
  43. ↑ Створаць працоўную групу. Кіраўнікі ПЦУ і УГКЦ абмеркавалі рэформу царкоўнага календара (руск.). nv.ua. Праверана 24 снежня 2022.
  44. ↑ ПЦУ і УГКЦ будуць разам думаць над рэформай царкоўнага календара (руск.). Украинская правда. Праверана 24 снежня 2022.
  45. ↑ Кіраўнікі ПЦУ і УГКЦ абмеркавалі рэформу царкоўнага календара (руск.). www.unian.net. Праверана 24 снежня 2022.
  46. ↑ Падчас сустрэчы Блажэннага Святаслава з Блажэнным Епіфаніем гаварылі аб рэформе царкоўнага календара (укр.)(недаступная спасылка). Українська Греко-Католицька Церква. Архівавана з першакрыніцы 24 снежня 2022. Праверана 24 снежня 2022.
  47. ↑ Адбылася сустрэча Прадстаяцеля ПЦУ з Айцом і Кіраўніком УГКЦ (укр.). OCU (24 снежня 2022). Праверана 24 снежня 2022.
  48. ↑ ПЦУ проситиме перенести День захисників і захисниць на 1 жовтня (укр.). Українська правда. Праверана 29 чэрвеня 2023.
  49. ↑ Зеленський запропонував змінити дату святкування Різдва та ще двох свят (укр.). Українська правда. Праверана 29 чэрвеня 2023.
  50. ↑ Свобода, Радіо (2023-06-28). "Зеленський пропонує святкувати Різдво 25 грудня, а не 7 січня – законопроєкт". Радіо Свобода(укр.). Праверана 2023-06-29.
  51. ↑ Зеленський зареєстрував у Раді законопроєкт про зміну дати святкування Різдва (укр.). www.ukrinform.ua (28 чэрвеня 2023). Праверана 29 чэрвеня 2023.
  52. ↑ "Різдво і Покрова по-новому. Яку календарну реформу пропонує Зеленський". BBC News Україна(укр.). Праверана 2023-06-29.
  53. ↑ Свабода, Радыё. Вярхоўная Рада Ўкраіны перанесьла сьвяткаваньне Раства на 25 сьнежня . Радыё Свабода (14 ліпеня 2023). Праверана 19 ліпеня 2023.
  54. ↑ Рада змінила дати трьох свят – Різдва, Дня Української Державності, Дня захисників і захисниць (укр.). www.ukrinform.ua (14 ліпеня 2023). Праверана 19 ліпеня 2023.
  55. ↑ Епіфаній расказаў, калі і пры якіх умовах можа з'явіцца рашэнне аб святкаванні Калядаў 25 снежня. (укр.). Радыё Свабода. Праверана 11 снежня 2022.
  56. ↑ «Расійскую імперыю зла» Пуцін і Кірыл не бачаць без Украіны — Епіфаній (radiosvoboda.org)
  57. ↑ Прамова Прадстаяцеля аб святкаванні Божага Нараджэння і тэме змены календара (укр.). OCU (25 снежня 2022). Праверана 30 снежня 2022.
  58. ↑ "Дата — няважная, гэта — не догма": Епіфаній распавёў, калі Украіна будзе святкаваць Раство і Пакрову (руск.). ТСН.ua (7 студзеня 2023). Праверана 7 студзеня 2023.
  59. ↑ ПЦУ на бліжэйшым Сінодзе дазволіць парафіям поўнасцю перайсці на новаюліянскі каляндар — мітрапаліт Епіфаній. (руск.). nv.ua. Праверана 7 студзеня 2023.
  60. ↑ "БУДЕТ ПОЛНАЯ КАЛЕНДАРНАЯ РЕФОРМА": ЕВСТРАТИЙ (ЗОРЯ) АНОНСИРОВАЛ СОБОР ПО РОЖДЕСТВУ (руск.). 5 канал. Праверана 2 лютага 2023.
  61. ↑ Свобода, Радіо (2023-02-06). "ПЦУ розгляне календарну реформу в травні – митрополит Євстратій після рішення УГКЦ". Радіо Свобода(укр.). Праверана 2023-02-09.
  62. ↑ Є всі підстави для позитивного рішення: ПЦУ про перехід на новий календар (укр.). espreso.tv. Праверана 6 лютага 2023.
  63. ↑ ПЦУ опублікувала традиційний та оновлений календар релігійних свят у березні. espreso.tv. Праверана 2 сакавіка 2023.
  64. ↑ "ПЦУ переходить на новий календар. Коли буде Різдво, Великдень, Покрова і Миколая". BBC News Україна(укр.). Праверана 2023-05-28.
  65. ↑ Свобода, Радіо (2023-11-12). "Києво-Печерська лавра оголосила про перехід на новоюліанський календар". Радіо Свобода(укр.). Праверана 2023-12-13.
  66. ↑ Кралюк, Петро (2023-01-02). "«Є сподівання, що ПЦУ і УГКЦ перейдуть на святкування Різдва 25 грудня» – професор Петро Кралюк". Радіо Свобода. Праверана 2023-03-27.
  67. ↑ а б Понад 60% українців підтримують перехід на новий церковний календар – опитування. Українська правда _Життя. Праверана 9 чэрвеня 2023.
  68. ↑ Закарпатпост. Грэка-Каталікі Закарпацці будуць святкаваць Каляды 7 студзеня (укр.). zakarpatpost.net. ЗакарпатПост (10 снежня 2022). Праверана 11 снежня 2022.
  69. ↑ Наўздагон сонцу: ці пяройдуць цэрквы на "новы" каляндар? (укр.). BBC News Україна (13 студзеня 2014). Праверана 11 снежня 2022.
  70. ↑ Найблажэйшы Святаслаў мяркуе пераходны перыяд для "грыгарыянскага" Раства. (укр.). Збруч (19 снежня 2020). Праверана 12 снежня 2022.
  71. ↑ Від сьогодні всі громади УГКЦ в Італії переходять на григоріанський календар (укр.). Синод Єпископів Української Греко-Католицької Церкви. Праверана 23 красавіка 2023.
  72. ↑ «Каляда ператворыцца ў гімн перамогі Украіны»: меркаванні Кіраўніка УГКЦ аб святкаванні Калядаў падчас вайны (укр.). Украінская Грэка-Каталіцкая Царква. Праверана 12 снежня 2022.
  73. ↑ Історичне рішення. Українська Греко-Католицька Церква в Австралії переходить на новий календар (укр.). SBS Language. Праверана 27 сакавіка 2023.
  74. ↑ Владика Микола Бичок прокоментував перехід УГКЦ в Австралії на новий стиль (укр.). Українська Греко-Католицька Церква. Праверана 27 сакавіка 2023.
  75. ↑ Апостольський екзархат у Німеччині та Скандинавії переходить на григоріанський календар (укр.). Українська Греко-Католицька Церква. Праверана 23 красавіка 2023.
  76. ↑ Апостольський Екзархат для українців греко-католиків у Німеччині та Скандинавії переходить на григоріанський календар - РІСУ (укр.). Релігійно-інформаційна служба України. Праверана 23 красавіка 2023.
  77. ↑ EPARCHIAL NEWS (англ.). ukrainianchurch. Праверана 10 чэрвеня 2023.
  78. ↑ а б Каляды 25 снежня. Як украінскім цэрквам перайсці на новы каляндар? (укр.). Радыё Свабода. Праверана 11 снежня 2022.
  79. ↑ Канавальчук, Яўген. Кіраўніцтва Саюза баптыстаў вырашыла перайсці на грыгарыянскі каляндар са снежня 2022 года - УСЦ ЕХБ (укр.). Газета Слова аб Слове (25 чэрвеня 2022). Праверана 11 снежня 2022.
  80. ↑ Баптысты Украіны пераходзяць на грыгарыянскі каляндар са снежня 2022 года (укр.). Рэлігійна-інфармацыйная служба Украіны. Праверана 11 снежня 2022.
  81. ↑ Управа УСЦ ЕХБ апублікавала рэкамендацыі па святкаванні хрысціянскіх святаў па новым стылі - РІСУ (укр.). Рэлігійна-інфармацыйная служба Украіны. Праверана 11 снежня 2022.
  82. ↑ Украінская Лютэранская Царква перайшла на новы юліянскі каляндар - РІСУ (укр.). Рэлігійна-інфармацыйная служба Украіны. Праверана 11 снежня 2022.
  83. ↑ Украінская Лютэранская царква першай адмовілася ад святкавання Раства 7 студзеня. (укр.). Збруч (29 снежня 2017). Праверана 11 снежня 2022.
  84. ↑ Украінская Царква Хрысціян Веры Евангельскай пераходзіць на грыгарыянскі каляндар - РІСУ (укр.). Рэлігійна-інфармацыйная служба Украіны. Праверана 11 снежня 2022.
  85. ↑ hdu. Украінская царква хрысціян веры евангельскай пераходзіць на грыгарыянскі каляндар (укр.). Хрысціяне для Украіны (12 ліпеня 2022). Праверана 11 снежня 2022.
  86. ↑ а б в г д е Протаіерэй Саланскі: Пераход на грыгарыянскі каляндар — патрабаванне сучаснасці(нявызн.). MUKACHEVO.NET. Праверана 11 снежня 2022.
  87. ↑ Велікодны і царкоўны календары. Чаму хрысціяне розных канфесій не святкуюць Вялікдзень разам? (укр.). Радіо Свобода. Праверана 11 снежня 2022.
  88. ↑ Ігар Брындак. Адкуль бярэцца Жыватворны Агонь?. Архівавана з першакрыніцы 7 вересня 2019. Праверана 18 листопада 2019.
  89. ↑ Епіфаній аб Жыватворным агні: Цуды не адбываецца, агонь проста выносіцца (укр.)(недаступная спасылка). Raskolam.net (2 мая 2021). Архівавана з першакрыніцы 11 снежня 2022. Праверана 11 снежня 2022.
  90. ↑ Жыватворны агонь сімвалізуе запаленыя свечкі - Іерусалімскі патрыярх (укр.). Духоўны Фронт Украіны (7 мая 2021). Праверана 11 снежня 2022.
  91. ↑ Пра секс без кахання, вайну на Данбасе, цырульню і Філарэта: Епіфаній на Рандэву з Янінай Сакаловай [украінская], Архівавана з арыгінала 2021-05-07, Праверана 2021-05-07
  92. ↑ Перанос Раства на 25 снежня не разглядаецца - УПЦ КП. Зеркало недели | Дзеркало тижня | Mirror Weekly. Праверана 11 снежня 2022.
  93. ↑ Ва УПЦ КП абверглі перанос Раства на 25 снежня ў сувязі з атрыманнем аўтакефаліі. LB.ua. Праверана 11 снежня 2022.
  94. ↑ Більшість українців проти перенесення Різдва на 25 грудня – DW – 23.12.2021 (укр.). dw.com. Праверана 11 снежня 2022.
  95. ↑ Дата святкавання Раства: сацыялагічнае апытанне 2022 года (укр.). ТСН.ua (19 снежня 2022). Праверана 19 снежня 2022.
  96. ↑ Большасць украінцаў падтрымліваюць перанос святкавання Раства на 25 снежня – апытанне (укр.). gordonua.com. Праверана 19 снежня 2022.
  97. ↑ "25 снежня ці 7 студзеня. Украінцы расказалі, як і калі будуць святкаваць Каляды". BBC News Україна(укр.). Праверана 2022-12-19.
  98. ↑ Дзевятнаццатае агульнанацыянальнае апытанне. Святкаванне Раства ва Украіне (20-21 лістапада 2022 года) (укр.). ratinggroup.ua. Праверана 19 снежня 2022.
  99. ↑ Больш данатаў на УСУ, новыя традыцыі і працяг байкоту прадаўцоў, якія да гэтага часу працуюць у Расіі - даследаванне «Делойт» аб навагоднім шопінг украінцаў (укр.). «Делойт» в Україні. Праверана 13 снежня 2023.
  100. ↑ Пераважная большасць украінцаў будзе святкаваць Нараджэнне Хрыстова 25 снежня - апытанне (укр.). Релігійна правда (8 снежня 2023). Праверана 13 снежня 2023.
  101. ↑ Уже понад 50%: в Україні все більше людей святкують Різдво 25 грудня (укр.). Українська правда. Життя. Праверана 8 мая 2024.
  102. ↑ У «Дія» можна прагаласаваць, калі б вы хацелі святкаваць Нараджэнне Хрыстова: 25 снежня ці 7 студзеня. The Village Україна (24 снежня 2022). Праверана 24 снежня 2022.
  103. ↑ У "Дія" стартавала апытанне аб даце святкавання Ражства Хрыстова. LB.ua. Праверана 24 снежня 2022.
  104. ↑ Большасць украінцаў ужо святкуюць Каляды 25 снежня, - працягваецца апытанне ў Дія (укр.). novynarnia.com (24 снежня 2022). Праверана 24 снежня 2022.
  105. ↑ Амаль 60% украінцаў хочуць святкаваць Каляды 25 снежня: вынікі галасавання ў «Дія». Українська правда _Життя. Праверана 30 снежня 2022.
Узята з "https://be.wikipedia.org/wiki/Рэформа_царкоўнага_календара_ва_Украіне"