Жан-Батыст Шарко

Жан-Батыст Шарко
фр.: Jean-Baptiste Charcot
Дата нараджэння	15 ліпеня 1867(1867-07-15)[…]
Месца нараджэння	Нёі-сюр-Сен, дэпартамент Сена, Францыя
Дата смерці	16 верасня 1936(1936-09-16)[…] (69 гадоў)
Месца смерці	Ісландыя
Месца пахавання	могілкі Манмартр
Грамадзянства	Францыя
Бацька	Жан Мартэн Шарко
Жонка	Jeanne Hugo[d] і Meg Cléry-Charcot[d]
Род дзейнасці	урач, падарожнік-даследчык, спартсмен, даследчык, гулец у рэгбі-юніён
Навуковая сфера	урач
Месца працы	Практычная школа вышэйшых даследаванняў[d]
Альма-матар	Эльзаская школа[d]
Член у	Французская акадэмія навук Марская акадэмія[d] Парыжская медыцынская акадэмія[d] Каралеўская акадэмія медыцыны Бельгіі[d] Légion d'honneur D.P.L.V.[d]
Узнагароды	Медаль заступнікаў[d] (1911) Вялікі залаты медаль SEP[d] (1927) Вялікі залаты медаль за даследаванні[d] (1912) медаль Калума[d] (1911) сярэбраны алімпійскі медаль[d]
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Жан-Батыст Агюст Эцьен Шарко (фр.: Jean-Baptiste Etienne Auguste Charcot; 15 ліпеня 1867 года, Нёі-сюр-Сен — 16 верасня 1936) — французскі палярны даследчык, акіянограф, медык і спартсмен. Сын вядомага лекара-псіхіятра Жана Мартэна Шарко.

У 1888 годзе Шарко служыў фельчарам у падраздзяленні альпійскіх стралкоў.

Біяграфія

Па заканчэнні школы і аж да смерці свайго бацькі ў 1893 годзе Шарко-малодшы шмат асіставаў яму ў яго медыцынскай рабоце, аб’ехаў мноства краін. У 1895 годзе ён абараніў дысертацыю доктара медыцыны «Прагрэсуючая цягліцавая дыстрафія». Адначасова Шарко шмат займаўся спортам і ў 1894 годзе стаў чэмпіёнам Францыі па рэгбі ў складзе клуба «Стад Франс». У 1896 годзе Шарко ажаніўся з Жанай Гюго, унучкай Віктора Гюго пасля таго, калі яна развялася з Леонам Дадэ.

У 1892 годзе Шарко набыў сваю першую яхту і затым паступова нарошчваў габарыты ветразных судоў пад сваім пачаткам і досвед кіраўніцтва імі. У 1901 годзе ён правёў шэраг акіянаграфічных даследаванняў у ваколіцах Гебрыдскіх, Шэтландскіх і Фарэрскіх астравоў, у 1902 годзе атрымаў званне марскога афіцэра і даплыў да Ісландыі і вострава Ян-Маен.

У 1903 годзе Шарко ўзначаліў французскую антарктычную экспедыцыю на трохмачтавай шхуне «Француз» (фр.: Français). Экспедыцыя доўжылася каля двух гадоў, Шарко даследаваў і апісаў каля 1000 кіламетраў берагавой лініі (апроч іншага, ён даў назву мору Белінсгаўзена) і прывёз 75 скрынь апісанняў і экспанатаў для парыжскага Музея натуральнай гісторыі. Па вяртанні ў Францыю Шарко развёўся з жонкай.

У 1908—1910 гадах Шарко правёў другую антарктычную экспедыцыю, падчас якой, акрамя ўсяго іншага, адкрыў востраў Шарко (каля 630 км², у 80 км ад Зямлі Аляксандра I), названы ім у гонар свайго бацькі, а таксама знайшоў шасціпрамянёвую губку Scolymastra joubini, самы доўгаіснуючы арганізм у жывёльным свеце (да 10 тыс. гадоў).

З пачаткам Першай сусветнай вайны Шарко першапачаткова служыў у марскім шпіталі ў Шэрбуры, але ўжо ў 1915 годзе атрымаў пад камандаванне супрацьлодачны карабель (спачатку брытанскі, паколькі Францыя не мела сваіх, а затым французскі, калі такі быў пабудаваны) і да канца вайны займаўся супрацьлодачнай абаронай у берагоў Брэтані і Нармандыі, быў узнагароджаны ордэнамі Францыі і Вялікабрытаніі.

Па заканчэнні вайны ў 1918—1925 гадах Шарко займаўся літалагічнымі даследаваннямі ў еўрапейскіх морах і прылеглых раёнах Атлантыкі, затым вывучаў усходняе ўзбярэжжа Грэнландыі, у 1928 годзе ўдзельнічаў у пошуках зніклай экспедыцыі Руаля Амундсена, у 1934—1936 гадах зноў працаваў у Грэнландыі, займаючыся падрыхтоўкай матэрыялаў для экспедыцыі Поля Эміля Віктара ўглыб вострава. Пры вяртанні з Грэнландыі карабель Шарко, які зваўся «Чаму б не?» (фр.: Pourquoi-Pas?), трапіў у буру і затануў недалёка ад Ісландыі, выратаваўся толькі адзін матрос. Жан-Батыст Шарко трагічна загінуў у моры, 12 кастрычніка быў пахаваны на парыжскіх могілках Манмартр.

Імем Шарко названы праліў і гара ў архіпелагу Кергелен. У 1952 годзе быў адкрыты помнік Жану Батысту Шарко ў Рэйк’явіку.

Кнігі Шарко

• Voyage au pôle Sud (1903—1905), Librairie Gelly, 1971
• Le «Pourquoi pas?» dans l’Antarctique 1908—1910, Arthaud, Paris, 1996, ISBN 2-7003-1088-8
• La Mer du Groenland, GNGL Productions, 1998 ISBN|2-9133623-00-X

Спасылкі

• На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Жан-Батыст Шарко
• Sur les traces du «Pourquoi-Pas?»
• В Большой советской энциклопедии
• Биография
• Каланов Н. А. Имена кораблей первооткрывателей