Чавускі павет

Чавускі павет
Герб Сцяг
Краіна	Расійская імперыя
Уваходзіць у	Магілёўская губерня
Адміністрацыйны цэнтр	Чавусы
Дата ўтварэння	2 красавіка 1777
Дата скасавання	4 мая 1922
Насельніцтва (1897)	88 686
Плошча	1 168 вёрст² км²

Ча́вускі павет (руск.: Чаусский уезд) — адміністрацыйна-тэрытарыяльная адзінка на Беларусі ў 1777—1922 гг. Цэнтр — г. Чавусы.

Гісторыя

Першапачаткова тэрыторыя павета ўваходзіла ў склад Магілёўскага намесніцтва Вялікага Княства Літоўскага, якое з 1566 года стала часткай Аршанскага павета Віцебскага ваяводства. З 1589 года ў Магілёўскай воласці. Пасля першага падзелу Рэчы Паспалітай з 1772 па 1777 тэрыторыя адносілася да Магілёўскай правінцыі Расійскай імперыі. У 1777 годзе быў утвораны Чавускі павет у складзе Магілёўскай губерні. У 1796 годзе Магілёўская губерня стала часткай Беларускай губерні, а ў 1801 годзе зноў была выдзелена ў самастойную адзінку.

У красавіку 1919 года павет быў уключаны ў Гомельскую губерню. У маі 1922 года павет быў скасаваны, а яго тэрыторыя была перададзеная ў Горацкі і Магілёўскі паветы. У цяперашні час адпавядае Чавускаму і Дрыбінскаму раёну Магілёўскай вобласці.

Геаграфія

Чавускі павет займаў сярэднюю частку Магілёўскай губерні. Плошча паверхні 2168 кв. вёрст. Плошча павета ўзгорыстая, мае скланенне на поўдзень. Глеба пераважна суглінкавая. Аброшваецца сістэмай ракі Проні, прытоку Сажа. Проня працякала ў павеце 60 вёрст і прымала ў сябе р. Басю з Поўна, Галубінай, Аўчосай і Касінкай, Раста з Дублянкай, Плясной і Рудзеяй. Сплаўных і суднаходных рэк няма. Азёр няма, балот няшмат.

Насельніцтва

Жыхароў у 1900 годзе налічвалася 90 568 чал. (44 969 мужскога і 45 599 жаночага), З іх сяляне складалі 58%, мяшчане — 8%. Праваслаўных 83 479 чалавек, рыма-каталікоў — 1 937 чалавек, астатніх хрысціян — 673 чалавек, іудзеяў — 4 479 чал. Населеных месцаў было 280, у тым ліку 1 горад і 5 мястэчак.

Адміністрацыйны падзел

Воласці

• Гладкаўская — с. Гладкава,
• Галянёўская — с. Галяні,
• Гарадзецкая — с. Гарадзецк,
• Горская — м. Горы,
• Дрыбінская — м. Дрыбіна,
• Радамльская — с. Радамля,
• Расненская — м. Расна,
• Чавуская — г. Чавусы,
• Чарняўская — с. Чэрнеўка

Прамысловасць

Фабрык і заводаў было 153, з 828 працоўнымі і вытворчасцю на 74 302 р. У павеце была найбольшая колькасць млыноў — 110 і сукнавальняў — 17; па суме вытворчасці першае месца займалі 6 вінакурных заводаў (37 232 р.).

Гл. таксама

• Чавускі раён

Літаратура

• Насевіч, В. Чавускі павет / Вячаслаў Насевіч // Энцыклапедыя гісторыі Беларусі. У 6 т. Т. 1: А — Беліца / Рэдкал.: М. В. Біч і інш.; Прадм. М. Ткачова; Маст. Э. Э. Жакевіч. — Мн. : БелЭн, 1993. — 20 000 экз. — ISBN 5-85700-074-2. С. 132.

Спасылкі

• Чаусский уезд. Список волостей, населённых пунктов
• Чавусы — горад святога Марціна (урывак з кнігі Я. А. Зубовіча)