Чавускі раён

Чавускі раён
Сцяг Герб
Краіна	Беларусь
Уваходзіць у	Магілёўская вобласць
Адміністрацыйны цэнтр	Чавусы
Кіраўнік	Аляксандр Аляксеевіч Яфімчыкаў[d]
Афіцыйныя мовы	Родная мова: беларуская 60,79 %, руская 38,57 % Размаўляюць дома: беларуская 19,12 %, руская 79,47 %
Насельніцтва (2009)	21 242 чал. (12-е месца)
Шчыльнасць	14,44 чал./км² (16-е месца)
Нацыянальны склад	беларусы — 94,32 %, рускія — 4,1 %, іншыя — 1,58 %
Плошча	1 471,39 км² (8-е месца)
Вышыня над узроўнем мора	193 м
Афіцыйны сайт
Чавускі раён на Вікісховішчы

Чавускі раён — адміністрацыйная адзінка ў складзе Магілёўскай вобласці. На поўначы мяжуе з Дрыбінскім, на захадзе — з Слаўгарадскім і Быхаўскім, на ўсходзе — з Мсціслаўскім і Чэрыкаўскім раёнамі.

Геаграфія

Раён займае частку Аршанска-Магілёўскай раўніны. У фарміраванні рэльефу галоўную ролю адыграў Сожскі ледавік і яго водна-ледавіковыя патокі. Тэрыторыя раёна раўнінна-узгорыстая, мае агульны нахіл з поўначы на поўдзень. Плошча — 1471 км², з іх ралля — 53006 га, лугі — 27500 га, лясы — 44780 га, балоты — 3790 га, вадаёмы — 1780 га. Асноўныя рэкі — Проня з прытокамі Бася і Раста.

Горад Чавусы — цэнтр Чавускага раёна, размешчаны на рацэ Бася. Знаходзіцца на адлегласці 41 км ад Магілёва, у 5 км ад чыгуначнай станцыі Чавусы на лініі «Магілёў-Крычаў».

Гісторыя

Горад вядомы з сярэдзіны XVI стагоддзя як вёска Чаўсавічы. З 1589 года ў Магілёўскай эканоміі. З 1604 года населены пункт набыў статус горада. У 1634 годзе горад атрымаў магдэбургскае права. З 1924 года горад — цэнтр раёна. У дарэвалюцыйны час горад Чавусы быў цэнтрам аднайменнага павета.

Дэмаграфія

Насельніцтва раёна складае 29,7 тыс. чалавек. Усяго акрамя Чавусаў налічваецца 172 сельскіх населеных пункта.

• У раёне на 1 студзеня 2001 года пражывала 25500 чалавек. У Чавусах — 11 тысяч, у сельскіх населеных пунктах — 14 500 чалавек.
• На пачатак 2004 года ў раёне пражывала 23317 чалавек. У Чавусах — 10848 чалавек, у сельскіх населеных пунктах — 12469 чалавек.
• На 1 студзеня 2009 года пражывала 20800 чалавек. У Чавусах — 10,4 тысячы, у сельскіх населеных пунктах — 10 400 чалавек.

Эканоміка

Прадпрыемствы горада выпускаюць малочную прадукцыю, ажыццяўляюць першасную апрацоўку лёну, вырабляюць будаўнічыя матэрыялы.

Транспарт

Горад Чавусы — вузел аўтадарог на Магілёў, Крычаў, Мсціслаў, Чэрыкаў.

Славутасці

Асноўны артыкул: Спіс гісторыка-культурных каштоўнасцей Чавускага раёна

Вядомыя ўраджэнцы і жыхары

• Сямён Іванавіч Азараў (1909, в. Вілейка — 1942) — Герой Савецкага Саюза.
• Іван Аношкін — беларускі пісьменнік.
• Яўген Піліпавіч Барысенка — беларускі вучоны ў галіне сельскай гаспадаркі.
• Алесь Емяльянаў (1952, Забалацце — 2005) — беларускі паэт, перакладчык.
• Андрэй Ігнатавіч Івіцкі — беларускі вучоны ў галіне меліярацыі.
• Аляксандр Віктаравіч Клачкоў (нар. 1952, в. Ваўкавiчы) — навуковец у галiне механiзацыi сельскай гаспадаркi, займаецца лiтаратурнай творчасцю.
• Іван Насовіч (1788—1877) — беларускі мовазнавец-лексікограф, фалькларыст і этнограф, стваральнік першага беларускага слоўніка.
• Мікалай Цярэнцьевіч Палякоў — беларускі скульптар.
• Уладзімір Лаўрэнавіч Рагуцкі — беларускі паэт.

Літаратура

• Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш.. — Мн.: БелЭн, 2003. — Т. 17: Хвінявічы — Шчытні. — 512 с. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0279-2 (т. 17), ISBN 985-11-0035-8.

Спасылкі

• Адміністрацыйны падзел і вёскі Чавускага раёна(недаступная спасылка)
• Звесткі аб Чавускім раёне Архівавана 24 лютага 2017. (руск.)
• Геаграфічныя звесткі Архівавана 31 ліпеня 2019. (руск.)