Перайсці да зместу

Саламарэчча

З Вікіпедыі, свабоднай энцыклапедыі
Вёска
Саламарэчча
Краіна
Вобласць
Раён
Сельсавет
Каардынаты
Першая згадка
1540[1]
Водныя аб’екты
Насельніцтва
  • ▲102 чал. (2019)
Часавы пояс
Тэлефонны код
+375 17
Паштовыя індэксы
223044
Аўтамабільны код
5
СААТА
6236882073
Саламарэчча на карце Беларусі ±
Саламарэчча (Беларусь)
Саламарэчча
Саламарэчча (Мінская вобласць)
Саламарэчча

Саламарэ́чча[2] (трансліт.: Salamarečča, руск.: Соломоречье) — вёска ў Мінскім раёне Мінскай вобласці. Уваходзіць у склад Юзуфоўскага сельсавета[3]. Стаіць на рацэ Чарняўка (мясцовая назва Саламарэча).

Назва

[правіць | правіць зыходнік]

Назва Саламарэчча ад назвы ракі Саламарэчы (ст.-бел. Соломереча), якая балцкага паходжання, двухасноўная[4].

Першая аснова Sal- звязаная з літоўскім salti «памалу цячы», прускім salus «дажджавы ручай». Ад кораня *sel- / sal-, ад якога таксама літоўскія гідронімы тыпу Salantas, Sal-upis, Sėliupis, латвійскія Salaca, Sal-upe, Sēlīte, таксама балцкія гідронімы на Павоччы тыпу Салона, Села, Селна[5].

Другая аснова Merk- ад літоўскага merkti «мачыць, замочваць; моцна ліць (пра дождж)», ад чаго літоўскія гідронімы тыпу Merkys «(рака) Мерач»[6].

Недалёка ад цячэння ракі Саламарэчы таксама рэкі з балцкімі назвамі Вяча (у яе Саламарэча ўцякае), Цна, Усяжа, Удра, Гуйка.

Гісторыя

[правіць | правіць зыходнік]

Ранняя гісторыя

[правіць | правіць зыходнік]
Герб Саламярэцкіх «Равіч»

Упершыню Саламарэчча (Саламярэч) упамінаецца ў 1540 годзе[7]. На 1567 год уладанне князёў Саламярэцкіх, у Менскім павеце Менскага ваяводства Вялікага Княства Літоўскага[7]. У дакументах старабеларускай мовай трапляюцца назвы Соломеречье, Старые Соломерычи (Соломеричи, Соломерычы). У 1558 годзе князь Іван Саламярэцкі і Ганна Глябовічаўна фундавалі тут Свята-Пакроўскі мужчынскі манастыр, на які ў 1576 годзе запісалі вёскі Бараўляны і Бандачы. У царкве пры манастыры былі сямейныя пахаванні князёў Саламярэцкіх[8]. У 1582 годзе мястэчка Старыя Саламарэчы, ёсць замак, маёнтак, стадола, праваслаўная царква, уласнасць княгінь І. Б. Саламярэцкай, Ганны Глябовічаўны і Багдана Іванавіч Саламярэцкага[9].

У канцы XVII стагоддзя род Саламярэцкіх згас па мячы, па кудзелі ўласнасць пераходзіла да іншых родаў[8]. Па чарзе землямі Саламярэцкіх валодалі: Статкевічы, Сухадольскія, Палубінскія, Сапегі[8]. У 1667 годзе маёнтак, 15 дымоў, уласнасць К. Каманякі, у тым жа годзе маёнтак, 13 дымоў, уласнасць В. Заслаўскага[9]. У 1674 годзе Саламарэчча было ў заставе (залогу) у Крыштафа Міхала Шпілеўскага і Еўфрасінні з Юрэвічаў[8].

У 1745 годзе Гарадок Саламарэцкі (Сёмкаў Гарадок) атрымлівае Адам Хмара. У 1745—1748 гадах Саламарэчча трымаў у залогу Рафал Шпілеўскі, гараднічы мсціслаўскі, у 1748—1751 гадах Міхал Галеўскі. У 1751 годзе Міхал Галеўскі, чашнік смаленскі, набывае Саламарэчча, у 1763 годзе саступае яго Міхалу Валадковічу і Кацярыне з Галімскіх[8]. У 1761 годзе былі двор з пабудовамі, карчма, пякарня, бровар, вадзяны млын. У 1791 годзе вёска, цэнтр маёнтка (9 вёсак), 187 дымоў, 5 корчмаў, уласнасць Валадковічаў.

У выніку другога падзелу Рэчы Паспалітай 1793 года тэрыторыя апынулася ў складзе Расійскай імперыі, у Мінскім павеце Мінскай губерні. Пасля 1861 года ў Сёмкава-Гарадзецкай воласці Мінскага павета. У 1863 годзе пабудавана драўляная Свята-Параскеўская царква. Да 1883 годзе маёнтак уласнасці Юзафа Валадковіча, пасля яго сына Вінцэнта[8]. У 1886 годзе былі вінакурны завод, ветраны млын. У 1896 годзе адкрыта царкоўна-прыходская школа. Паводле перапісу 1897 года былі аднайменныя маёнтак і пагост, былі царква і харчэўня. У 1903 годзе маёнткам Саламарэчча валодае дзейны стацкі саветнік Вікенцій Ігнатавіч Валадковіч[10]. Паводле перапісу 1917 года былі аднайменныя маёнтак і хутар.

Найноўшы час

[правіць | правіць зыходнік]
Пакроўская царква пераробліваецца ў клуб, 1930 г.

З канца лютага 1918 года тэрыторыя акупаваная войскамі Германскай імперыі. 25 сакавіка 1918 года згодна з Трэцяй Устаўной граматай абвешчана часткай Беларускай Народнай Рэспублікі. Жыхары Сёмкава-Гарадзецкай воласці атрымлівалі пасведчанні Народнага Сакратарыята Беларусі[11]. У снежні 1918 года занята Чырвонай Арміяй, з 1 студзеня 1919 года ў адпаведнасці з пастановай І з’езда КП(б) Беларусі яна ўвайшла ў склад Савецкай Беларусі, з 27 лютага 1919 года — у ЛітБел ССР. У час польска-савецкай вайны ў ліпені 1919 — ліпені 1920 гадоў пад акупацыяй Польшчы (Мінская акруга ГУУЗ).

З 31 ліпеня 1920 года ў Беларускай ССР. Маёнтак нацыяналізаваны, у 1922 годзе створаны саўгас «Саламарэчча». З 20 жніўня 1924 года пасёлак у Гатавіцкім сельсавеце Заслаўскага раёна Менскай акругі (да 26 ліпеня 1930). Паводле перапісу 1926 года ў пасёлку была працоўная школа. З 20 лютага 1938 года ў Менскай вобласці. У 1930-м годзе Пакроўская царква была перароблена бальшавіцкімі ўладамі ў клуб, металічны рыштунак і званы пераплаўлены[12].

У Другую сусветную вайну з канца чэрвеня 1941 года да пачатку ліпеня 1944 года пад акупацыяй Германіі.

З 8 лютага 1959 года ў Мінскім раёне. З 20 студзеня 1960 года ў Папярнянскім сельсавеце. З 28 мая 2013 года ўваходзіць у склад Юзуфоўскага сельсавета[3].

Насельніцтва

[правіць | правіць зыходнік]
  • 1897 год — маёнтак, 5 двароў, 68 жыхароў; пагост, 3 двары, 18 жыхароў
  • 1917 год[13] — маёнтак, 1 двор, 98 жыхароў (усе беларусы); хутар, 5 двароў, 22 жыхары (4 беларусы, 8 расійцаў, 2 палякі, 8 «іншых», у складзе насельніцтва былі радкі толькі з беларусамі, вялікаросамі, украінцамі, палякамі і яўрэямі).
  • 1926 год — 18 двароў, 87 жыхароў
  • 1997 год — 37 двароў, 96 жыхароў
  • 2009 год — 82 жыхары
  • 2019 год — 102 жыхары[14]

Славутасці

[правіць | правіць зыходнік]
  • Рэшткі сядзібы.

Страчаная спадчына

[правіць | правіць зыходнік]
  • Свята-Пакроўская царква.
  • Пакроўская царква пераробліваецца ў клуб, 1930 г.

Крыніцы

[правіць | правіць зыходнік]
  1. ↑ Беларуская Вікіпедыя — 2007.
  2. ↑ Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь: Мінская вобласць: нарматыўны даведнік / І. А. Гапоненка, І. Л. Капылоў, В. П. Лемцюгова і інш.; пад рэд. В. П. Лемцюговай. — Мн.: Тэхналогія, 2003. — 604 с. ISBN 985-458-054-7. (DJVU). Сустракаецца таксама варыянт Сало́мірачы, мн.
  3. ↑ а б Рашэнне Мінскага абласнога Савета дэпутатаў № 234 ад 28 мая 2013 г. «Аб змяненні адміністрацыйна-тэрытарыяльнага ўстройства Мінскай вобласці» Архівавана 11 снежня 2013. (руск.)
  4. ↑ K. Būga. Rinktiniai raštai. Т. 1. Vilnius, 1958. С. 414.
  5. ↑ Топоров В. Н. Еще раз о неврах и селах в общебалтийском этноязыковом контексте (народ, земля, язык, имя). Из истории и.-евр. *neur-: *-nour- и *sel- (неумирающая память об одном балтийском племени) // Балто-славянские исследования. XVII. Москва, 2006. С. 479—482.
  6. ↑ A. Vanagas. Lietuvių hidronimų etimologinis žodynas. — Vilnius, 1981. — С. 212.
  7. ↑ а б Вялікі гістарычны атлас Беларусі : у 4 т. / Дзяржаўны камітэт па маёмасці Рэспублікі Беларусь, Рэспубліканскае унітарнае прадпрыемства «Белкартаграфія»; рэдкалегія: В. Л. Насевіч (галоўны рэдактар) [і інш.]. — Т. 1 / [рэд. Л.У. Шклярэвіч]. — Мінск: Белкартаграфія, 2009. — 244, [3] с., іл. — ISBN 978-985-508-060-3. С. 232.
  8. ↑ а б в г д е SgKP 1890, s. 61.
  9. ↑ а б ГВБ 2012, с. 451.
  10. ↑ Списокъ землевладѣльцевъ Минской губерніи 1903, с. 4.
  11. ↑ Вялікі гістарычны атлас Беларусі : у 4 т. / Дзяржаўны камітэт па маёмасці Рэспублікі Беларусь, Рэспубліканскае унітарнае прадпрыемства «Белкартаграфія»; рэдкалегія: В. Л. Насевіч (галоўны рэдактар) [і інш.]. — Т. 4 / [рэд. В.Л. Насевіч]. — Мінск: Белкартаграфія, 2018. — 270 с., іл. — ISBN 978-985-508-476-2. С. 19.
  12. ↑ Чырвоная Беларусь 1930, с. 13.
  13. ↑ Список населенных мест Б.С.С.Р. (б. Минской губернии) 1924, с. 155.
  14. ↑ Belarus. pop-stat.mashke.org. Праверана 26 красавіка 2024.

Літаратура

[правіць | правіць зыходнік]

Спасылкі

[правіць | правіць зыходнік]
Узята з "https://be.wikipedia.org/w/index.php?title=Саламарэчча&oldid=4867796"