Іван Іванавіч Пстыга

Іван Іванавіч Пстыга
Дата нараджэння	10 красавіка 1918(1918-04-10)
Месца нараджэння	Сухаполь[d], Златавустаўскі павет[d], Уфімская губерня[d], РСФСР
Дата смерці	23 лютага 2009(2009-02-23) (90 гадоў)
Месца смерці	Масква, Расія
Месца пахавання	Траякураўскія могілкі
Альма-матар	Тамбоўскае вышэйшае ваеннае авіяцыйнае Чырванасцяжнае вучылішча лётчыкаў імя М. М. Расковай[d] (1940) Military Academy of the General Staff of the Armed Forces of the USSR[d] (1957)
Грамадзянства	СССР  Расія
Прыналежнасць	СССР
Род войскаў	Ваенна-паветраныя сілы СССР
Гады службы	1936—1992
Званне	маршал авіяцыі
Камандаваў	16-я паветраная армія 893-і штурмавы авіяполк
Бітвы/войны	Вялікая Айчынная вайна
Узнагароды і званні	Merited Military Pilot of the USSR[d] (1967)
Аўтограф
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Іван Іванавіч Псты́га (10 красавіка 1918, в. Сухаполь, Уфімская губерня, цяпер Башкартастан — 23 лютага 2009, Масква, Расія) — савецкі ваенны лётчык, военачальнік, маршал авіяцыі (1975), Герой Савецкага Саюза (1978), заслужаны ваенны лётчык СССР (1967).

Біяграфія

Нарадзіўся ў сялянскай сям’і выхадцаў з Гродзенскай губерні, якія эвакуіраваліся ў Башкірыю з пачаткам Першай сусветнай вайны. Беларус.

У сям’і было восем дзяцей. Бацька — Іван Рыгоравіч — скончыў прыходскую школу, быў самым пісьменным чалавекам у вёсцы. Маці — Еўдакія Фамінічна — была хатняй гаспадыняй. У дзяцінстве пераехаў з сям’ёй ва Уфу, дзе скончыў школу.

Прызваны на службу ў Чырвоную армію ў 1936 годзе. У 1940 годзе скончыў Энгельскае ваеннае авіяцыйнае вучылішча, і быў прызначаны камандуючым звяна 211-га бамбардзіровачнага авіяпалка ВПС Адэскай ваеннай акругі.

У Вялікую Айчынную вайну з 1941 года ваяваў на Паўднёва-Заходнім, Сталінградскім, Бранскім, 1-м і 2-м Прыбалтыйскім, 2-м Беларускім і 1-м Украінскім франтах: камандзір звяна, эскадрыллі, начальнік паветрана-стралковай службы авіядывізіі, корпуса, камандзір штурмавога авіяпалка.

22 чэрвеня 1941 года здзейсніў свой першы баявы вылет. Першапачаткова лётаў на бамбардзіроўшчыку Су-2. Здзейсніў 21 баявыя вылеты, у адным з якіх яго самалёт быў збіты.

У сакавіку—верасні 1942 года ў горадзе Балашове прайшоў перанавучанне на штурмавік Іл-2. Камандаваў спачатку звяном, потым эскадрылляй 504-га штурмавога авіяпалка. Яго эскадрылля асабліва паспяхова дзейнічала пад Сталінградам, у выніку яе дзеянняў вораг панёс вялікія страты.

У снежні 1943 года прызначаны камандзірам 893-га штурмавога авіяпалка 307-й штурмавой авіядывізіі. Пад яго кіраўніцтвам лётчыкі гэтага злучэння паспяхова дзейнічалі падчас вызвалення Беларускай ССР і Прыбалтыкі — за баявыя дзеянні пад Віцебскам полк атрымаў ганаровае найменне «Віцебскі», а за актыўны ўдзел у вызваленні Барысава, Мінска, Вільні, Ліды быў узнагароджаны ордэнам Чырвонага Сцяга.

Я ганарыўся і ганаруся, што давялося ўдзельнічаць у вызваленні Беларусі — шматпакутнай зямлі гераічнага народа. Раней мне не даводзілася бываць на радзіме маіх продкаў. Наша мясцовасць доўгія гады знаходзілася пад уладай панскай Польшчы. Пералятаючы з 3-га Беларускага на 1-ы Украінскі фронт, шлях нашага палка праходзіў зусім выпадкова праз гэтыя месцы. Я лёгка знайшоў вёскі Хвалава і Крыніцу Пружанскага раёна Гродзенскай губерні, заклаў віраж і міжволі падумаў пра бацьку: як бы здзівіўся ён, даведаўшыся, што яго сын усё ж такі пабачыў зямлю прашчураў ... Іван Пстыга, «На боевом курсе».

У далейшым ўдзельнічаў ў вызваленні Польшчы, баях ва Усходняй Прусіі. За ўвесь час вайны Іван Пстыга здзейсніў 96 баявых вылетаў, асабіста збіў 2 знішчальнікі, адзін з якіх — у лабавой атацы.

Пасля вайны працаваў на камандных пасадах у Ваенна-паветраных сілах і іншых пасадах ва Узброеных сілах СССР і Расіі. Скончыў Ваенную акадэмію Генштаба і ў 1957 годзе прызначаны намеснікам камандуючага ваенна-паветраных сіл Ленінградскай ваеннай акругі.

З 1958 года — першы намеснік, а праз год — камандуючы ваенна-паветранымі сіламі Групы савецкіх войск у Германіі. У 1967 годзе стаў намеснікам галоўнакамандуючага ВПС па баявой падрыхтоўцы.

У 1977 годзе пад яго кіраўніцтвам была створана Цэнтральная інспекцыя бяспекі палётаў Узброеных сіл СССР. Ён распрацаваў «формулу бяспекі палётаў» — сукупнасць якасцяў асабовага складу, правілаў лётнай службы, кіравання палётамі, рэгулярнасці палётаў, надзейнасці авіяцыйнай тэхнікі, — якая легла ў аснову сістэму забеспячэння бяспекі палётаў, дзейснай да гэтага часу. Дзякуючы Пстыгу атрымалася мінімізаваць колькасць лётных здарэнняў у авіяцыйных частках СССР.

З 1983 года — ваенны інспектар-саветнік Групы генеральных інспектараў Міністэрства абароны СССР. Праводзіў вялікую аналітычную працу, абагульняў досвед баявых дзеянняў савецкіх авіячастак у гады вайны.

У 1992 годзе выйшаў у адстаўку, жыў у Маскве. Памёр 23 лютага 2009 года на 91-м годзе жыцця. Пахаваны на Траякураўскіх могілках.

Узнагароды

Узнагароджаны двума ордэнамі Леніна (1955, 1978), двума ордэнамі Айчыннай вайны 1-й ступені (1943, 1985), двума ордэнамі Чырвонай Зоркі (1951), ордэнам Кастрычніцкай Рэвалюцыі (1974), ордэнам Аляксандра Неўскага (1944), ордэнам «За службу Радзіме ва Узброеных Сілах СССР» 3-й ступені (1988), шэрагам савецкіх і расійскіх медалёў.

Званне Героя Савецкага Саюза прысвоена ўказам Прэзідыума Вярхоўнага Савета СССР 7 красавіка 1978 года «за асабістую мужнасць і адвагу, праяўленыя ў барацьбе з нямецка-фашысцкімі захопнікамі ў гады Вялікай Айчыннай вайны, вялікі ўнёсак у падрыхтоўку і павышэнне баявой гатоўнасці войск у пасляваенны перыяд і асваенне складанай баявой тэхнікі».

Іван Пстыга — адзіны беларус, узнагароджаны ордэнамі Чырвонага Сцяга 7 разоў, адзін з двух беларусаў — маршалаў роду войск.

Літаратура

• Беларуская ССР. Кароткая Энцыклапедыя. У 5-і т. Т. 5.: Біяграфічны даведнік / Рэд. кал.: І. П. Шамякін і інш.. — Мн.: Гал. рэд. БелСЭ імя П. Броўкі, 1981. — Т. 5. — С. 439. — 720 с. — 15 000 экз.
• Беларуская Савецкая Энцыклапедыя. У 12 т. Т. 8. Паддубнікі — Рабкі / Рэдкал.: П. У. Броўка (гал. рэд.) і інш. — Мн.: БелСЭ, 1975. — 676 с.: іл., карты. — С. 621
• Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 13: Праміле — Рэлаксін / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 2001. — Т. 13. — 576 с. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0035-8. — ISBN 985-11-0216-4 (т. 13). — С. 108