Любляна

Горад Любляна славенск.: Ljubljana Герб Сцяг Любляна з замка Краіна Славенія Каардынаты 46°03′ пн. ш. 14°31′ у. д. Жупан Зоран Янковіч Першая згадка 1144 Ранейшыя назвы ням.: Laibach Плошча 275 км² Вышыня цэнтра 298 м Водныя аб’екты Сава і Любляніца Афіцыйная мова славенская мова Насельніцтва 280 000 чалавек (2008) Шчыльнасць 1018 чал./км² Агламерацыя 550 000 чалавек Нацыянальны склад пераважна славенцы Часавы пояс UTC+1, летам UTC+2 Тэлефонны код 01 Паштовыя індэксы 1000 Аўтамабільны код LJ Афіцыйны сайт ljubljana.si (славенск.)(англ.) Любляна на карце Славеніі

Медыяфайлы на Вікісховішчы

Любляна (славенск.: Ljubljana , ням.: Laibach, італ.: Lubiana) — самы вялікі горад і сталіца Славеніі. Насельніцтва — 323 тыс. чал. (1990). Горад размешчаны ў межгорнай катлавіне, па абодвух берагах ракі Любляніцы, каля яе ўпадзення ў раку Саву.

Гісторыя

У I стагоддзі на месцы горада быў размешчаны ўмацаваны рымскі ваенны лагер, які затым стаў горадам Эмона (знішчаны варварамі ў V стагоддзі). Як славянскае селішча Любляна ўпершыню згадваецца ў 1144 годзе. У XIII стагоддз0і атрымала правы горада (нямецкая назва — Лайбах), адміністрацыйны цэнтр Крайны. У 1335 годзе горад перайшоў у валадарства аўстрыйскіх Габсбургаў. З XV стагоддзя рэзідэнцыя біскупа. З 1809 года галоўны горад Ілірыйскіх правінцый, створаных па распараджэнні Напалеона I. Пасля Венскага кангрэса (1814—1815) далучана да Аўстрыйскай імперыі. У 1821 годзе тут праходзіў кангрэс Святога саюза (Лайбахскі кангрэс), на якім прысутнічаў расійскі імператар Аляксандр I. З 1918 года Любляна ў складзе Каралеўства сербаў, харватаў і славенцаў (з 1929 года — Каралеўства Югаславія) у якасці сталіцы Славеніі. У красавіку 1941 года акупаваная войскамі Італіі, з 1943 года — Трэцяга рэйха. У маі 1945 годзе горад вызвалены Народна-вызваленчым войскам Югаславіі.

Культура

З антычных часоў у Любляне захаваліся астаткі акведука, некропаля і гарадскіх умацаванняў. Гістарычнае ядро горада — крэпасць Град (IX ст.).

У горадзе размешчаныя Люблянскі ўніверсітэт (заснаваны 1595—1596 гг. як езуіцкі каледж, рэарганізаваны 1809—1810 гг. і ў 1919 г.), Славенская Акадэмія навук і мастацтваў, Вышэйшая педагагічная школа, Славенская філармонія (заснаваная ў 1702 г.), Нацыянальная бібліятэка Славеніі і ўніверсітэцкая бібліятэка (заснаваная ў 1774 г.), Нацыянальная і Сучасная галерэі, Нацыянальны і этнаграфічны музей Славеніі.

Архітэктура

Архітэктурнае аблічча Любляны — стыль барока: Палац біскупа (XVI ст.), сабор Святога Мікалая (пачатак XVIII ст.; архітэктар А. Поца), ратуша (пачатак XVIII ст.; архітэктар Г. Мачэк), некалькі цэркваў XVII—XVIII стст., Гатэль «Уньён», будынак універсітэцкай бібліятэкі (пачатак XX ст.; мадэрн; архітэктар Й. Плечнік), будынак Народнай скупшчыны (1950-я гг.; архітэктар У. Гланц), спартыўная зала «Ціволі», Дом друку (1960-я гг.; архітэктары М. Боціч, Б. Коцмут).

Насельніцтва

Год Колькасць 1890 30 506 1953 113 666 1995 276 000 2008 260 183 Год Колькасць 2011 272 220 2012 272 554 2013 274 826 2014 277 554 Год Колькасць 2015 278 789 2016 279 756 2017 280 310 2018 280 940 Год Колькасць 2019 284 355 2020 286 745 2022 284 293

Гарады-пабрацімы

•  Ploče^[d], Харватыя
•  Астрахань, Расія (1997)
•  Афіны, Грэцыя
•  Браціслава, Славакія (4 сакавіка 1967)
•  Брусель, Бельгія
•  Брусельскі сталічны рэгіён, Бельгія
•  Бялград, Сербія (лістапад 2010)
•  Вена, Аўстрыя
•  Вільня, Літва
•  Вісбадэн, Германія (1975)
•  Грац, Аўстрыя (4 кастрычніка 2001)^[…]
•  Заграб, Харватыя
•  Карльстад, Швецыя
•  Кліўленд, ЗША
•  Леверкузен, Германія
•  Мардзін^[d], Турцыя
•  Масква, Расія
•  Нотынгем, Вялікабрытанія (1963)
•  Парма, Італія
•  Пезара, Італія
•  Пернік, Балгарыя
•  Рыека, Харватыя
•  Сараева, БіГ
•  Скоп’е, Паўночная Македонія (2007)
•  Сус, Туніс
•  Тбілісі, Грузія (7 кастрычніка 1977)^[…]
•  Трыест, Італія
•  Хемніц, Германія (1966)
•  Чэнду, Кітай (25 кастрычніка 1981)

Літаратура

• Любля́на // Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 9: Кулібін — Малаіта / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 1999. — Т. 9. — С. 398. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0035-8. — ISBN 985-11-0155-9 (т. 9).
• Любля́на // Большой словарь географических названий (руск.) / Гл. ред. В. М. Котляков. — Екатеринбург: У-Фактория, 2003. — С. 382. — 832 с. — 10 000 экз. — ISBN 5-94799-148-9.
• Любля́на // Географический энциклопедический словарь: Географические названия (руск.) / Гл. ред. А. Ф. Трёшников; Ред. кол.: Э. Б. Алаев, П. М. Алампиев (зам. гл. ред.) и др. — 2-е изд., исправл. и дополн. — М.: Советская энциклопедия, 1989. — С. 291. — 592 с. — 210 000 экз. — ISBN 5-85270-057-6.