Перайсці да зместу

Трыпалі

З Вікіпедыі, свабоднай энцыклапедыі
Горад
Трыпалі
араб. طرابلس‎‎
Герб
Герб
Краіна
Каардынаты
Заснаваны
Плошча
400 км²
Вышыня цэнтра
81 м
Водныя аб’екты
Насельніцтва
1 780 000 чалавек (2007)
Часавы пояс
Тэлефонны код
218
Афіцыйны сайт
Трыпалі на карце Лівіі
Трыпалі (Лівія)
Трыпалі
Трыпалі (Лівія)
Трыпалі

Тры́палі (араб. طرابلس الغرب‎‎ — Ţarābulus al-Gharb) — сталіца Лівіі, знаходзіцца на ўзбярэжжы Міжземнага мора. Колькасць жыхароў складае 1,5 млн чалавек (2003), у 1973 годзе было толькі 481 тыс. чалавек.

Трыпалі — самы вялікі горад краіны, прамысловы і транспартны цэнтр. Развіццё атрымалі наступныя галіны прамысловасці: харчовая, мэблевая, металургічная, гумавая і паліграфічная. Існуюць прадпрыемствы апраснення марской вады, пераапрацоўкі нафты. Міжнародны аэрапорт злучае горад з Рымам, Тунісам, Бенгазі і Бразавілем.

У 1986 годзе войскі ЗША захапілі горад, урад ЗША сцвярджаў, што Лівія падтрымлівае тэрарызм. Пасля зняцця санкцый у 1999 годзе ААН далучылася да развіцця эканомікі горада і порта.

Трыпалі размяшчаецца на ўзбярэжжы Міжземнага мора. Клімат міжземнаморскі: спякотнае, сухое лета і цёплая, вільготная зіма.

Горад з'явіўся з трох фінікійскіх паселішчаў VII стагоддзя да н.э. — Аеа, Сабрата і Лептыс Магна. Каля ІІІ стагоддзя н.э. горад стаў сталіцай Трыпалітаніі. Пераўтварыўся ў значны гандлёвы цэнтр. У VIII стагоддзі быў заваяваны арабамі.

Як сталіца вілаета Трыпаліс (часткі Асманскай імперыі), заставаўся значным цэнтрам міжземнаморскага гандлю. Тут злучаліся шляхі з розных буйных гарадоў Сахары.

У 1530 годзе Мальтыйскі ордэн пабудаваў тут крэпасць, але горад вярнуўся да туркаў у 1551 годзе. Трыпалі пераўтварыўся ў важны пірацкі мусульманскі порт.

У 1714 годзе на трон Трыпалітаніі ўвайшоў паша Ахмед Караманлі, які стаў родапачынальнікам дынастыі Караманлі. Кантроль туркаў над горадам аслабеў. Такі стан рэчаў цягнуўся да 1835 года, калі на трон увайшоў турэцкі паша, які ўзнавіў стасункі з Асманскай імперыяй.

ХІХ і ХХ стагоддзі

[правіць | правіць зыходнік]

У ХІХ стагоддзі пірацтва ў горадзе атрымала максімальнае развіццё. Кіруючы ў 1796 годзе паша выставіў патрабаванні да ЗША: ён хацеў 83 000 долараў у абмен на абяцанне, што піраты перастануць нападаць на амерыканскія караблі. ЗША не пагадзіліся і выслалі свае войскі да горада. Вайна цягнулася да 1803 года. Амерыканцы страцілі некалькі вялікіх ваенных караблёў. Але паша без платы пагадзіўся на ненападзенне на гандлёвыя караблі ЗША. 3 чэрвеня 1805 года наступны паша разарваў пагадненне з ЗША, жадаючы 60 000 долараў за вызваленне амерыканскіх грамадзян. У 1815 годзе ЗША зноў акупавалі горад і паша вымушаны быў прыняць умовы амерыканцаў.

У 1842 і 1844 гадах ў горадзе адбыліся паўстанні супраць туркаў. Калі Францыя акупавала Туніс у 1881 годзе, туркі павялічылі колькасць войска ў Трыпалі.

У 1911 годзе італьянцы пад прыкрыццём абароны сваіх грамадзян у Трыпалі абвясцілі вайну Турцыі і акупавалі горад.

1 кастрычніка 1911 года адбылася вырашальная італьянска-турэцкая бітва, якая скончылася перамогай італьянцаў.

Трыпалі кантраляваўся Італіяй да 1943 года. Потым пачалася брытанская акупацыя, якая скончылася ў 1951 годзе незалежнасцю Лівіі.

Міжнародны аэрапорт Трыпалі

Галоўны гандлёва-прамысловы, фінансавы і культурны цэнтр краіны. Марскі порт і вузел аўтадарог. Горад абслугоўвае міжнародны аэрапорт Трыпалі  (англ.).

Развіты харчасмакавая, тэкстыльная, нафтаперапрацоўчая, гарбарная прамысловасці. Саматужныя промыслы (дываны, упрыгожанні і інш.). Рыбалоўства.

Культура і адукацыя

[правіць | правіць зыходнік]
Археалагічны музей

Дзейнічае ўніверсітэт. Музеі натуральнай гісторыі  (англ.), археалагічны  (англ.).

Год Колькасць
1890 40 000
1911 29 800
1929 65 900
1931 74 700
Год Колькасць
1936 98 900
1954 129 700
1964 212 600
1973 481 295
Год Колькасць
1978 550 400
1984 591 062
2005 1 150 990
2007 1 780 000
Год Колькасць
2014 1 126 000
2020 1 293 016 [1]
2022 1 176 000

Гарады-пабрацімы

[правіць | правіць зыходнік]