Гейдэльбергскі чалавек: Розніца паміж версіямі
[дагледжаная версія] | [дагледжаная версія] |
дрНяма тлумачэння праўкі |
др clean up, перанесена: Гейдэльберг → Гайдэльберг (7) з дапамогай AWB |
||
Радок 1: | Радок 1: | ||
{{Таксон |
{{Таксон |
||
|name = {{вымер}} |
|name = {{вымер}} Гайдэльбергскі чалавек |
||
|image file = Homo heidelbergensis (10233446).jpg |
|image file = Homo heidelbergensis (10233446).jpg |
||
|image title = |
|image title = |
||
|image descr = Рэканструкцыя аблічча |
|image descr = Рэканструкцыя аблічча Гайдэльбергскага чалавека |
||
|regnum = Жывёлы |
|regnum = Жывёлы |
||
|parent = Homo |
|parent = Homo |
||
Радок 28: | Радок 28: | ||
}} |
}} |
||
[[Файл:Map of pre-Neandertal fossil sites.jpg|thumb|Знаходкі ''Homo heidelberensis'']] |
[[Файл:Map of pre-Neandertal fossil sites.jpg|thumb|Знаходкі ''Homo heidelberensis'']] |
||
''' |
'''Гайдэльбергскі чалавек''' (''Homo heidelbergensis'') — выкапнёвы від [[чалавек|людзей]], еўрапейская разнавіднасць чалавека прамаходзячага (роднасны да ўсходнеазіяцкага [[сінантрап]]а і інданезійскага [[пітэкантрап]]а), жыў у Еўропе (ад Іспаніі і Брытаніі да [[Беларусь|Беларусі]]<ref>[http://minsk-old-new.com/minsk-2987-ru.htm И в Минске были мамонты]</ref>) 700—345 тыс. гадоў таму<ref>[http://www.svobodanews.ru/news/2006/07/26.html?id=16592 Гейдельбергский человек был каннибалом?]</ref><ref>[http://primeinfo.net.ru/news2035.html Самые древние человеческие следы]</ref>. Хутчэй за ўсё, з'яўляецца нашчадкам еўрапейскага ''[[Homo antecessor]]'' (да пераходнай формы можна аднесці ''[[Homo cepranensis]]'') і непасрэдным папярэднікам [[неандэрталец|неандэртальца]]. Відавае адзінства таксона ''Homo heidelbergiensis'' прызнаецца не ўсімім антраполагамі. |
||
Першая знаходка датуецца [[1907]] годам, калі блізу горада [[ |
Першая знаходка датуецца [[1907]] годам, калі блізу горада [[Гайдэльберг]]а<ref name="BRE">{{БРЭ|Гейдельбергский человек|id=2348011|аўтар=Зубов А. А.|6|489-490}}</ref> была выяўленая сківіца, падобная да малпавай, але з зубамі падобнымі на велізарныя зубы чалавека. Апісана і вылучаная ў асобны від прафесарам [[Ота Шэтэнзак|О. Шэтэнзакам]]. Узрост знаходкі быў вызначаны ў 400 тыс. гадоў. Культура знойдзенай паблізу зброі (каменныя секлы і адшчэпы) ахарактарызаваная як [[Абевільская культура|абевільская]] (шэльская)<ref>[http://medbiol.ru/medbiol/antrop/0015ec3.htm Гейдельбергский человек Homo heidelbergensis]</ref>. {{нп3|Шэнінгерскія дзіды||ru|Шёнингенские копья}} дазваляюць выказаць здагадку, што гейдэльбергскія людзі палявалі з дапамогай драўляных копій нават на сланоў, аднак мяса елі сырым, бо слядоў [[агонь|агню]] на стаянках не выяўлена<ref>[http://www.svobodanews.ru/Article/2006/07/03/2006073151344347.html 400 тысяч лет в Европе жили охотники за слонами]</ref>. |
||
Выяўленне слядоў |
Выяўленне слядоў Гайдэльбергскага чалавека на поўдні Італіі дазволіла навукоўцам зрабіць выснову, што ён быў прамаходзячы, а яго рост не перавышаў 1,5 м.<ref>[http://news.bbc.co.uk/hi/russian/news/newsid_2846000?2846139.stm Найдены древнейшие следы человека]</ref> |
||
Згодна з меркаваннем [[Анры дэ Люмле]], гейдельбергскі чалавек мог будаваць прымітыўныя хаціны і карыстацца агнём — аб гэтым, як ён лічыць, сведчыць помнік [[Тэра-Амата]]. Інакш інтэрпрэтуе гэты помнік Паола Вілья з інстытута Каларада (ЗША), датуючы яго больш позднім перыядам (230 тысяч гадоў таму) і адносячы адпаведна да больш поздняга віду, [[неандэрталец|неандэртальцам]]. |
Згодна з меркаваннем [[Анры дэ Люмле]], гейдельбергскі чалавек мог будаваць прымітыўныя хаціны і карыстацца агнём — аб гэтым, як ён лічыць, сведчыць помнік [[Тэра-Амата]]. Інакш інтэрпрэтуе гэты помнік Паола Вілья з інстытута Каларада (ЗША), датуючы яго больш позднім перыядам (230 тысяч гадоў таму) і адносячы адпаведна да больш поздняга віду, [[неандэрталец|неандэртальцам]]. |
||
Радок 38: | Радок 38: | ||
== Гісторыя знаходак == |
== Гісторыя знаходак == |
||
[[Файл:Homo heidelbergensis-Cranium -5.jpg|thumb|left|Чэрап гейдэльбергскага чалавека (без ніжняй сківіцы)]] |
[[Файл:Homo heidelbergensis-Cranium -5.jpg|thumb|left|Чэрап гейдэльбергскага чалавека (без ніжняй сківіцы)]] |
||
Першая знаходка рэшткаў гэтага віду была зроблена 21 кастрычніка 1907 года, падчас раскопак ў [[Маўэр (Бадэн)|Маўэры]], калі рабочы Даніэль Хартман знайшоў у раскопе сківіцу. Сківіца ([[:en:Mauer 1]]) была ў добрым стане, за выключэннем зубоў-прэмаляраў, якія адсутнічалі, і былі знойдзены потым, паблізу ад сківіцы. Рабочы перадаў знаходку прафесару [[Ота Штэзэнак |
Першая знаходка рэшткаў гэтага віду была зроблена 21 кастрычніка 1907 года, падчас раскопак ў [[Маўэр (Бадэн)|Маўэры]], калі рабочы Даніэль Хартман знайшоў у раскопе сківіцу. Сківіца ([[:en:Mauer 1]]) была ў добрым стане, за выключэннем зубоў-прэмаляраў, якія адсутнічалі, і былі знойдзены потым, паблізу ад сківіцы. Рабочы перадаў знаходку прафесару [[Ота Штэзэнак]]у з [[Гайдэльбергскі ўніверсітэт|Гайдэльбергскага ўніверсітэта]], які ідэнтыфікаваў знаходку і даў ёй назву. |
||
Наступныя ўзоры рэшткаў гейдэльбергсага чалавека былі знойдзены і ў Еўропе: [[Штайнхам-на-Муры|Штайнхаме-на-Муры]] ([[Германія]], [[штэйнгемскі чалавек]]), [[Араго (пячоры)|Араго]] ([[Францыя]], [[Чалавек з Татавеля|Татавельскі чалавек]]), [[Петралона|Петралоне]] ([[Грэцыя]]), [[Чампате-дэль-Дз'явала]] ([[Італія]])<ref>[http://historic.ru.news/item/f00/s05/n0000521/index.shtml Массовая резня 350 тысяч лет назад?]</ref>, Сіма-дэ-лос-Уэсас ([[Сьера-дэ-Атапуэрка|Атапуэрка]] ([[Іспанія]]), Ароэйра (Галерыя Песада, [[Партугалія]])<ref>''Дробышевский С. В.'' [http://antropogenez.ru/single-news/article/670/ Ароэйра 3 — лобастый португалец]</ref>, [[Боксгроў|Боксгрове]] ([[Велікабрытанія]])<ref>[https://archive.is/20080406000841/http://www.gzt.ru/science/2005/12/19/210515.html#selection-1321.310-1321.318 следы первобытного человека на побережье Британии]</ref> і ў Афрыке: Бода (Аваш, Афар, [[Эфіопія]])<ref>[http://antropogenez.ru/location/88/ Бодо /Bodo]</ref> Ндуту ([[Серэнгеці]], [[Танзанія]])<ref> |
Наступныя ўзоры рэшткаў гейдэльбергсага чалавека былі знойдзены і ў Еўропе: [[Штайнхам-на-Муры|Штайнхаме-на-Муры]] ([[Германія]], [[штэйнгемскі чалавек]]), [[Араго (пячоры)|Араго]] ([[Францыя]], [[Чалавек з Татавеля|Татавельскі чалавек]]), [[Петралона|Петралоне]] ([[Грэцыя]]), [[Чампате-дэль-Дз'явала]] ([[Італія]])<ref>[http://historic.ru.news/item/f00/s05/n0000521/index.shtml Массовая резня 350 тысяч лет назад?]</ref>, Сіма-дэ-лос-Уэсас ([[Сьера-дэ-Атапуэрка|Атапуэрка]] ([[Іспанія]]), Ароэйра (Галерыя Песада, [[Партугалія]])<ref>''Дробышевский С. В.'' [http://antropogenez.ru/single-news/article/670/ Ароэйра 3 — лобастый португалец]</ref>, [[Боксгроў|Боксгрове]] ([[Велікабрытанія]])<ref>[https://archive.is/20080406000841/http://www.gzt.ru/science/2005/12/19/210515.html#selection-1321.310-1321.318 следы первобытного человека на побережье Британии]</ref> і ў Афрыке: Бода (Аваш, Афар, [[Эфіопія]])<ref>[http://antropogenez.ru/location/88/ Бодо /Bodo]</ref> Ндуту ([[Серэнгеці]], [[Танзанія]])<ref>[http://antropogenez.ru/location/92/ Ндуту / Ndutu scull locality]</ref>, [[Радэзійскі чалавек|Брокен-Хіле]] ([[Замбія]])<ref>[http://antropogenez.ru/location/194/ Брокен-Хилл, Кабве / Broken Hill, Kabwe]</ref>, [[Сале]] ([[Марока]])<ref>[http://antropogenez.ru/location/95/ Сале 1 / Sale 1]</ref>. Найбольш старажытная знаходка — чэрап з Бода (Эфіопія) — 600 000 гадоў таму<ref name="BRE"/>. |
||
А. М. Хрысанфава лічыць ''H. heidelbergensis'' выключна еўрапейскай формай, продкавай для неандэртальцаў<ref>''Зубов А. А., Васильев С. В.'' [http://antromercury.ru/doc/26_2013.pdf] Восточный центр эволюции рода Homo: путь «навстречу восходящему солнцу»</ref>. |
А. М. Хрысанфава лічыць ''H. heidelbergensis'' выключна еўрапейскай формай, продкавай для неандэртальцаў<ref>''Зубов А. А., Васильев С. В.'' [http://antromercury.ru/doc/26_2013.pdf] Восточный центр эволюции рода Homo: путь «навстречу восходящему солнцу»</ref>. |
||
== Палеагенетыка == |
== Палеагенетыка == |
||
Пасля вывучэння ядзернай [[ДНК]] трох узораў з іспанскай пячоры Сіма-дэ-лос-Уэсас у [[Сьера-дэ-Атапуэрка (раскопкі)|Атапуэрцы]] высветлілася, што гейдэльбергцы знаходзілісь на лініі, якая вядзе да [[Неандэртальцы|неандэртальцаў]]<ref name="ESHE">[http://www.eshe.eu/static/eshe/files/PESHE/PESHE/_4_2015_London.pdf European Society for the study of Human Evolution (ESHE). 5th Annual Meeting. London, UK: Nuclear DNA sequences from the hominin 10 - 10 September. 2015]</ref><ref>[http://www.sbras.info/news/drevnie-zhiteli-evropy-obladavshie-znachitelnym-geneticheskim-naslediem-denisovtsev-okazalis-ra Древние жители европы, обладавшие значительным генетическим наследием денисовцев, оказались ранними неандертальцами. 15 марта 2006.]</ref>. Эвалюцыйнае разыходжанне галіны [[Дзянісаўскі чалавек|дзянісаўцаў]] з галіной, агульнай для неандэртальцаў і гейдэльбергцаў з пячоры Сіма-дэ-лос-Уэсас адбылось, паводле ядзернай ДНК, каля 500 000 гадоў таму (раней за 430 000 гадоў таму). Агульны продак Homo heidelbergensis і [[Homo sapiens]] жыў 700—765 000 гадоў таму<ref>[http://ria.ru/science/20150918/1260788848.html Учёные: предки людей и неандертальцев разделились неожиданно рано. 18.09.2015]</ref |
Пасля вывучэння ядзернай [[ДНК]] трох узораў з іспанскай пячоры Сіма-дэ-лос-Уэсас у [[Сьера-дэ-Атапуэрка (раскопкі)|Атапуэрцы]] высветлілася, што гейдэльбергцы знаходзілісь на лініі, якая вядзе да [[Неандэртальцы|неандэртальцаў]]<ref name="ESHE">[http://www.eshe.eu/static/eshe/files/PESHE/PESHE/_4_2015_London.pdf European Society for the study of Human Evolution (ESHE). 5th Annual Meeting. London, UK: Nuclear DNA sequences from the hominin 10 - 10 September. 2015]</ref><ref>[http://www.sbras.info/news/drevnie-zhiteli-evropy-obladavshie-znachitelnym-geneticheskim-naslediem-denisovtsev-okazalis-ra Древние жители европы, обладавшие значительным генетическим наследием денисовцев, оказались ранними неандертальцами. 15 марта 2006.]</ref>. Эвалюцыйнае разыходжанне галіны [[Дзянісаўскі чалавек|дзянісаўцаў]] з галіной, агульнай для неандэртальцаў і гейдэльбергцаў з пячоры Сіма-дэ-лос-Уэсас адбылось, паводле ядзернай ДНК, каля 500 000 гадоў таму (раней за 430 000 гадоў таму). Агульны продак Homo heidelbergensis і [[Homo sapiens]] жыў 700—765 000 гадоў таму<ref name="ESHE"/><ref>[http://ria.ru/science/20150918/1260788848.html Учёные: предки людей и неандертальцев разделились неожиданно рано. 18.09.2015]</ref>. |
||
{{зноскі}} |
{{зноскі}} |
||
Радок 55: | Радок 55: | ||
{{Антрапагенез}} |
{{Антрапагенез}} |
||
⚫ | |||
[[Катэгорыя:Антрапагенез]] |
[[Катэгорыя:Антрапагенез]] |
||
[[Катэгорыя:Жывёлы, апісаныя ў 1908 годзе]] |
[[Катэгорыя:Жывёлы, апісаныя ў 1908 годзе]] |
||
⚫ |
Версія ад 20:44, 18 снежня 2017
† Гайдэльбергскі чалавек | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Файл:Homo heidelbergensis (10233446).jpg Рэканструкцыя аблічча Гайдэльбергскага чалавека | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Навуковая класіфікацыя | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
прамежныя рангі
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Міжнародная навуковая назва | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Homo heidelbergensis Schoetensack, 1908 | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Гайдэльбергскі чалавек (Homo heidelbergensis) — выкапнёвы від людзей, еўрапейская разнавіднасць чалавека прамаходзячага (роднасны да ўсходнеазіяцкага сінантрапа і інданезійскага пітэкантрапа), жыў у Еўропе (ад Іспаніі і Брытаніі да Беларусі[1]) 700—345 тыс. гадоў таму[2][3]. Хутчэй за ўсё, з'яўляецца нашчадкам еўрапейскага Homo antecessor (да пераходнай формы можна аднесці Homo cepranensis) і непасрэдным папярэднікам неандэртальца. Відавае адзінства таксона Homo heidelbergiensis прызнаецца не ўсімім антраполагамі.
Першая знаходка датуецца 1907 годам, калі блізу горада Гайдэльберга[4] была выяўленая сківіца, падобная да малпавай, але з зубамі падобнымі на велізарныя зубы чалавека. Апісана і вылучаная ў асобны від прафесарам О. Шэтэнзакам. Узрост знаходкі быў вызначаны ў 400 тыс. гадоў. Культура знойдзенай паблізу зброі (каменныя секлы і адшчэпы) ахарактарызаваная як абевільская (шэльская)[5]. Шэнінгерскія дзіды дазваляюць выказаць здагадку, што гейдэльбергскія людзі палявалі з дапамогай драўляных копій нават на сланоў, аднак мяса елі сырым, бо слядоў агню на стаянках не выяўлена[6].
Выяўленне слядоў Гайдэльбергскага чалавека на поўдні Італіі дазволіла навукоўцам зрабіць выснову, што ён быў прамаходзячы, а яго рост не перавышаў 1,5 м.[7]
Згодна з меркаваннем Анры дэ Люмле, гейдельбергскі чалавек мог будаваць прымітыўныя хаціны і карыстацца агнём — аб гэтым, як ён лічыць, сведчыць помнік Тэра-Амата. Інакш інтэрпрэтуе гэты помнік Паола Вілья з інстытута Каларада (ЗША), датуючы яго больш позднім перыядам (230 тысяч гадоў таму) і адносячы адпаведна да больш поздняга віду, неандэртальцам.
Гісторыя знаходак
Першая знаходка рэшткаў гэтага віду была зроблена 21 кастрычніка 1907 года, падчас раскопак ў Маўэры, калі рабочы Даніэль Хартман знайшоў у раскопе сківіцу. Сківіца (en:Mauer 1) была ў добрым стане, за выключэннем зубоў-прэмаляраў, якія адсутнічалі, і былі знойдзены потым, паблізу ад сківіцы. Рабочы перадаў знаходку прафесару Ота Штэзэнаку з Гайдэльбергскага ўніверсітэта, які ідэнтыфікаваў знаходку і даў ёй назву.
Наступныя ўзоры рэшткаў гейдэльбергсага чалавека былі знойдзены і ў Еўропе: Штайнхаме-на-Муры (Германія, штэйнгемскі чалавек), Араго (Францыя, Татавельскі чалавек), Петралоне (Грэцыя), Чампате-дэль-Дз'явала (Італія)[8], Сіма-дэ-лос-Уэсас (Атапуэрка (Іспанія), Ароэйра (Галерыя Песада, Партугалія)[9], Боксгрове (Велікабрытанія)[10] і ў Афрыке: Бода (Аваш, Афар, Эфіопія)[11] Ндуту (Серэнгеці, Танзанія)[12], Брокен-Хіле (Замбія)[13], Сале (Марока)[14]. Найбольш старажытная знаходка — чэрап з Бода (Эфіопія) — 600 000 гадоў таму[4].
А. М. Хрысанфава лічыць H. heidelbergensis выключна еўрапейскай формай, продкавай для неандэртальцаў[15].
Палеагенетыка
Пасля вывучэння ядзернай ДНК трох узораў з іспанскай пячоры Сіма-дэ-лос-Уэсас у Атапуэрцы высветлілася, што гейдэльбергцы знаходзілісь на лініі, якая вядзе да неандэртальцаў[16][17]. Эвалюцыйнае разыходжанне галіны дзянісаўцаў з галіной, агульнай для неандэртальцаў і гейдэльбергцаў з пячоры Сіма-дэ-лос-Уэсас адбылось, паводле ядзернай ДНК, каля 500 000 гадоў таму (раней за 430 000 гадоў таму). Агульны продак Homo heidelbergensis і Homo sapiens жыў 700—765 000 гадоў таму[16][18].
Зноскі
- ↑ И в Минске были мамонты
- ↑ Гейдельбергский человек был каннибалом?
- ↑ Самые древние человеческие следы
- ↑ а б Гейдельбергский человек / Зубов А. А. // Восьмеричный путь — Германцы. — М. : Большая Российская энциклопедия, 2006. — С. 489-490. — (Большая российская энциклопедия : [в 35 т.] / гл. ред. Ю. С. Осипов; 2004—). — ISBN 5-85270-335-4.
- ↑ Гейдельбергский человек Homo heidelbergensis
- ↑ 400 тысяч лет в Европе жили охотники за слонами
- ↑ Найдены древнейшие следы человека
- ↑ Массовая резня 350 тысяч лет назад?
- ↑ Дробышевский С. В. Ароэйра 3 — лобастый португалец
- ↑ следы первобытного человека на побережье Британии
- ↑ Бодо /Bodo
- ↑ Ндуту / Ndutu scull locality
- ↑ Брокен-Хилл, Кабве / Broken Hill, Kabwe
- ↑ Сале 1 / Sale 1
- ↑ Зубов А. А., Васильев С. В. [1] Восточный центр эволюции рода Homo: путь «навстречу восходящему солнцу»
- ↑ а б European Society for the study of Human Evolution (ESHE). 5th Annual Meeting. London, UK: Nuclear DNA sequences from the hominin 10 - 10 September. 2015
- ↑ Древние жители европы, обладавшие значительным генетическим наследием денисовцев, оказались ранними неандертальцами. 15 марта 2006.
- ↑ Учёные: предки людей и неандертальцев разделились неожиданно рано. 18.09.2015
Спасылкі
Гейдэльбергскі чалавек на Вікісховішчы |