Перайсці да зместу

Sahelanthropus tchadensis

З Вікіпедыі, свабоднай энцыклапедыі
 Sahelanthropus tchadensis

Рэканструкцыя знешняга выгляду
Навуковая класіфікацыя
Міжнародная навуковая назва

Sahelanthropus tchadensis
Brunet et al., 2002

Месца знаходкі

выява


Сістэматыка
на Віківідах

Выявы
на Вікісховішчы
EOL  4454150
FW  77368

Сахелантрап (лац.: Sahelanthropus) — род гамінідаў[1], прадстаўнікі якога жылі ў міяцэне. У родзе вылучаюць адзін від — чадскі сахелантрап (Sahelanthropus tchadensis). Апісаны па знаходках, зробленым на паўночным-захадзе рэспублікі Чад (пустыня Дьюраб  (англ.), Тарос-Менела) у 2001 годзе: чэрапе Тумай і фрагментах яшчэ некалькіх асобін. Па класіфікацыі першаадкрывальнікаў з'яўляецца самым старажытным з вядомых прадстаўніком трыбы Hominini.

Выкапневыя рэшткі

[правіць | правіць зыходнік]
Мишэль Брунэ  (англ.) — кіраўнік групы антраполагаў, якія знайшлі астанкі сахелантропа

Скамянелыя парэшткі сахелантропа былі знойдзеныя ў пустыні Чада 16°14′30″ пн. ш. 17°28′30″ у. д.HGЯO — 16°15′30″ пн. ш. 17°30′00″ у. д.HGЯO франка-канадскай экспедыцыяй у 20012002 гадах[2][3][4]. Яны былі згрупаваныя ў трох розных месцах і належаць шасці асобінам. Рэшткі складаюцца з невялікага чэрапа, пяці кавалкаў ніжняй сківіцы, і некалькіх зубоў. Чэрап атрымаў назву Тумай — імя, якое ў пустыні Дьюраб даюць дзецям, якія нарадзіліся перад сезонам засухі, на мясцовым чадском гаворцы азначае «надзея на жыццё». У наступныя гады былі выяўленыя і апісаныя фрагменты ніжняй сківіцы і зубы некалькіх асобін[5].

Аналіз акамянеласцяў, сабраных разам з сахелантрапам, дазваляе сцвярджаць, што на даследаваным участку быў бераг вялікага возера, вакол якога ляжала савана, якая пераходзіла ў пясчаную пустыню.

Нягледзячы на тое, што сахелантрап знойдзены далёка ад раёнаў, з якімі звычайна звязваюць эвалюцыю ранніх hominini, адкрыццё не ўнікальнае. Сківіцу Australopithecus bahrelghazali тыя ж даследчыкі ўжо знаходзілі ў Чадзе ў 1993 годзе.

Месца знаходкі на карце Чада
Чэрап Тумай

У ліпені 2002 года міжнародная каманда з 38 навукоўцаў на аснове знойдзенага матэрыялу апісала новы род і выгляд гамінід Sahelanthropus tchadensis[6].

Аб’ём галаўнога мозгу сахелантрапа складаў каля 340—360 см), што прыблізна адпавядае аб’ёме мозгу шымпанзэ і ў 4 разы менш, чым у чалавека. Чэрапная скрынка падоўжаная, што характэрна ў большай меры для малпаў. Патыліца значна сплюшчана ў параўнанні з шымпанзэ. Патылічныя мышчалкі маюць невялікі памер. Надброўныя дугі фармуюць тоўсты, бесперапынны надброўны валік. Як у шымпанзэ, аўстралапітэкаў і ардыпітэка, камяністая частка скроневай косткі арыентавана пад вуглом ≈60° да лініі злучэння адтулін соннай артэрыі. У прадстаўнікоў роду Homo гэты паказчык складае 45°.

Тваравы аддзел чэрапа сумяшчае як вельмі прымітыўныя, так і адносна прасунутыя рысы (у прыватнасці, слабы паднасавы прагнатызм, досыць слабыя іклы). Зубы сахелантрапа падобныя на зубы іншых чалавекападобных малпаў міяцену і прыкметна адрозніваюцца ад іншых зубоў самых старажытных гамінідаў[6]. У адрозненне ад прадстаўнікоў роду Homo сахелантрап валодаў вялікім цэнтральным разцом ў верхняй сківіцы і ікламі, непадобными па форме з разцамі. Таўшчыня эмалі шчочных зубоў прамежкавая паміж шымпанзэ і аўстралапітэкамі. Як у іншых hominini дыястэма адсутнічала.

Падобная мазаіка прыкмет сведчыць аб тым, што сахелантроп стаяў на самых ранніх этапах эвалюцыі чалавечага радаводу ці належаў да блізкароднаснай паралельнай лініі.

Прамахаджэнне

[правіць | правіць зыходнік]

Пытанне аб тым, ці з’яўляўся сахелантрап прамахадзячай істотай, застаецца дыскусійнай. Абаронцы гэтай версіі бачаць доказ прамахаджэння сахелантрапа у пасярэднім становішчы патылічнай адтуліны.

Мілфард Волпаф паказвае на плоскую паверхню ў задняй частцы чэрапа Тумай, на якой мацаваліся мускулы шыі, звяртаючы ўвагу, што плоскасць размешчана пад вострым вуглом, а гэта азначае, што мышцы ішлі ўздоўж спіны істоты, якая, такім чынам, было чацвераногай. Мішэль Бруне пярэчыць, што сплюшчанасць задняй частцы чэрапа можа быць следствам пасмяротнай дэфармацыі.

Месца ў эвалюцыі

[правіць | правіць зыходнік]

Ключавым пытаннем у даследаванні сахелантрапа застаецца яго эвалюцыйнае становішча. Праведзены першаадкрывальнікамі філагенетычны аналіз паказаў, што сахелантрап належыць да чалавечага радаводу і з’яўляецца самым прымітыўным прадстаўніком hominini. Аднак фрагментарнасць асобнікаў і дэфіцыт таксонаў для параўнання пакідаюць магчымасць, што анатамічныя рысы, якія дазваляюць гаварыць аб прыналежнасці сахелантрпа да hominini, з’яўляюцца вынікам канвергентнай эвалюцыі. У гэтым выпадку сахелантрап не належыць да гамініні і з’яўляецца прадстаўніком невядомай паралельнай лініі эвалюцыі чалавекападобных малпаў. Калі сахелантроп не з’яўляецца іominini, то любыя рэканструкцыі чалавечага радаводу на аснове вывучэння яго астанкаў будуць загадзя памылковымі.

Рэканструкцыю антрапагенезу, па якой сахелантрап не належыць да чалавечага радаводу, адстойваюць першаадкрывальнікі арарына. Аднак яны схільныя лічыць сахелантрапа прадстаўніком не раней невядома галіны эвалюцыі гамінідаў, а звязваюць яго сваяцтвам з гарыламі. Па іх думку, Тумай быў самкай прота-гарылы. Антраполаг М. Х. Вольпаф з універсітэта Мічыган ў Ан-Арбар і яго калегі сцвярджаюць, што чэрап Тумая больш падобны на чэрап дагістарычнай гарылы, вугал нахілу плоскасці на патыліцы Тумая, дзе да чэрапа звычайна прымацоўваюцца мышццы шыі, сведчыць аб тым, што гаворка можа ісці толькі аб чацвераногай жывёле, а такія зубы маглі быць у самкі малпы[7][8].

Нечаканым для даследчыкаў стала месца выяўлення меркаванага найбольш прымітыўнага і найбольш старажытнага прадстаўніка чалавечага радаводу. Сахелантрап быў знойдзены ў аддаленні на 2500 км ад рыфтавай даліны, з якой звязваюць пачатковыя этапы эвалюцыі чалавечай галіны hominini. Гэта супярэчыць гіпотэзам аб тым, што раскол эвалюцыйных галін чалавека і іншых гамінідаў справакавала змяненне клімату ў Усходняй Афрыцы, выкліканае ізаляцыяй рэгіёну.

Вызначэнне месца сахелантропа ў эвалюцыі ўскладняецца адсутнасцю надзейнай датыроўкі яго асобнікаў. У першасным апісанні даследчыкі на аснове біястратыграфіі далі эксперыментальную ацэнку ў 6-7 млн гадоў. Пазней пароды, у якіх знайшлі астанкі, былі датаваныя з дапамогай радыеметрычных метадаў[9]. Аднак не вядома, ці сфармаваліся закамянеласці ў гэтых пародах або паходзяць з іншых адкладаў[10]. Такім чынам, дакладны ўзрост сахелантрапа на дадзены момант не можа быць усталяваны.

Зноскі

  1. У гэтым артыкуле выкарыстоўваюцца тэпрміны гамініды і hominini у наступных значэннях. Гамініды — група чалавекападобных малпаў якая аб’ядноўвае чалавека арангутана і ўсіх патомкаў іх апошняга агульнага продка уключаючы гарыл і шымпанзэ, якія належаць толькі да чалавечай эвалюцыйнай галіне. Сярод іх Ardipithecus, Australopithecus, Парантрапы і ўсе прадстаўнікі роду Homo. Звярніце ўвагу, што hominini з’яўляюцца падгрупай гамінідаў. дадзеная класіфікацыя не з’яўляецца ўніверсальнай, і ў розных крыніцах выкарыстоўваюцца розныя азначэнні гамінідаў і hominini. звярніце ўвагу, што прыналежнасць сахелантрапа да гамінінаўбясспрэчная, ў той жа час як яго становішча ў межах hominini (гэта значыць прыналежнасць да чалавечай радаслоўнай) неадназначная
  2. Toumaï : Histoire des Sciences et Histoire d’Hommes — Alain Beauvilain — Tchad Actuel Архівавана 8 сакавіка 2012.
  3. Web site of Alain Beauvilain Архівавана 18 жніўня 2009.
  4. Press Material on Toumaï discovery Архівавана 1 ліпеня 2013. — Centre National de la Recherche Scientifique (french)
  5. Vignaud (2005)
  6. а б Brunet et al. (2002, 2005)
  7. Skull draws daggers
  8. Знаменитый череп «Тумай» принадлежал самке гориллы, утверждают учёные, 10 октября 2002 года
  9. Lebatard A.-E. et al. (2008).
  10. Beauvilain, Alain (2008). "The contexts of discovery of Australopithecus bahrelghazali (Abel) and of Sahelanthropus tchadensis (Toumaï): unearthed, embedded in sandstone, or surface collected?". South African Journal of Science. 104 (5/6): 165–168.