Грэнландыя: Розніца паміж версіямі

Правіць спасылкі
З Вікіпедыі, свабоднай энцыклапедыі
Інтэрактыўны прагляд гісторыі
[дагледжаная версія][дагледжаная версія]
← Папярэдняя праўкаНаступная праўка →
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
ВізуальнаВікіразметка
абнаўленне звестак, шаблон
Радок 1: Радок 1:
{{Дзяржава
⚫
{{Востраў
|Беларуская назва = Грэнландыя
|Арыгінальная назва = Kalaallit Nunaat
|Родны склон = Грэнландыі
|Частка = [[Данія]]
|Сцяг = Flag of Greenland.svg
|Герб = Coat of arms of Greenland.svg
|Замест герба =
|Дэвіз =
|Назва гімна = Nunarput utoqqarsuanngoravit
|Аўдыё =
|Форма кіравання = [[Аўтаномія|Аўтаномная]] [[парламентарная манархія]]
|Дзяржаўная рэлігія =
|lat_dir = |lat_deg = |lat_min = |lat_sec =
|lon_dir = |lon_deg = |lon_min = |lon_sec =
|region =
|CoordScale =
|На карце = Greenland (orthographic projection).svg
|На карце2 =
|Мова = [[Грэнландская мова|Грэнландская]]
|Заснавана =
|Дата незалежнасці =
|Незалежнасць ад =
|Сталіца = [[Нук]]
|Найбуйнейшыя гарады = [[Нук]], [[Сісіміут]], [[Ілулісат]], [[Какарток]]
|Пасады кіраўнікоў = [[Каралева Даніі|Каралева]] <br/> [[Высокі камісар Даніі ў Грэнландыі|Высокі камісар]] <br/> [[Прэм'ер-міністр Грэнландыі|Прэм'ер-міністр]] <br/> [[Старшыня Інатсісартута]]
|Кіраўнікі = [[Маргрэтэ II]] <br/> [[Мікаэла Энгель]] <br/> [[Алека Хаманд]] <br/> [[Ларс Эміль Ёхансэн]]
|Месца па плошчы =
|Плошча = 2.166.086
|Працэнт вады = 83,1
|Этнахаронім = [[Грэнландцы]]
|Месца па насельніцтву =
|Насельніцтва = 56.968
|Год ацэнкі = 2014
|Насельніцтва па перапісу =
|Год перапісу =
|Шчыльнасць насельніцтва = 0,026
|Месца па шчыльнасці =
|ВУП (ППЗ) =
|Год разліку ВУП (ППЗ) =
|Месца па ВУП (ППЗ) =
|ВУП (ППЗ) на душу насельніцтва=
|Месца па ВУП (ППЗ) на душу насельніцтва=
|ВУП (намінал) =
|Год разліку ВУП (намінал) =
|Месца па ВУП (намінал) =
|ВУП (намінал) на душу насельніцтва=
|Месца па ВУП (намінал) на душу насельніцтва=
|ІРЧП = 0,869
|Год разліку ІРЧП = 2008
|Месца па ІРЧП =
|Узровень ІРЧП = вельмі высокі
|Авіякампанія =
|Валюта = [[Дацкая крона]] (kr., DKK)
|Дамен = [[.gl]]
|ISO = GL
|Тэлефонны код = 299
|Часавы пояс = -4 - +0
|Заўвагі =
<!-- |Без сцяга і герба=* -->
<!-- |Без гімна=* -->
⚫
}}{{Востраў
|Назва = Грэнландыя
|Назва = Грэнландыя
|Нацыянальная назва = {{lang-kl|Kalaallit Nunaat}} <br />{{lang-da|Grønland}}
|Нацыянальная назва = {{lang-kl|Kalaallit Nunaat}} <br />{{lang-da|Grønland}}
Радок 25: Радок 86:
[[Выява:Greenland 42.74746W 71.57394N.jpg|thumb|300 px|Грэнландыя з космасу]]
[[Выява:Greenland 42.74746W 71.57394N.jpg|thumb|300 px|Грэнландыя з космасу]]


'''Грэнландыя''' (грэнл.: ''Kalaallit Nunaat'', {{lang-da|Grønland}}, літаральна — ''зялёная краіна'') — [[востраў]] у паўночнай частцы [[Атлантычны акіян|Атлантычнага акіяна]].
'''Грэнландыя''' ({{lang-kl|Kalaallit Nunaat}}) — [[востраў]] у паўночнай частцы [[Атлантычны акіян|Атлантычнага акіяна]].


Уваходзіць у аўтаномную правінцыю [[Данія|Даніі]]. Мае марскія межы з [[Канада]]й на паўночным захадзе. На ўсход ад вострава размешчана [[Ісландыя]]. Грэнландыя — найбуйнейшы востраў свету. Плошча — {{nobr|2 130 800}}<ref>[http://www.worldislandinfo.com/LARGESTV1.html Largest Islands of the World]</ref> км². Насельніцтва (2010) — {{nobr|57 600}} чалавек.
Уваходзіць у аўтаномную правінцыю [[Данія|Даніі]]. Мае марскія межы з [[Канада]]й на паўночным захадзе. На ўсход ад вострава размешчана [[Ісландыя]]. Грэнландыя — найбуйнейшы востраў свету. Плошча — {{nobr|2 130 800}}<ref>[http://www.worldislandinfo.com/LARGESTV1.html Largest Islands of the World]</ref> км². Насельніцтва (2010) — {{nobr|57 600}} чалавек.

Версія ад 13:21, 15 чэрвеня 2014

Данія Грэнландыя
Kalaallit Nunaat
Герб Грэнландыі
Сцяг Грэнландыі Герб Грэнландыі
Гімн: «Nunarput utoqqarsuanngoravit»
Афіцыйная мова Грэнландская
Сталіца Нук
Найбуйнейшыя гарады Нук, Сісіміут, Ілулісат, Какарток
Форма кіравання Аўтаномная парламентарная манархія
Каралева
Высокі камісар
Прэм'ер-міністр
Старшыня Інатсісартута 		Маргрэтэ II
Мікаэла Энгель
Алека Хаманд
Ларс Эміль Ёхансэн
Плошча
• Усяго
• % воднай паверхні
2.166.086 км²
83,1
Насельніцтва
• Ацэнка (2014)
• Шчыльнасць
56.968 чал.
0,026 чал./км²
ІРЧП (2008) 0,869 (вельмі высокі) (-ы)
Этнахаронім Грэнландцы
Валюта Дацкая крона (kr., DKK)
Інтэрнэт-дамен .gl
Код ISO (Alpha-2) GL
Код ISO (Alpha-3) GRL
Тэлефонны код +299
Часавыя паясы -4 - +0
Грэнландыя
У параметры «Нацыянальная назва» парушаны сінтаксіс: яго дакладнае запаўненне: «код мовы/назва/код другой мовы/назва». Калі ласка, выпраўце гэтую памылку!
Характарыстыкі
Плошча2 130 800 км²
Найвышэйшы пункт3 383 м
Насельніцтва57 600 чал.
Шчыльнасць насельніцтва0,03 чал./км²
Размяшчэнне
72°27′ пн. ш. 40°30′ з. д.HGЯO
АкваторыяАтлантычны акіян
Краіна
Грэнландыя (Грэнландыя)
Грэнландыя
Грэнландыя
Map
Лагатып Вікісховішча Медыяфайлы на Вікісховішчы
Грэнландыя з космасу

Грэнландыя (грэнл.: Kalaallit Nunaat) — востраў у паўночнай частцы Атлантычнага акіяна.

Уваходзіць у аўтаномную правінцыю Даніі. Мае марскія межы з Канадай на паўночным захадзе. На ўсход ад вострава размешчана Ісландыя. Грэнландыя — найбуйнейшы востраў свету. Плошча — 2 130 800[1] км². Насельніцтва (2010) — 57 600 чалавек.

Гісторыя

Асноўны артыкул: Гісторыя Грэнландыі

Упершыню востраў быў выяўлены ісландскім мараком Гунбьёрнам каля 875 года (на бераг не схадзіў). У 982 годзе ісландзец нарвежскага паходжання Эрык Раўда (Руды) вырабіў першае абследаванне вострава і назваў яго Грэнландыяй.

У 983 годзе на поўдні Грэнландыі былі заснаваныя нарманскія (ісландскія) калоніі, якія праіснавалі да XV стагоддзя. У XI стагоддзі насельніцтва Грэнландыі, у тым ліку і карэннае — эскімосы, прыняла хрысціянства (у 1126 г. ў Грэнландыі заснавана першае біскупства). З 1262 года да пачатку XVIII стагоддзя Грэнландыя фактычна прыналежыла Нарвегіі. У 1721 годзе пачалася каланізацыя вострава Даніяй. У 1744 годзе Данія ўсталявала дзяржаўную манаполію (існавала да 1950 года) на гандаль з Грэнландыяй. У 1814 годзе пры скасаванні дацка-нарвежскай уніі 1380 года Грэнландыя засталася за Даніяй і да 1953 года з'яўлялася яе калоніяй. У 1953-м Грэнландыя была абвешчана часткай тэрыторыі Дацкага каралеўства. У красавіку 1940 года, пасля акупацыі Даніі Нямеччынай, урад ЗША заявіла аб распаўсюджванні на Грэнландыю дактрыны Манро. 9 красавіка 1941 г. пасланец Даніі ў Вашынгтоне падпісаў з амерыканскім урадам т. зв. дамову аб абароне Грэнландыі (ратыфікавана дацкім Рыгсдагам 16 мая 1945 гады). ЗША прыступілі да стварэння на Грэнландыі вайсковых баз. Пасля ўступа Даніі ў НАТА (4 красавіка 1949 г.) паміж дацкім і амерыканскім урадамі 27 красавіка 1951 г. было падпісана новая дамова, па якой Данія і ЗША ажыццяўляюць сумесную абарону вострава. У 1971 годзе ЗША мелі ў Грэнландыі 2 вайсковыя базы і іншыя вайсковыя аб'екты.

Палітычная структура

Асноўны артыкул: Палітыка і дзяржаўны лад Грэнландыі

З прыняццем Канстытуцыі Даніі 5 чэрвеня 1953 г. Грэнландыя абвешчана раўнапраўнай часткай Каралеўства Данія. Прававы статут Грэнландыі ўсталяваны Законам аб пашырэнні ўнутранай аўтаноміі Грэнландыі, які прыняты Фалькетынгам Даніі 17 лістапада 1978 г. і ўхвалены на рэферэндуме ў Грэнландыі 17 студзеня 1979 г.

Форма кiравання — парламенцкая дэмакратыя ў рамках канстытуцыйнай манархіі.

Глава дзяржавы — каралева Даніі, прадстаўленая ў Грэнландыі Вярхоўным камісарам. 2 дэпутата ад Грэнландыі выбіраюцца ў парламент Даніі.

Вышэйшы заканадаўчы орган Грэнландыі — Ландстынг, складаецца з 31 дэпутата, абранага на 4 гады ўсеагульным галасаваннем на аснове прапарцыйнага прадстаўніцтва. Дзейнічае ўсеагульнае выбарчае права. Выбарчыя правы ўяўляюцца з 18 гадоў.

Вышэйшы выканаўчы орган — Ландсстюры (урад) — фарміруецца Ландстынгам на аснове парламенцкай большасці. Прэм'ер-міністр абіраецца Парламентам (звычайна ім становіцца лідар партыі большасці).

Насельніцтва

Насельніцтва — 57,6 тыс. чалавек (адзнака на ліпень 2010), у тым ліку грэнландцаў (эскімосаў) каля 90 %. У гэты лік не ўключаны персанал ваенных баз ЗША (да 2-4 тыс. чал.).

Пасля Другой сусветнай вайны у выніку зніжэння смяротнасці (да 8 на 1000 жыхароў) і рэзкага павелічэння нараджальнасці (да 50 на 1000 жыхароў) назіраўся хуткі рост насельніцтва (у 1945 у Грэнландыі пражывала 21 тыс. . чал., у 1970 — 47 тыс. чал.).

Зараз (у 2010 годзе) нараджальнасць складае 14,68 на 1000, смяротнасць — 8,05 на 1000, эміграцыя з Грэнландыі — 5,99 жыхароў з 1000. У выніку гадавы прырост насельніцтва цяпер складае 0,06 %.

Звыш 9/10 насельніцтва сканцэнтравана на паўднёва-заходнім узбярэжжы Грэнландыі, дзе размешчаны найбольш буйныя населеныя пункты (гарады) — Нуук (сталіца, 15 тыс. жыхароў), Какарток, Ілулісат, Сісіміут, Маніітсок.

У Грэнландыі з 1 ліпеня 2009 года адзінай афіцыйнай мовай з'яўляецца грэнладская (адна з эскімоскіх моў). Раней другой афіцыйнай мовай з'яўлялася дацкая. Многія жыхары Грэнландыі валодаюць англійскай мовай у якасці трэцяй. Асноўная рэлігія — хрысціянства (лютэранства).

Гарады Грэнландыі

Сталіца Грэнландыі — Нуук (Гатхоб) — заснаваны ў 1728 годзе, лічыцца адным з самых старажытных гарадоў вострава, адміністрацыйным, культурным, палітычным цэнтрам Грэнландыі. У ім пражывае каля 15000 гараджан. Менавіта тут знаходзіцца Нацыянальны музей Грэнландыі, у якім захоўваюцца разнастайныя экспанаты (ад унікальных эскімоскіх мумій да твораў народнай творчасці) і адзіны на востраве ўніверсітэт.

Горад Какарток (Юліянсхоб), які з'яўляецца цэнтрам паўднёвай тэрыторыі краіны, славіцца адзіным у Грэнландыі фантанам, упрыгожаным меднымі таблічкамі з імёнамі гарадскіх жыхароў і вядомай скульптурай «Камень і чалавек». Какарток лічыцца самым прыгожым з гарадоў Грэнландыі. Даведацца больш аб прыкладным творчасці мясцовых жыхароў можна наведаўшы музей гэтага горада.

Горад Упернавік — самая паўночная паромная прыстань вострава Грэнландыі. На думку мясцовых жыхароў, не пабываўшы ў гэтым горадзе, Вы не даведаецеся, што такое сапраўдны холад — гадовая тэмпература тутэйшых месцаў не перавышае 5 градусаў. І, вядома, тут ёсць свой музей, які захоўвае вялікую калекцыю гарпун і каяках ўсіх відаў.

Гл. таксама

Зноскі

  1. ↑ Largest Islands of the World

Спасылкі

commons: Фота і Відэа на Вікісховішчы


Шаблон:Link FA

Узята з "https://be.wikipedia.org/w/index.php?title=Грэнландыя&oldid=1799744"