Медзь: Розніца паміж версіямі
| [дагледжаная версія] | [дагледжаная версія] |
крыніца — be-x-old:Медзь |
др →Спасылкі: выдаленне шаблона:FA, replaced: {{Link FA| → {{subst:Void| using AWB |
||
| Радок 30: | Радок 30: | ||
[[Катэгорыя:Вікіпедыя:Істотныя артыкулы]] |
[[Катэгорыя:Вікіпедыя:Істотныя артыкулы]] |
||
{{Link FA|es}} |
|||
{{Link GA|en}} |
{{Link GA|en}} |
||
{{Металы і сплавы, якія выкарыстоўваюцца для вырабу манет}} |
{{Металы і сплавы, якія выкарыстоўваюцца для вырабу манет}} |
||
Версія ад 19:56, 2 сакавіка 2015
Медзь (лац.: Cuprum) Cu — хімічны элемент I групы перыядычнай сістэмы; атамны нумар 29. Метал чырвонага колеру.
Медзь вядомая са старажытных часоў: гэта першы метал, які замяніў камень у першабытных прыладах працы — пачатак меднага веку датуецца прыкладна 4-м тысячагоддзем да н.э.
Адкрыццё старажытнымі егіпцянамі бронзы (сплаву медзі з волавам) — больш лёгкаплаўкай і цвёрдай, чым сама медзь — паклала канец кароткаму меднаму веку і пачатак намнога даўжэйшаму веку бронзаваму: з канца 4-га па 1-е тысячагоддзе да н.э.
Старажытныя рымляне вывозілі медную руду з вострава Кіпр, адкуль пайшла лацінская назва медзі — «купрум».
Прыродныя крыніцы
Па распаўсюджанасці ў зямной кары займае 26-е месца сярод элементаў. Збольшага медзь прысутнічае ў горных пародах у выглядзе злучэнняў. Прамысловае значэнне маюць халькапірыт CuFeS2, хальказін Cu2S, малахіт CuCO3·Cu(OH)2, некаторыя іншыя.
Вытворчасць
Большасць медзі здабываецца ў выглядзе сульфідаў медзі ў буйных кар'ерах у медна-парфіраваных радовішчах, якія ўтрымліваюць ад 0,4 да 1,0 % медзі. Прыкладамі такіх радовішчаў з'яўляюцца шахты Чукікамата ў Чылі, Бінга-Каньён (Юта) і Эль-Чына (Нью-Мексіка) у ЗША. Згодна з Брытанскай геалагічнай службай у 2005 годзе Чылі была найбуйнейшым вытворцам медзі з руднікоў, акрамя таго трэць усёй здабычы прыпадала на ЗША, Інданезію і Перу[1]. Медзь можа таксама быць адноўлена праз падземнае вылугоўванне. Некалькі радовішчаў у штаце Арызона лічацца першымі кандыдатамі для прымянення гэтага метаду[2]. Масштабы выкарыстання медзі павялічваюцца, але яе колькасць ледзь задавальняе ўзровень выкарыстання ў развітых краінах[3].
Прымяненне
Больш паловы ўсёй здабычы медзі ідзе на вытворчасць электрычнага дроту, каля 30-40 % — выкарыстоўваецца для атрымання розных сплаваў — бронзы, латуні, медна-нікелевых.
Гл. таксама
Спасылкі
На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Медзь
 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| |
|---|---|
| Металы | Алюміній (Al) · Жалеза (Fe) · Золата (Au) · Медзь (Cu) · Нікель (Ni) · Волава (Sn) · Паладый (Pd) · Плаціна (Pt) · Серабро (Ag) · Свінец (Pb) · Хром (Cr) · Цынк (Zn) |
| Сплавы | Акманітал · Алюмініевая бронза (CuAl) · Білон (CuAg) · Бронза (CuSn) · Калыванская медзь (CuAuAg) · Латунь (CuZn) · Медна-нікелевы сплаў (CuNi) · Мельхіёр (CuNiFeMn) · Нейзільбер (CuZnNi) · Нержавеючая сталь (FeCrNi) · Нікелевая бронза (CuSnNi) · Нікелева-жалезны сплаў (NiFe) · Нікелева-цынкавы сплаў (NiZn) · Пацін · Паўночнае золата (CuAlZnSn) · Сталь (Fe) · Стэрлінг (AgCu) · Тампак (CuZn) · Храмаваная сталь (FeCr) · Чыгун (Fe) · Электр, электрон, электрум (AuAg) |
| Групы манет | |
| Гл. таксама | |
- ↑ Hammond, C. R. (2004). The Elements, in Handbook of Chemistry and Physics 81st edition. CRC press. ISBN 0-8493-0485-7.
- ↑ A new method to harvest copper. Azcentral.com
- ↑ Gordon, R. B.; Bertram, M.; Graedel, T. E. (2006). Metal stocks and sustainability. PNAS 103 (5): 1209—1214.