Груган (Сыракомля)
Груган | |
---|---|
польск.: Kruk | |
Жанр |
Верш Балада |
Аўтар | Уладзіслаў Сыракомля |
Мова арыгінала | польская |
Дата напісання | 1854 |
Пераклад на беларускую | 1909 |
Перакладчык | Янка Купала, Гальяш Леўчык |
Тэкст твора ў Вікікрыніцах |
«Груга́н» (польск.: Kruk) — верш (балада)[1] Уладзіслава Сыракомлі на фальклорны матыў.
Твор быў напісаны ў 1854 г. і пазначаны аўтарам як «літоўская песенка» (польск.: Piosnka litewska)[2].
Рукапіс верша «Груган» разам з «Гутаркай старога дзеда» ўвайшоў у падборку агітацыйнай літаратуры, якая назапашвалася ў мінскай кватэры Л. Шышкі, удавы надворнага саветніка[3].
Паходжанне
[правіць | правіць зыходнік]Уладзімір Вільчынскі ўзводзіць верш да летувіскай песні «Варнас» (літ.: Varnas), на ягоную думку, Сыракомля азнаёміўся з гэтым творам у перакладзе свайго прыяцеля Язэпа Крашэўскага, бо сам летувіскай не ведаў. Але, як адзначае Уладзімір Мархель, асобныя варыянты гэтай песні бытавалі і ў Беларусі як паказчык шырокай міграцыі фальклорных вобразаў[3]. Да таго ж беларускі даследчык заўважае, што Сыракомля пакінуў вельмі мала твораў, тэматычна звязаных з этнаграфічнай Летувай[3].
З. Суслаў прызнае версію пра беларускае паходжанне матываў верша няслушным, бо няма такіх твораў у зборніку балад, выдадзеным Інстытутам мастацтвазнаўства, этнаграфіі і фальклору. Але ён адзначае падобны матыў («птушка апавядае весткі з бою альбо паведамляе пра нечы скон») у сербскім і харвацкім фальклоры[2]. Напрыклад, такі матыў ёсць у песні Косаўскага цыклу «Смерць маці Югавічаў» (сербск.: Смрт мајке Југовића)[4]. У сярэдзіне XIX ст. сербскія эпічныя песні былі папулярныя, на польскую мову іх перакладалі Казімір Брадзінскі, Раман Зморскі і Язэп Залескі. Таму, на думку навукоўца, Сыракомля мог чытаць сербскія ўзоры і пісаць на іхнія матывы[4].
Падобныя матывы былі таксама зафіксаваныя ў сібірскіх губернях Расіі і напрыкарпацкіх землях Украіны[5].
Пераклады
[правіць | правіць зыходнік]На беларускую мову гэты верш перакладаў Янка Купала (1908—1909)[6]. Пазней гэта рабіў Гальяш Леўчык, але пры жыцці не апублікаваў (упершыню «Доля і хлеб», 1980). На рускую мову верш пераклаў Марк Жываў[7].
У культуры
[правіць | правіць зыходнік]У 1865 годзе Аўгуст Радван паклаў верш на музыку[8][9].
Зноскі
- ↑ Суслаў, З. Матыў «гругана-вестуна» ў фальклоры сербаў, літоўцаў і ўсходніх славянаў . — 2007. — С. 197. Архівавана з першакрыніцы 6 лютага 2023.
- ↑ а б Суслаў, З. Матыў «гругана-вестуна» ў фальклоры сербаў, літоўцаў і ўсходніх славянаў . — 2007. — С. 198. Архівавана з першакрыніцы 6 лютага 2023.
- ↑ а б в Мархель, У. І. Лірнік вясковы (бел.). — 1983. — С. 51.
- ↑ а б Суслаў, З. Матыў «гругана-вестуна» ў фальклоры сербаў, літоўцаў і ўсходніх славянаў . — 2007. — С. 199. Архівавана з першакрыніцы 6 лютага 2023.
- ↑ Суслаў, З. Матыў «гругана-вестуна» ў фальклоры сербаў, літоўцаў і ўсходніх славянаў . — 2007. — С. 200. Архівавана з першакрыніцы 6 лютага 2023.
- ↑ Купала, Я. Поўны збор твораў у 9 тамах (бел.). — Мінск: Мастацкая літаратура, 1996. — Т. 2. — С. 223-224. — 342 с. — ISBN 5-340-01335-9.
- ↑ Кондратович, Л. Избранные произведения: перевод с польского (руск.). — Москва: Государственное издательство художественной литературы, 1953. — С. 43-44. — 293 с.
- ↑ Radwan, A., Syrokomla, Wł. Kruk: piosnka litewska (польск.). — Warszawa: G. Sennewald, 1865. — 7 с.
- ↑ Выкананне песні ў сацыяльнай сетцы «Facebook»
Літаратура
[правіць | правіць зыходнік]- Мархель, У. І. Лірнік вясковы (бел.). — Мінск: Навука і тэхніка, 1983. — 192 с.
Спасылкі
[правіць | правіць зыходнік]- Суслаў, З. Матыў «гругана-вестуна» ў фальклоры сербаў, літоўцаў і ўсходніх славянаў // Сборник работ 64-й научной конфренции студентов и аспирантов Белгосуниверситета. — Минск: БГУ, 2007. — С. 196-200. Архівавана з першакрыніцы 6 лютага 2023.