Марыян Спыхальскі

Марыян Спыхальскі
Marian Spychalski
Марыян Спыхальскі ў 1965 годзе.
4-ы старшыня Дзяржаўнага савета ПНР 10 красавіка 1968 — 23 снежня 1970
Папярэднік	Эдвард Охаб
Пераемнік	Юзаф Цыранкевіч
3-і міністр нацыянальнай абароны ПНР 1956 — 1968
Папярэднік	Маршал Польшчы Канстанцін Ракасоўскі
Пераемнік	генерал арміі Войцех Ярузельскі
34-ы Прэзідэнт Варшавы 18 верасня 1944 года — сакавік 1945 года
Папярэднік	Марцэлій Пароўскі
Пераемнік	Станіслаў Талвінскі
Нараджэнне	6 снежня 1906(1906-12-06) Лодзь, Лодзінскі павет[d], Петракоўская губерня, Варшаўскае генерал-губернатарства, Расійская імперыя
Смерць	7 чэрвеня 1980(1980-06-07) (73 гады) Варшава, Варшаўскае сталічнае ваяводства, Польская Народная Рэспубліка
Месца пахавання	Вайсковыя могілкі Павонзкі[d]
Партыя	Польская аб’яднаная рабочая партыя
Член у	Саюз барацьбітаў за вольнасць і дэмакратыю[d] Польскае турысцка-краязнаўчае таварыства
Адукацыя	факультэт архітэктуры Варшаўскай палітэхнікі[d]
Прафесія	архітэктар
Дзейнасць	палітычная дзейнасць[d], ваенная служба[d] і архітэктура
Ваенная служба
Гады службы	1944—1970
Прыналежнасць	Польшча
Род войскаў	Войска Польскае
Званне
Камандаваў	упраўленнем інфармацыі Галоўнага штаба, Галоўным штабам Войска Польскага, міністэрствам абароны ПНР
Бітвы	Другая сусветная вайна
Узнагароды	Ордэн Будаўнікоў Народнай Польшчы Ордэн Адраджэння Польшчы 2-й ступені Ордэн Крыж Грунвальда II ступені Ордэн Крыж Грунвальда III ступені Партызанскі крыж Медаль «За Варшаву 1939—1945» Медаль «За Одру, Нісу, Балтыку» Бронзавы Медаль «За заслугі пры абароне краіны» Медаль «За ўдзел у баях за Берлін» Залаты Медаль «Узброеныя сілы на службе Радзіме» Сярэбраны Медаль «Узброеныя сілы на службе Радзіме» Бронзавы Медаль «Узброеныя сілы на службе Радзіме» Медаль «10-годдзе Народнай Польшчы» СССР: Медаль «50 гадоў Узброеных Сіл СССР» Іншых дзяржаў:
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Марыян Спыхальскі (польск.: Marian Spychalski, падпольны псеўданім — Ма́рак, 6 снежня 1906—7 чэрвеня 1980) — польскі ваенны, дзяржаўны і камуністычны дзеяч, маршал Польшчы.

Даваенны перыяд

Нарадзіўся ў Лодзі, якая была тады павятовым горадам у Петракоўскай губерні Расійскай імперыі. З 1929 года член Саюза незалежнай сацыялістычнай моладзі «Жыццё». У 1931 годзе скончыў Варшаўскі політэхнічны інстытут і ў тым жа годзе ўступіў у Камуністычную партыю Польшчы. Шмат працаваў архітэктарам у Варшаве і ў Познані, па яго праектах пабудаваны будынкі некалькіх школ і гімназій, будынак ваеннага суда ў Варшаве, царква на адных з варшаўскіх могілак. У 1937 годзе атрымаў Гран-пры на міжнароднай выстаўцы ў Парыжы. З 1935 года — генеральны дырэктар Дэпартамента грамадскіх будынкаў Варшавы.

Другая сусветная вайна

Пасля акупацыі нацысцкай Германіяй тэрыторыі Польшчы актыўна ўключыўся ў Рух Супраціўлення ў складзе камуністычнага крыла. Быўшы даўнім і блізкім паплечнікам Уладзіслава Гамулкі, стаў адным з буйных падпольных камуністычных кіраўнікоў у Варшаве. У 1942 годзе — адзін са стваральнікаў Гвардыі Людовай, у студзені 1944 года перафармаванай у Армію Людову. Са студзеня 1944 года — намеснік начальніка Галоўнага штаба Арміі людовай, начальнік кіравання інфармацыі ў Галоўным штабе.

У ліпені 1944 года выйшаў на тэрыторыю, вызваленую Чырвонай Арміяй і прызначаны начальнікам Галоўнага штаба Войска Польскага. Аднак паколькі Спыхальскі не меў ваеннай адукацыі і вопыту баявых дзеянняў, ён не мог прынесці значнай карысці на гэтым пасадзе, калі асноўнай задачай Войска Польскага сталі не партызанскія аперацыі, а шырокамаштабныя баявыя дзеянні па вызваленні краіны. У верасні 1944 года пераведзены на пасаду мэра Варшавы (фактычна тады яго паўнамоцтвы распаўсюджваліся толькі на вызваленую савецкімі войскамі правабярэжную частку горада — Прагу).

Першы паваенны час і арышт

З 1945 года — член Цэнтральнага Камітэта і член Палітбюро ЦК Польскай рабочай партыі, а таксама намеснік Міністра абароны Польшчы па палітычнай працы. У 1948 годзе пры стварэнні Польскай аб'яднанай рабочай партыі абраны членам яе Цэнтральнага Камітэта і членам Палітбюро.

Стаў адной з ахвяр барацьбы за лідарства ў Польшчы паміж Уладзіславам Гамулкам і Баляславам Берутам, якая скончылася перамогай апошняга. Спачатку ў красавіку 1949 года пераведзены на менш значную пасаду Міністра аднаўлення і будаўніцтвы Польшчы. Ужо ў лістападзе таго ж года на Пленуме ЦК ПАРП абвінавачаны ў нацыяналістычным ухіле, непадпарадкаванні лініі партыі, выведзены з Палітбюро і адпраўлены на працу архітэктарам у гарадское ўпраўленне Вроцлава.

У маі 1950 года арыштаваны, неўзабаве арыштавалі і Уладзіслава Гамулку. У зняволенні падвяргаўся катаванням, прызнаў сябе вінаватым у шматлікіх злачынствах (шпіянаж на карысць Англіі, нацыяналізм, правы ўхіл). Аднак неўзабаве пасля смерці І. В. Сталіна, арышту Л. П. Берыі і сакрэтнага асуджэння практыкі рэпрэсій у СССР, Б. Берут адмовіўся ад ідэі судовага працэсу над Гамулкам, Спыхальскім і іншымі арыштаванымі па іх справе. У той жа час ён не мог іх вызваліць са зняволення без шкоды для свайго аўтарытэту, паколькі яго асабістая роля ў іх арышце была добра вядомая. Спыхальскі працягваў заставацца ў зняволенні без суда, хоць допыты і катаванні былі спынены, а ўмовы ўтрымання палепшыліся.

Рэабілітацыя і праца на вышэйшых пасадах

Праз некалькі дзён пасля смерці Б. Берута ў сакавіку 1956 года Спыхальскі быў вызвалены і цалкам рэабілітаваны, а таксама адноўлены ў вайсковым званні. У кастрычніку таго ж года яго стары сябар Уладзіслаў Гамулка прыйшоў да ўлады і стаў першым сакратаром ЦК ПАРП. Спыхальскі неадкладна быў уведзены ў склад ЦК ПАРП і ў Палітбюро ЦК ПАРП, прызначаны намеснікам Міністра абароны Польшчы — начальнікам Галоўнага палітычнага ўпраўленне Войска Польскага. Праз месяц, у лістападзе 1956 года па катэгарычным патрабаванні Гамулкі з Польшчы быў адкліканы міністр — маршал Польшчы і Маршал Савецкага Саюза К. К. Ракасоўскі, і Спыхальскі быў прызначаны на пасаду Міністра абароны. 7 кастрычніка 1963 года ён быў выраблены ў маршалы Польшчы (апошні, каму было прысвоена гэта званне).

Падчас Польскага палітычнага крызісу 1968 года Спыхальскі ў красавіку 1968 года быў вызвалены з пасады міністра і прызначаны Старшынёй Дзяржаўнага Савета Польшчы (вышэйшая выканаўчая пасада ў дзяржаве). У 1970 годзе Гамулка быў адхілены ад улады і ўжо ў снежні М. Спыхальскі вызвалены ад пасады старшыні Дзяржаўнага Савета, выведзены з Палітбюро ЦК ПАРП, а ў 1971 годзе і са складу ЦК.

Быўшы адпраўленым на пенсію, знаходзіўся ў кіраўніцтве некаторых грамадскіх арганізацый, запрашаўся на ўрачыстыя мерапрыемствы. Сканаў 7 чэрвеня 1980 года ў Варшаве. Пахаваны з вышэйшымі дзяржаўнымі ўшанаваннямі на могілках Вайсковыя Павонзкі.

Родны брат Юзаф Спыхальскі да 1939 года служыў афіцэрам у Войску Польскім, пакінуў краіну пасля акупацыі Германіяй у 1939 годзе. У 1942 годзе закінуты ў Польшчу з Лондана і прыняў актыўны ўдзел у дзейнасці Арміі краёвай. Пры спробе арышту агентамі гестапа аказаў супраціўленне і загінуў у перастрэлцы.

Узнагароды

Узнагароды Польшчы

• Камандор з Зоркай ордэна Адраджэння Польшчы
• Ордэн Будаўнікоў Народнай Польшчы (1961)
• Кавалер ордэна «За вайсковую доблесць» («Virtuti Militari»)
• Ордэн «Сцяг Працы»
• Ордэн «Крыж Грунвальда» II і III класаў
• Партызанскі крыж (1946)
• Медаль «За Варшаву 1939—1945»
• Медаль «За Одру, Нісу, Балтыку»
• Медаль «Перамогі і Свабоды»
• Медаль «За ўдзел у баях за Берлін»
• Медаль «Узброеныя сілы на службе Радзіме» трох ступеняў
• Медаль «10-годдзе Народнай Польшчы»
• Медаль «За заслугі пры абароне краіны»

Замежныя ўзнагароды

• Ордэн Леніна (СССР, 1968)
• Вялікі Крыж ордэна Кароны (Бельгія)
• Вялікі Крыж ордэна Белай ружы Фінляндыі
• Ордэн Югаслаўскага сцяга (Югаславія)
• Медаль «За перамогу над Германіяй у Вялікай Айчыннай вайне 1941—1945 гг.» (СССР)
• Юбілейны медаль «Дваццаць гадоў Перамогі ў Вялікай Айчыннай вайне 1941—1945 гг.» (СССР)
• Юбілейны медаль «Трыццаць гадоў Перамогі ў Вялікай Айчыннай вайне 1941—1945 гг.» (СССР)
• Юбілейны медаль «50 гадоў Узброеных Сіл СССР» (СССР)
• Медалі іншых дзяржаў

Вайсковыя званні

• Генерал брыгады (люты 1945)
• Генерал дывізіі (чэрвень 1945)
• Генерал брані (1957)
• Маршал Польшчы(7 кастрычніка 1963 года, абыходзячы званне генерала арміі)