Антон Нічыпаравіч Сеўчанка

Антон Нічыпаравіч Сеўчанка
Дата нараджэння	22 лютага 1903(1903-02-22)
Месца нараджэння	Дзяніскавічы, Рагачоўскі павет, Магілёўская губерня, Расійская імперыя
Дата смерці	26 верасня 1978(1978-09-26) (75 гадоў)
Месца смерці	Мінск, БССР, СССР
Месца пахавання	Усходнія могілкі
Грамадзянства	Расійская імперыя  СССР
Род дзейнасці	навуковец
Навуковая сфера	фізіка
Месца працы	Дзяржаўны аптычны інстытут Інстытут фізікі АН БССР Беларускі дзяржаўны ўніверсітэт
Навуковая ступень	доктар фізіка-матэматычных навук (1953) і акадэмік Акадэміі навук Беларускай ССР (1953)
Навуковае званне	прафесар (1953) акадэмік Акадэміі навук Беларускай ССР (1953)
Альма-матар	БДУ (1931)
Вядомыя вучні	Георгій Паўлавіч Гурыновіч, Канстанцін Мікалаевіч Салаўёў, Леанід Вікенцьевіч Валадзько і Генадзь Мікалаевіч Сінякоў
Вядомы як	адзін з заснавальнікаў беларускай школы фізікі
Партыя	КПСС
Узнагароды

Анто́н Нічы́паравіч Се́ўчанка (22 лютага 1903, вёска Дзяніскавічы, цяпер Жлобінскі раён — 26 верасня 1978) — беларускі фізік, доктар фізіка-матэматычных навук (1953), прафесар (1953), акадэмік Акадэміі навук БССР (1953). Заслужаны дзеяч навукі БССР (1967). Герой Сацыялістычнай Працы (1971). Адзін з заснавальнікаў беларускай школы фізікі.

Біяграфія

Нарадзіўся ў вёсцы Дзяніскавічы (цяпер у Жлобінскім раёне, Гомельская вобласць, Беларусь) у сялянскай сям’і. У 1926 годзе ён скончыў Рагачоўскі педагагічны тэхнікум, некаторы час працаваў настаўнікам, а затым паступіў у Беларускі дзяржаўны ўніверсітэт, які скончыў у 1931 годзе. Навуковая дзейнасць Сеўчанкі пачалася ў наступным годзе пад кіраўніцтвам С. І. Вавілава ў ФІАН, а затым працягнулася ў Дзяржаўным аптычным інстытуце, дзе ён працаваў да 1952 года.

У 1953 годзе Сеўчанка быў абраны акадэмікам Акадэміі навук БССР і пераехаў у Мінск, дзе працаваў спачатку ў Фізіка-тэхнічным інстытуце АН БССР, а з 1955 па 1957 год — дырэктарам у новаўтвораным Інстытуце фізікі і матэматыкі АН БССР. У 1957—1972 гадах Сеўчанка займаў пасаду рэктара БДУ, а з 1973 года — дырэктара Інстытута прыкладных фізічных праблем пры БДУ. У 1957—1973 гадах ён быў членам Прэзідыума АН БССР.

У 1958—1962 гадах А. Н. Сеўчанка абіраўся дэпутатам Вярхоўнага Савета СССР, у 1955—1959 і 1963—1975 гадах — дэпутатам Вярхоўнага Савета БССР. Ён прымаў удзел у якасці дэлегата ад БССР у рабоце арганізацый ААН і, у прыватнасці, у працы Агенцтва па мірнаму выкарыстанню атамнай энергіі.

Пахаваны на Усходніх могілках Мінска разам з жонкай Матронай Рыгораўнай (1904—1978).

Навуковы і практычны ўклад

Даследаванні па спектраскапіі уранілавых злучэнняў, люмінесцэнцыі рэдказямельных элементаў, спектраскапіі і фотахіміі парфірынаў і біялагічна актыўных злучэнняў. Выявіў палярызацыю флуарэсцэнцыі ўранілавых злучэнняў, расшыфраваў складаную структуру іх спектраў, устанавіў заканамернасць згасання люмінесцэнцыі раствораў рэдкіх зямель, вывучыў міграцыю энергіі ў комплексах, анізатрапіі вымушанага выпраменьвання раствораў арганічных злучэнняў.

Аўтар больш за 230 навуковых прац, у тым ліку 2 манаграфій.

Пры навуковай кансультацыі Сеўчанкі 10 чалавек сталі дактарамі фізіка-матэматычных навук (з іх чацвёра абраныя акадэмікамі і двое членамі-карэспандэнтамі НАН Беларусі), звыш 40 яго вучняў абаранілі кандыдацкія дысертацыі. Імя Сеўчанкі прысвоена НДІ прыкладных фізічных праблем БДУ.

Асноўныя працы

• Спектроскопия хлорофилла и родственных соединений. — Мн., 1968 (разам з Г. П. Гурыновічам, К. М. Салаўёвым).
• Анизотропия поглощения и испускания света молекулами. — Мн., 1971 (разам з А. М. Саржэўскім).
• Исследование механизма твердотельных реакций с участием окислов РЗЭ люминесцентным методом (в соавт.) // Доклады АН СССР. 1977. Т.233, № 5.

Літаратура

• Се́ўчанка Антон Нічыпаравіч // Беларусь: энцыклапедычны даведнік / Рэдкал. Б. І. Сачанка (гал. рэд.) і інш.; Маст. М. В. Драко, А. М. Хількевіч. — Мн.: БелЭн, 1995. — С. 659—660. — 800 с. — 5 000 экз. — ISBN 985-11-0026-9.
• Сеўчанка Антон Нічыпаравіч // Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 14: Рэле — Слаявіна / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 2002. — Т. 14. — С. 357. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0035-8. — ISBN 985-11-0238-5 (т. 14).

Спасылкі

• Антон Нічыпаравіч Сеўчанка на сайце «Героі краіны»
• Антон Нічыпаравіч Сеўчанка — гістарычная даведка на сайце НАН Беларусі.
• Антон Нічыпаравіч Сеўчанка ў базе даных «История белорусской науки в лицах» Цэнтральнай навуковай бібліятэкі імя Якуба Коласа НАН Беларусі (руск.)
• Антон Нічыпаравіч Сеўчанка // Беларускі дзяржаўны ўніверсітэт
• Сеўчанка Антон Нічыпаравіч (Нікіфаравіч) на сайце анлайн-энцыклапедыі «Беларусь у асобах і падзеях»
• Сеўчанка Антон Нічыпаравіч, доктар фізіка-матэматычных навук на сайце анлайн-энцыклапедыі «Беларусь у асобах і падзеях»