Уладзімір Іванавіч Пічэта

Уладзімір Іванавіч Пічэта
Уладзімір Іванавіч Пічэта
Дата нараджэння	9 (21) кастрычніка 1878
Месца нараджэння	Палтава, Палтаўская губерня, Расійская імперыя;
Дата смерці	23 чэрвеня 1947 (68 гадоў)
Месца смерці	Масква, РСФСР, СССР;
Месца пахавання	Новадзявочыя могілкі;
Грамадзянства	Расійская імперыя; СССР;
Род дзейнасці	гісторык, выкладчык універсітэта, славіст
Навуковая сфера	гісторыя, славістыка, гістарыяграфія, гісторыя дзяржавы і права[d], архівазнаўства[d] і regional history[d]
Месца працы	Імператарскі Маскоўскі ўніверсітэт[d]; Маскоўскія вышэйшыя жаночыя курсы[d]; Акадэмія камерцыйных навук[d]; МДУ; Другі Маскоўскі дзяржаўны ўніверсітэт[d]; БДУ; Інстытут гісторыі АН СССР[d]; Маскоўскі педагагічны дзяржаўны ўніверсітэт[d]; Інстытут славяназнаўства РАН[d];
Навуковая ступень	доктар гісторыі[d] (1918), акадэмік Акадэміі навук Беларускай ССР (1929) і акадэмік АН СССР[d] (1946)
Навуковае званне	прафесар[d];
Альма-матар	Палтаўская мужчынская гімназія[d] (1897); гісторыка-філалагічны факультэт Маскоўскага ўніверсітэта[d] (1901);
Навуковы кіраўнік	Васіль Ключэўскі
Вядомыя вучні	Ірына Мельнікава, Уладзімір Каралюк[d], Канстанцін Кернажыцкі, Ілья Мілер[d], Піліп Грэкул[d], Mikhail Birman[d] і Irina Dostyan[d]
Член у	Акадэмія навук СССР[d];
Узнагароды	Заслужаны дзеяч навукі Узбекскай ССР[d] (1949)
	Творы ў Вікікрыніцах
	Медыяфайлы на Вікісховішчы

Уладзімір Іванавіч Пічэ́та^[3] (9 (21) кастрычніка 1878, Палтава, Украіна — 23 чэрвеня 1947, Масква) — беларускі савецкі гісторык, археолаг, педагог. Заслужаны прафесар БССР (1926), акадэмік Акадэміі навук БССР (1929). Заслужаны дзеяч навукі Узбекскай ССР (1949)^[3].

Біяграфія[правіць | правіць зыходнік]

Уладзімір Іванавіч Пічэта нарадзіўся 9 (21) кастрычніка 1878 года ў Палтаве. Яго бацька, Іван (Ёван) Хрыстафоравіч (1844—1920), серб па нацыянальнасці, ураджэнец горада Мостар, быў рэктарам Віцебскай, а затым Палтаўскай духоўнай семінарыі. Маці навукоўца, Марыя Рыгораўна Грыгарэнка (1846—1911), украінка паводле паходжання, была дачкой кіеўскага чыноўніка Казённай палаты^[4].

Уладзімір Іванавіч Пічэта скончыў у 1897 годзе Палтаўскую гімназію, а ў 1901 годзе — гісторыка-філалагічны факультэт Маскоўскага ўніверсітэта (вучань М. К. Любаўскага). Навуковым кіраўніком яго дыпломнай (тады якая звалася кандыдацкай) працы «Юрый Крыжаніч пра Маскоўскую дзяржаву» быў В. В. Ключэўскі.

У 1910—1911 гадах прыват-дацэнт. Абараніў доктарскую дысертацыю «Аграрная рэформа Сігізмунда-Аўгуста ў Літоўска-Рускай дзяржаве» (1918). У 1918—1922 гадах прафесар Маскоўскага ўніверсітэта. Узначальваў Беларускае навукова-культурнае таварыства ў Маскве, чытаў курс лекцыяў «Гісторыя беларускага народа» у Беларускім народным універсітэце (Масква). Па прапанове ўрада БССР узначаліў маскоўскую камісію па арганізацыі БДУ, з ліпеня 1921 года і да 1930 г. рэктар БДУ. Адзін з арганізатараў Інбелкульта (аўтар яго статута) і БелАН. Акадэмік БелАН (1928).

Першыя прафесары БДУ, 1922 год (злева направа):
Ніжні рад: С. З. Кацэнбоген, А. М. Вазнясенскі, М. М. Нікольскі, У. І. Пічэта, У. М. Ігнатоўскі, Я. Ю. Лёсік, А. А. Міхайлоўскі;
Сярэдні рад: І. М. Салаўёў, С. Я. Вальфсон, Я. І. Барычэўскі, А. А. Савіч, Д. А. Жарынаў, Я. К. Успенскі, І. Я. Герцык;
Верхні рад: У. М. Перцаў, М. М. Шчакаціхін, В. В. Якунін, М. М. Піятуховіч.

Вывучаў гісторыю ВКЛ, Польшчы, Чэхіі, Сербіі, Балгарыі, Расіі 16—20 ст. Апублікаваў каля 150 прац па гісторыі, гістарыяграфіі, археалогіі, архівазнаўстве, краязнаўстве, гісторыі права Беларусі.

У 1929 годзе ў СССР была сфабрыкавана т. зв. «акадэмічная справа» супраць акадэміка С. Ф. Платонава і іншых гісторыкаў (Гл. таксама: рэпрэсіі ў БССР), 13.9.1930 г. У. Пічэта арыштаваны АДПУ СССР у Ленінградзе. Пастановай СНК БССР ад 6 снежня 1930 года пазбаўлены звання акадэміка. Пастановай Калегіі АДПУ ад 8 жніўня 1931 года сасланы на 5 гадоў у Вятку. У чэрвені 1934 года месца ссылкі заменена на Варонеж, дзе У. Пічэта працаваў прафесарам у педагагічным інстытуце. У 1935 годзе справа У. Пічэты перагледжана, яму дазволілі жыць у Маскве. Паводле адной з версій вызваленне было звязана з прыездам у Маскву былога аднакурсніка У. Пічэты прэм’ер-міністра Чэхаславакіі Э. Бенеша.

З 1937 года працаваў у Інстытуце гісторыі АН СССР, дзе з 1939 года ўзначаліў сектар славяназнаўства; адначасова быў загадчыкам кафедры заходніх і паўднёвых славян Маскоўскага ўніверсітэта. З 1941 года разам з інстытутам у эвакуацыі ў Ташкенце. У 1946 годзе з акадэмікам Б. Дз. Грэкавым заснаваў і стаў дырэктарам Інстытута славяназнаўства АН СССР. Акадэмік АН СССР.

Памяць[правіць | правіць зыходнік]

У 1990-х гадах вялася размова аб тым, каб назваць у Мінску яго імем вуліцу Ленінградскую, на якой стаяць некалькі карпусоў БДУ. 26 кастрычніка 2011 года на доме № 1 БДУ (цяпер будынак гістарычнага факультэта БДУ), дзе 1924—1929 гадах працаваў Уладзімір Пічэта, была ўстаноўлена мемарыяльная дошка ў яго гонар. Адна з аўдыторый гістарычнага факультэта таксама носіць імя Пічэты^[5]^[6].

Бібліяграфія[правіць | правіць зыходнік]

Гісторыя Беларусі. Ч. 1. — М.; Л., 1924;
Аграрная реформа Сигизмунда-Августа в Литовско-Русском государстве. 2 изд. — М., 1958;
Белоруссия и Литва, XV—XVI вв. — М., 1961;
Пытанне аб вышэйшай школе на Беларусі ў мінулым. -Мн., 1991.

Зноскі

↑ ^а ^б ^в Пичета Владимир Иванович // Большая советская энциклопедия: [в 30 т.] / под ред. А. М. Прохоров — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1969. Праверана 28 верасня 2015.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q5061737"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q17378135"></a>
↑ ^а ^б ^в ^г ^д ^е Czech National Authority Database Праверана 7 лістапада 2022.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q13550863"></a>
↑ ^а ^б Беларусь, 1995
↑ Немногие знают, что у первого руководителя БГУ Пичеты сербские корни
↑ Уладзімір Пічэта. Першы рэктар
↑ На гістарычным факультэце БДУ адкрылі мемарыяльную дошку першаму рэктару ўніверсітэта Уладзіміру Пічэту Архівавана 28 кастрычніка 2020.

Літаратура[правіць | правіць зыходнік]

Рэпрэсаваныя літаратары, навукоўцы, работнікі асветы, грамадскія і культурныя дзеячы Беларусі. Энцыклапедычны даведнік у 10 тамах (15 кнігах). Т. 2 / Укладальнік Л. У. Маракоў. — Смаленск, 2003.
Академик В. И. Пичета: Страницы жизни. — Мн., 1981;
В. И. Пичета: Библиографический указатель. — Мн., 1978;
Брачев В. С. «Дело историков» 1929—1931. — СПб., 1997;
Іофе Э. Партрэт вучонага // Полымя. 1970, № 12. — С. 215—221;
Иоффе Э. Г. Академик В. И. Пичета (1878—1947) // Новая и новейшая история. 1996, № 5;
Возвращенные имена;
Энцыклапедыя гісторыі Беларусі. У 6 т. Т. 5: М — Пуд / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў (галоўны рэд.) і інш.; Маст. Э. Э. Жакевіч. — Мн. : БелЭн, 1999. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0141-9.
Пічэта Уладзімір Іванавіч // Беларусь: энцыклапедычны даведнік / Рэдкал. Б. І. Сачанка (гал. рэд.) і інш.; Маст. М. В. Драко, А. М. Хількевіч. — Мн.: БелЭн, 1995. — С. 584. — 800 с. — 5 000 экз. — ISBN 985-11-0026-9.

Спасылкі[правіць | правіць зыходнік]

Уладзімір Іванавіч Пічэта ў базе даных «История белорусской науки в лицах» Цэнтральнай навуковай бібліятэкі імя Якуба Коласа НАН Беларусі (руск.)

[_20a1143e446b5dba-1] а ^б ^в Пичета Владимир Иванович // Большая советская энциклопедия: [в 30 т.] / под ред. А. М. Прохоров — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1969. Праверана 28 верасня 2015.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q5061737"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q17378135"></a>

[_033495c6053bf66f-2] а ^б ^в ^г ^д ^е Czech National Authority Database Праверана 7 лістапада 2022.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q13550863"></a>

[Беларусь—1995——-3] а ^б Беларусь, 1995

[4] Немногие знают, что у первого руководителя БГУ Пичеты сербские корни

[5] Уладзімір Пічэта. Першы рэктар

[6] На гістарычным факультэце БДУ адкрылі мемарыяльную дошку першаму рэктару ўніверсітэта Уладзіміру Пічэту Архівавана 28 кастрычніка 2020.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]