Уладзімір Іванавіч Пічэта

Уладзімір Іванавіч Пічэта
Дата нараджэння	9 (21) кастрычніка 1878
Месца нараджэння	Палтава, Палтаўская губерня, Расійская імперыя
Дата смерці	23 чэрвеня 1947(1947-06-23) (68 гадоў)
Месца смерці	Масква, РСФСР, СССР
Месца пахавання	Новадзявочыя могілкі
Грамадзянства	Расійская імперыя  СССР
Род дзейнасці	гісторык, выкладчык універсітэта
Навуковая сфера	гісторыя
Месца працы	Імператарскі Маскоўскі ўніверсітэт[d] Маскоўскія вышэйшыя жаночыя курсы[d] Акадэмія камерцыйных навук[d] Маскоўскі дзяржаўны ўніверсітэт імя М. В. Ламаносава Другі Маскоўскі дзяржаўны ўніверсітэт[d] БДУ Інстытут гісторыі АН СССР[d] Маскоўскі педагагічны дзяржаўны ўніверсітэт[d] Інстытут славяназнаўства РАН[d]
Навуковая ступень	doctorate in History[d] (1918)
Навуковае званне	Акадэмік АН СССР[d]
Альма-матар	Poltava men's gymnasium[d] (1897) гісторыка-філалагічны факультэт Маскоўскага ўніверсітэта[d] (1901)
Навуковы кіраўнік	М. К. Любаўскі
Вядомыя вучні	Канстанцін Іванавіч Кернажыцкі
Член у	Акадэмія навук СССР
Узнагароды
Уладзімір Іванавіч Пічэта на Вікісховішчы

Уладзімір Іванавіч Пічэта (9 (21) кастрычніка 1878, Палтава, Украіна — 23 чэрвеня 1947, Масква) — беларускі савецкі гісторык, археолаг, педагог. Заслужаны прафесар БССР (1926), акадэмік АН БССР (1929).

Біяграфія

Уладзімір Іванавіч Пічэта нарадзіўся 9 (21) кастрычніка 1878 года ў Палтаве. Яго бацька, Іван (Ёван) Хрыстафоравіч (1844—1920), серб па нацыянальнасці, ураджэнец горада Мостар, быў рэктарам Віцебскай, а затым Палтаўскай духоўнай семінарыі. Маці навукоўца, Марыя Рыгораўна Грыгарэнка (1846—1911), украінка паводле паходжання, была дачкой кіеўскага чыноўніка Казённай палаты.

Уладзімір Іванавіч Пічэта скончыў у 1897 годзе Палтаўскую гімназію, а ў 1901 годзе — гісторыка-філалагічны факультэт Маскоўскага ўніверсітэта (вучань М. К. Любаўскага). Навуковым кіраўніком яго дыпломнай (тады якая звалася кандыдацкай) працы «Юрый Крыжаніч пра Маскоўскую дзяржаву» быў В. В. Ключэўскі.

У 1910—1911 г. прыват-дацэнт. Абараніў доктарскую дысертацыю «Аграрная рэформа Сігізмунда-Аўгуста ў Літоўска-Рускай дзяржаве» (1918). У 1918—1922 г. прафесар Маскоўскага ўніверсітэта. Узначальваў Беларускае навукова-культурнае таварыства ў Маскве, чытаў курс лекцыяў «Гісторыя беларускага народа» у Беларускім народным універсітэце (Масква). Па прапанове ўрада БССР узначаліў маскоўскую камісію па арганізацыі БДУ, з ліп. 1921 і да 1930 г. рэктар БДУ. Адзін з арганізатараў Інбелкульта (аўтар яго статута) і БелАН. Акадэмік БелАН (1928).

Першыя прафесары БДУ, 1922 год (злева направа):
Ніжні рад: С. З. Кацэнбоген, А. М. Вазнясенскі, М. М. Нікольскі, У. І. Пічэта, У. М. Ігнатоўскі, Я. Ю. Лёсік, А. А. Міхайлоўскі;
Сярэдні рад: І. М. Салаўёў, С. Я. Вальфсон, Я. І. Барычэўскі, А. А. Савіч, Д. А. Жарынаў, Я. К. Успенскі, І. Я. Герцык;
Верхні рад: У. М. Перцаў, М. М. Шчакаціхін, В. В. Якунін, М. М. Піятуховіч.

Вывучаў гісторыю ВКЛ, Польшчы, Чэхіі, Сербіі, Балгарыі, Расіі 16—20 ст. Апублікаваў каля 150 прац па гісторыі, гістарыяграфіі, археалогіі, архівазнаўстве, краязнаўстве, гісторыі права Беларусі.

У 1929 у СССР была сфабрыкавана т. зв. «акадэмічная справа» супраць акадэміка С. Ф. Платонава і іншых гісторыкаў (Гл. таксама: рэпрэсіі ў БССР), 13.9.1930 г. У. Пічэта арыштаваны АДПУ СССР у Ленінградзе. Пастановай СНК БССР ад 6.12.1930 г. пазбаўлены звання акадэміка. Пастановай Калегіі АДПУ ад 8.8.1931 г. сасланы на 5 гадоў у Вятку. У чэрв. 1934 г. месца ссылкі заменена на Варонеж, дзе У. Пічэта працаваў прафесарам у педагагічным інстытуце. У 1935 г. справа У. Пічэты перагледжана, яму дазволілі жыць у Маскве. Паводле адной з версій вызваленне было звязана з прыездам у Маскву былога аднакурсніка У. Пічэты прэм’ер-міністра Чэхаславакіі Э. Бенеша.

З 1937 г. працаваў у Інстытуце гісторыі АН СССР, дзе з 1939 г. узначаліў сектар славяназнаўства; адначасова быў загадчыкам кафедры заходніх і паўднёвых славян Маскоўскага ўніверсітэта. З 1941 г. разам з інстытутам у эвакуацыі ў Ташкенце. У 1946 г. з акадэмікам Б. Дз. Грэкавым заснаваў і стаў дырэктарам Інстытута славяназнаўства АН СССР. Акадэмік АН СССР.

Памяць

Дошка ў гонар Уладзіміра Пічэты

У 1990-х гадах вялася размова аб тым, каб назваць у Мінску яго імем вуліцу Ленінградскую, на якой стаяць некалькі карпусоў БДУ. 26 кастрычніка 2011 года на доме № 1 БДУ (цяпер будынак гістарычнага факультэта БДУ), дзе 1924—1929 гадах працаваў Уладзімір Пічэта, была ўстаноўлена мемарыяльная дошка ў яго гонар. Адна з аўдыторый гістарычнага факультэта таксама носіць імя Пічэты.

Бібліяграфія

• Гісторыя Беларусі. Ч. 1. М.; Л., 1924;
• Аграрная реформа Сигизмунда-Августа в Литовско-Русском государстве. 2 изд. М., 1958;
• Белоруссия и Литва, XV—XVI вв. М., 1961;
• Пытанне аб вышэйшай школе на Беларусі ў мінулым. Мн., 1991.

Літаратура

• Маракоў Л. У. Рэпрэсаваныя літаратары, навукоўцы, работнікі асветы, грамадскія і культурныя дзеячы Беларусі. Энцыклапедычны даведнік у 10 тамах (15 кнігах). Т. 2. — Смаленск, 2003.
  • Академик В. И. Пичета: Страницы жизни. Мн., 1981;
  • В. И. Пичета: Библиографический указатель. Мн., 1978;
  • Брачев В. С. «Дело историков» 1929—1931. СПб., 1997;
  • Іофе Э. Партрэт вучонага // Полымя. 1970, № 12. С. 215—221;
  • Иоффе Э. Г. Академик В. И. Пичета (1878—1947) // Новая и новейшая история. 1996, № 5;
  • Возвращенные имена;
  • ЭГБ, т. 5.