Літоўская духоўная семінарыя

Літоўская духоўная семінарыя
Год заснавання	1828
Канфесія	Уніяцтва, Праваслаўе
Царква	Грэка-каталіцкая царква, Руская праваслаўная царква
Размяшчэнне	Жыровіцы, Вільня

Літоўская духоўная семінарыя (літ.: Lietuvos kunigu seminarija, таксама Віленская духоўная праваслаўная семінарыя, літ.: Vilniaus kunigu seminarija) — першапачаткова ўніяцкая, потым праваслаўная навучальная ўстанова, што існавала ў 1828—1944 і 1946—1947 гадах.

Гісторыя

У складзе Расійскай імперыі

Уніяцкі перыяд

Жыровіцкі манастыр у ХІХ ст.

Заснавана ў 1828 годзе ў Жыровіцах, як грэка-каталіцкая, пад час рэарганізацыі ўніяцкай царквы, па ініцыятыве члена ўніяцкага дэпартамента Санкт-Пецярбургскай Рымска-каталіцкай калегіі Іосіфа Сямашкі.

Пасля Трэцяга падзелу Рэчы Паспалітай у створаных заходніх губернях Расійскай імперыі 70 % насельніцтва належала да ўніяцкай (грэка-каталіцкай) царквы, 15 % былі каталікамі, 7 % — іудэямі і толькі 6 % — праваслаўнымі. Указам Мікалая І ад 22 красавіка 1828 г. была зацверджана незалежная ад рыма-каталіцкай царквы Грэка-уніяцкая калегія і замест чатырох уніяцкіх епархій былі створаныя дзве: Літоўская і Беларуская з кансісторыямі адпаведна ў Жыровіцах і Полацку. Для падрыхтоўкі ўніяцкіх святароў, гатовых падтрымаць збліжэнне і з’яднанне з Расійскай праваслаўнай царквой, наканавана было стварыць адпаведныя адукацыйныя ўстановы пры епархіяльных кіраўніцтвах.

«въ Жировицкомъ греко-унитскомъ монастырѣ — мѣстопребываніи Брестскаго епископа, быть каѳедральному собору, консисторіи, семинаріи и низжему духовному училищу, а въ Полоцкѣ, сверхъ существующей тамъ унитской семинаріи, учредить духовную академію.»

У той жа год, 28 жніўня Грэка-уніяцкая калегія выдала ўказ на імя старшыні кансісторыі протаіерэя Антонія Тупальскага з прадпісаннем — адкрыць у Жыровіцах семінарыю 1 кастрычніка, але да прызначанага часу прыбылі не ўсе выхаванцы.

20 кастрычніка (7 кастрычніка па ст. ст.) 1828 г. у Жыровіцкім манастыры, замест ўніяцкай павятовай вучэльні, адбыўся ўрачысты акт адкрыцця грэка-каталіцкай Літоўскай духоўнай семінарыі. Першы набор студэнтаў складаўся з 84 навучэнцаў. Рэктарам быў прызначаны член уніяцкай калегіі, былы выкладчык Полацкай семінарыі, выпускнік Галоўнай семінарыі пры Віленскім універсітэце, протаіерэй Антоній Зубко. Перад ад’ездам на пасаду яму была дадзена інструкцыя з указаннем асаблівую ўвагу надаваць вывучэнню прадметаў на рускай мове і аднаўленню чысціні ўсходняга абраду.

Першапачаткова выхаванне навучэнцаў Літоўскай духоўнай семінарыі праходзіла па правілах каталіцкіх духоўных школ. Вучні, якія паступілі ў семінарыю, павінны былі вывучаць Святое Пісьмо, дагматычнае і маральнае багаслоўе, пастырскае багаслоўе і царкоўнае красамоўства, царкоўную гісторыю, царкоўныя абрады і спеў, фізіку, матэматыку, мовы (рускую, нямецкую, французскую, славянскую, грэцкую, лацінскую, габрэйскую), польскую літаратуру. Пры гэтым, юнакі на той час зусім не ведалі рускай мовы, таму выкладанне праходзіла на польскай або лацінскай мовах; на рускай мове спрабавалі вывучаць толькі ўсеагульную і рускую гісторыю.

Грэка-уніяцкая калегія ўказам ад 18 кастрычніка (па ст.ст.) 1828 года звярнула сур’ёзную ўвагу семінарскага праўлення на абавязковае ўвядзенне да пачатку 1829 года выкладання прадметаў на рускай мове. З гэтай мэтай з Санкт-Пецярбурга былі выпісаныя адпаведныя падручнікі, пасля чаго самі выкладчыкі ўзяліся за вывучэнне рускай мовы. У 1830 годзе ў семінарыі займаліся ўжо 180 выхаванцаў, з якіх 80 былі «на фундушевомъ содержаніи».

Падчас паўстання ў 1831 годзе, заняткі ў семінарыі былі прыпыненыя, а ў семінарскім корпусе месціліся царскія салдаты. Са сканчэннем баявых дзеяў і эпідэміі халеры, якая лютавала ў той год, Літоўская духоўная семінарыя аднавіла сваю працу. З гэтага часу паступова сталі ўводзіцца новыя прадметы ў курс выкладання: біблейская гісторыя, метафізіка, антрапалогія, трыганаметрыя, экзэгетыка, біблейская археалогія і гісторыя ўніі. Склад выкладчыкаў папоўніўся новымі асобамі: магістр багаслоўя Тамаш Малішэўскі (пасля Філарэт, епіскап Ніжагародскі), доктар багаслоўя Плакід Янкоўскі, вядомы ў польскай і рускай літаратуры пісьменнік і лінгвіст, які дасканала ведаў 9 моў і магістр багаслоўя Ігнацій Жалязоўскі, (пасля епіскап Брэсцкі). 4 верасня 1834 года ўпершыню ў Літоўскай семінарыі на рускай мове прагучала пропаведзь, якую прамовіў інспектар Іпаліт Гамаліцкі, а 29 снежня ў саборы на рускай мове прапаведаваў студэнт Брэнн. Гэты факт вельмі задаволіў губернатара Гродзенскай губерні М. М. Мураўёва, пад час наведвання Літоўскай семінарыі. Паступова рускамоўе стала дамінуючай у навучальным працэсе. Выкладанне некаторых багаслоўскіх дысцыплін яшчэ нейкі час вялося на латыні з тым, каб семінарысты вышэйшага (багаслоўскага) аддзялення былі падрыхтаваныя весці дыспуты з рымска-каталіцкімі святарамі на мове лацінскага багаслоўя.

З 1834 г. Калегія забараніла дзецям уніяцкіх святароў вучыцца ў іншых (свецкіх) вучэльнях, акрамя духоўных, таму ў 1838 годзе ў семінарыі налічвалася больш за 200 навучэнцаў. Калі адбыўся 8-мы перапіс насельніцтва ў 1835 г., у Літоўскай семінарыі налічваліся выхаванцы з розных уніяцкіх епархій: Літоўскай 159 чалавек, Мінскай 59, Валынскай 28, Падольскай 3, па аднаму з Кіеўскай і Магілёўскай.

Для аднаўлення чысціні ўсходняга набажэнства ва Уніяцкай Царкве пачалі ўводзіць богаслужбовыя кнігі маскоўскага друку. Грэка-каталіцкія святары епархіі па чарзе выклікаліся ў Літоўскую семінарыю для навучання праваслаўнаму абраду. У перыяд з пачатку 1835 да канца 1837 гадоў у ёй тэрмінам на два ці тры тыдні пабыў 431 святар. Пасля навучання і праверкі ведаў духавенства давала падпіску пра гатоўнасць служыць па маскоўскаму служэбніку. Для пакарання святароў, якія адмовіліся прыняць новыя маскоўскія кнігі, Іосіф Сямашка прапанаваў вікарнаму епіскапу Антонію Зубко пазбаўляць казённага ўтрымання дзяцей гэтых святароў — выхаванцаў семінарый і духоўных вучэльняў.

З цягам часу Літоўская семінарыя з вучэльнямі пры ёй былі ператвораны і даведзены да такой ступені падабенства з праваслаўнымі духоўнымі навучальнымі ўстановамі, што пад канец 1835 і пачатку 1836 года было прызнана магчымым падначаліць іх нароўні з праваслаўнымі Камісіі духоўных вучылішч. Гэта мера была першым крокам з боку Літоўскай духоўнай семінарыі да ўз’яднання ўніятаў з Праваслаўем.

У 1830-ых гг. пры семінарыі было створана гадавое вучылішча для дзячкоў. У 1837 годзе семінарыя перажыла страшную тыфавую эпідэмію. Нягледзячы на медычную дапамогу і догляд хворых з боку выкладчыкаў семінарыі, памёрла некалькі чалавек.

Праваслаўны перыяд

Віленская Свята-Траецкая царква ў 1870 г.

У 1839 годзе, на Полацкім царкоўным саборы была абвешчана аб ліквідацыі ўніяцкай царквы ў межах Расійскай імперыі. Уніяцкія епархіі былі скасаваны; маёмасць перайшла ў падпарадкаванне Расійскай праваслаўнай царквы. У тым жа годзе была ўтворана праваслаўная Літоўская епархія, якую ўзначаліў ужо архіепіскап Іосіф Сямашка. Літоўская духоўная семінарыя стала праваслаўнай навучальнай установай. Праз шэсць гадоў разам з кіраўніцтвам епархіі семінарыя была пераведзеная ў Вільню, «въ самое сердце литовскаго латинства». На момант ліквідацыі ўніі жыхароў праваслаўнага веравызнання ў губерні налічвалася каля 1 тысячы. У Вільні не было аніводнай праваслаўнай прыходскай царквы, дзейнічаў толькі Свята-Духаў манастырскі храм, у 1838 г. была асвячона прыпісная да яго могілкавая царква ў імя прп. Еўфрасінні Полацкай. У 1840 г. будынак каталіцкага касцёла Святога Казіміра быў звернуты ў праваслаўную царкву, асвячоную ў імя Святога Мікалая Цудатворцы.

У такіх умовах 8 верасня 1845 г. адбылося ўрачыстае адкрыццё Літоўскай семінарыі ў Віленскім Свята-Траецкім манастыры. З той нагоды Іосіф Сямашка пісаў:

«Слава Богу! не поверите, Ваше Сиятельство, как я счастлив сегодня, у меня не обошлось без слез, и я этого не стыжусь. Если бы мне пришлось завтра умереть — с радостью сказал бы я: ныне отпущаеши раба Твоего. Владыко, церковь Православная стала в Вильне твердою и очень твердою ногою».

Як епархія, так і кансісторыя, і семінарыя павінны былі, па хадайніцтве Іосіфа Сямашкі, утрымаць свае ранейшыя назвы «Літоўскіх» без змены на «Віленскіх»,

«въ виду того практическаго неудобства, что въ Вильне уже существовали подъ названіемъ Виленских, католическія — семинарія, консисторія и епархія, а также потому, что это старое названіе напоминало, какъ о старыхъ, весьма светлыхъ страницахъ православія въ Литовской стране, такъ о недавнемъ перерожденіи уніатовъ Литовской епархіи въ православныхъ».

Семінарыі вызначылі частку жылых і дапаможных манастырскіх будынкаў і двор, у распараджэнне яе была перададзена вялікая бібліятэка манастыра. Спехам былі зробленыя ўнутраныя перабудовы і ў такім выглядзе семінарыя заставалася да 1866 г. Пасаду рэктара семінарыі прызналі мэтазгодным злучыць са званнем настаяцеля-архімандрыта Свята-Траецкага манастыра.

Навучальны працэс быў арганізаваны на аснове Статута духоўных семінарый 1840 года і па прыкладу семінарый Санкт-Пецярбургскай і Кіеўскай Навучальных акруг. Кіроўным органам Літоўскай семінарыі было Праўленне ў складзе рэктара, інспектара і эканома. Знешні кантроль за вучэбным працэсам ажыццяўляўся Санкт-Пецярбургскай Духоўнай акадэміяй. У праграму навучання былі дададзеныя медыцына, сельская гаспадарка, прыродазнаўчыя навукі, вучэнне пра рускі раскол і іншыя дапаможныя веды. Поўны курс семінарыі быў шасцігадовым і складаўся з трох двухгадовых аддзяленняў.

На ніжэйшым аддзяленні выкладаліся наступныя прадметы — у першы год: 1) катэхізічнае вучэнне; 2) пачаткі рыторыкі; 3) старажытная ўсеагульная гісторыя; 4) пачаткі алгебры і геаметрыі; 5) грэцкая мова; 6) лацінская мова. У другі год: 1) чытанне Майсеевых і гістарычных кніг Старога запавету; 2) кіраўніцтва да спазнання і ўжытку набажэнскіх кніг; 3) рыторыку і кароткае паняцце пра паэзію; 4) сярэднявечную і новую ўсеагульную гісторыю; 5) геаметрыю і пасхалію; 6) грэцкую і лацінскую мовы.

У сярэднім аддзяленні — у першы год: 1) чытанне навучальных кніг Старога запавету; 2) царкоўна-біблейская гісторыя; 3) логіка; 4) расійская грамадзянская гісторыя; 5) фізіка і прыродазнаўчая гісторыя; 6) чытанне грэцкіх пісьменнікаў з перакладам і філалагічным разборам; 7) чытанне лацінскіх пісьменнікаў з перакладам і філалагічным разборам. У другі год: 1) чытанне прароцкіх кніг; 2) святая герменеўтыка; 3) царкоўна-біблейская гісторыя; 4) прыродазнаўчая гісторыя і сельская гаспадарка; 5) працяг логікі і псіхалогіі; 6) чытанне грэцкіх пісьменнікаў з перакладам і філалагічным разборам.

У вышэйшым аддзяленні — у першы год: 1) чытанне Святога Пісьма Новага Запавету з тлумачэннем; 2) дагматычнае багаслоўе; 3) вучэнне пра веравызнанні, ерасі і расколы, у дачыненні да мясцовых і сучасных патрэб; 4) гамілетыка; 5) агульная гісторыя хрысціянскай царквы; 6) вучэнне пра царкоўныя старажытнасці і абрадаслоўе; 7) патрыстыка ці навука пра святых айцоў; 8) чытанне святых айцоў грэцкіх і лацінскіх, з разборам філалагічным, гамілетычным і багаслоўскім; 9) пачатковыя падставы медыцыны і агульнанародны лячэбнік; 10) сельская гаспадарка. У другі год: 1) чытанне некаторых частак Святога Пісьма, з дэталёвым вытлумачэннем; 2) багаслоўе маральнае; 3) вучэнне пра пасады прасвітараў прыходскіх; 4) гамілетыка, падставы царкоўных законаў і кананічнае права; 5) гісторыя расійскай царквы; 6) чытанне святых айцоў грэцкіх і 7) працяг медыцыны.

Акрамя багаслоўскіх дысцыплін вывучаліся і свецкія прадметы: заалогія, мінералогія, батаніка, асновы геалогіі, геаметрыя. Апроч гэтых агульнаабавязковых прадметаў вучні семінарыі займаліся па абедні і мовамі: габрэйскай, французскай і нямецкай. У навучальным працэсе Літоўскай духоўнай семінарыі мовы і матэматыка стаялі трохі ў цені; імі займаліся большасць вучняў толькі дзеля пераводу ў вышэйшыя класы; затое сельская гаспадарка, медыцына, багаслоўскія і царкоўна-гістарычныя навукі вывучаліся з вялікім поспехам. Вялікая ўвага надавалася практычным заняткам. Семінарысты наведвалі Віленскі музей старажытнасцяў. Падчас летніх шпацыраў выхаванцы збіралі камяні і расліны, якія сустракаліся ў наваколлі Вільні. Камяні вызначаліся па родах, а расліны засушваліся. На семінарскай зямлі сеялі розныя сарты хлеба; у гародзе разводзілі гародніну; у садзе, што належаў Траецкаму манастыру завялі пітомнік дрэваў, якія перасаджвалі і прышчаплялі; у семінарскім двары ўладкоўвалі кветнік і прыглядалі за кветкамі. Прысутнічалі ў семінарскім шпіталі пры аглядзе хворых, дзе вучыліся рабіць перавязкі. Па ўказанні доктара, складалі простыя лекі, папаўняючы невялікую семінарскую аптэчку. Пры вывучэнні геаметрыі ўпор таксама рабіўся на практычную геаметрыю: вучні з выкладчыкамі выходзілі за Вільню, мералі некаторыя месцы ў наваколлі горада, здымалі з іх планы і вылічалі пляцы іх паверхні

Віленскі Свята-Траецкі манастыр каля 1900 года

Асноўную частку навучэнцаў складалі дзеці з сем’яў духоўных асоб, якія змяшчаліся за казённы кошт. Было таксама 15 казённых вакансій для дзяцей з бедных свецкіх сем’яў. За свой рахунак вучылася прыкладна дзесяць працэнтаў ад агульнага ліку семінарыстаў. З 1853 года ўсталявалі квоту ў 50 чалавек для ліку навучэнцаў вышэйшага (багаслоўскага) аддзялення. Па сканчэнню семінарыі і выніках вучобы выпускнікам вызначаўся разрад — ад 1-га (вышэйшага) да 3-га (ніжэйшага) разраду. Яны паступалі ў Духоўныя акадэміі ці вызначаліся настаўнікамі і нагляднікамі епархіяльных Духоўных вучылішч. Лепшыя выпускнікі Семінарыі для працягу навучання накіроўваліся ў Санкт-Пецярбургскую і Маскоўскую Духоўныя Акадэміі. Колькасць навучэнцаў семінарыі ў перыяд з 1839 па 1915 год штогод у сярэднім складала 170—195 чалавек.

У 1864 г., з нагоды 25-годдзя «возсоединенія западно-русских уніатовъ съ восточной церковью» М. М. Мураўёв «ассигновалъ из контрибуціонныхъ суммъ» 60.000 рублёў на капітальную перабудову Літоўскай семінарыі. І ў 1865—1866 гг. у семінарскіх будынках адбыўся выразны рамонт. Сталовая і бібліятэчная залы, памяшканні выхаванцаў значна пашыраны, уладкаваны асобна агульныя спальні і класы. Вучні тым часам жылі ў Андрэеўскай вучэльні. У 1866 годзе былі выдалены з праграмы медыцына, сельская гаспадарка і прыродазнаўчая гісторыя, а дададзена педагогіка (як прадмет патрэбны для будучых пастыраў і настаўнікаў народа); заснавана пры семінарыі нядзельная школа.

Указам Свяшчэннага Сінода ад 27 мая 1867 года згодна новага Статута духоўныя семінарыі ставіліся ў непасрэднае вядзенне епархіяльных архірэяў. У 1872 годзе ў семінарскім навучанні адбыліся значныя змены: замест трох двухгадовых аддзяленняў былі ўведзены 6 класаў па аднаму году навучання. Былі дададзеныя новыя прадметы: асноўнае багаслоўе, філасофія, касмаграфія і трыганаметрыя. Палепшылася ўтрыманне, вучэбны матэрыял, гімнастычныя снарады і мэбля, пабудаваны шпіталь у семінарскім садзе, перабудавана лазня. Сапраўднай скарбніцай па ўсіх абласцях ведаў была фундаментальная бібліятэка духоўнай семінарыі (у 1885 годзе ў ёй налічвалася 12500 тамоў, сярод якіх былі рэдкія выданні XV—XVII ст.). У 1873 г. адкрыўся клас іканапісу.

З пачаткам Першай сусветнай вайны, у 1915 годзе Літоўская духоўная семінарыя была эвакуявана ў Разань і да 1917 года месцілася ў памяшканнях Гаўрылаўскага прытулку.

У складзе Польскай Рэспублікі

У 1919 годзе семінарыя вяртаецца ў Вільню і восенню аднаўляюцца заняткі. У выніку Польска-савецкай вайны 1919—1921 гг. Вільня апынулася ў складзе Сярэдняй Літвы, а з 1922 г. у складзе Польскай Рэспублікі. На пачатку 1920-х гг. высілкамі беларускай інтэлігенцыі і са згоды царкоўнай іерархіі ў семінарыі былі ўведзены новыя прадметы — беларуская мова, гісторыя і геаграфія Беларусі. Сярод выкладчыкаў семінарыі, якія найбольш спрычыніліся да беларусізацыі, быў яе новы рэктар Вячаслаў Багдановіч, выпускнік Кіеўскай духоўнай акадэміі, які дагэтуль займаў пасаду інспектара семінарыі. Беларуская актыўнасць у ёй падтрымлівалася дзякуючы такім выкладчыкам, як Вінцэнт Грышкевіч, Янка Станкевіч і іншыя. А першым выкладчыкам беларускай мовы семінарыі быў класік літаратуры Максім Гарэцкі . У 1923 годзе з 292 слухачоў семінарыі 221 заявілі сябе беларусамі, 63 рускімі, 7 украінцамі і 1 польскім грамадзянінам. У той жа час, 210 чалавек паведамілі, што дома размаўляюць на рускай мове, 63 па-беларуску, па аднаму назвалі роднай украінскую і польскую мовы, а 11 навучэнцаў назвалі сумесь з двух або трох моў.

Царква Святой Тройцы ў 1927 годзе

Ва ўмовах абвяшчэння аўтакефаліі Польскай праваслаўнай царквы у 1924 г. пачалася рэарганізацыя сістэмы навучання ў Віленскай духоўнай семінарыі. У першую чаргу змены датычылі пераходу ад пераважна рускай мовы навучання да польскай, але за беларусамі яшчэ заставалася права выкладання каля паловы прадметаў па-беларуску. У 1927 г. у рамках агульнадзяржаўнай школьнай рэформы Духоўныя семінарыі ў Вільні і Крамянцы былі пераўтвораны на ўзор дзяржаўных 9-гадовых гімназій з правамі сярэдняй навучальнай установы. Напалову скарацілася колькасць гадзін на багаслоўскія дысцыпліны, абавязковым прадметам стала польская мова, гісторыя і геаграфія Польшчы, а беларускамоўныя прадметы былі фактычна забаронены. Па адзнакам навучэнца той пары Яўстаха Баслыка: гэта ўжо была не Праваслаўная Духоўная семінарыя. Яна толькі намінальна насіла гэтую назву. Яна стала ў 1929—1930 гг. філіялам польскай класічнай гімназіі з польскай мовай выкладання і толькі з некаторай праваслаўнай праслойкай: царкоўны спеў, царкоўны статут, наведанне набажэнстваў і да т. п.

У 1932 годзе Інстытут Нацыянальнасцяў ацаніў узровень выкладання ў семінарыі як нізкі, прагрэс паланізацыі (нягледзячы на тое, што многія заняткі праводзіліся на польскай мове) як нязначны з-за таго, што захоўваецца прэстыж рускай мовы. У 1935—1936 навучальных гадах, паводле планаў дзяржаўных органаў і Польскай царквы, абодва бакі пагадзіліся ліквідаваць Віленскую і Крамянецкую духоўныя семінарыі і замяніць іх на адзін багаслоўскі ліцэй у Варшаве. Аднак гэты працэс не спраўдзіўся ў сувязі з пачаткам Другой сусветнай вайны.

У час Другой сусветнай вайны

Вільня ў 1939 годзе

У 1939 г. частка Віленскага края была перададзена Літве (у тым ліку і Вільня), а ў 1940 г. створаная Літоўская ССР ўвайшла ў склад СССР. Літоўская (Віленская) духоўная семінарыя спыніла сваё існаванне. У час нямецка-фашысцкай акупацыі працамі экзарха мітрапаліта Сергія у Вільні былі арганізаваныя пастырска-багаслоўскія курсы для падрыхтоўкі праваслаўных святароў як для Прыбалтыкі, так і для прыходаў, што адчыняліся ў «вызваленых ад бальшавікоў» раёнах Ленінградскай вобласці. Вясной 1944 года адбыўся першы выпуск навучэнцаў і ў тым жа годзе, пасля ўзнаўлення ў Літве савецкай улады, курсы былі зачыненыя.

У складзе СССР

У 1946 году семінарыю аднавілі, прыняўшы на першы курс 25 чалавек (з іх пяць вольных слухачоў). Але місіянерскія планы, у прыватнасці, правядзенне набажэнстваў на літоўскай мове, не ажыццявіліся, а семінарыю пад ціскам мясцовых уладаў у жніўні 1947 года закрылі, перавёўшы групу віленскіх другакурснікаў ў Жыровіцкі манастыр.

Гл. таксама

• Уніяцкая царква на Беларусі
• Праваслаўе ў Беларусі
• Заходняя Беларусь

Рэктары

• Антоній (Зубко) (1828—1836)
• Іпаліт Гамаліцкі (1836—1845)
• Платон (Гарадзецкі) (1839—1843)
• Яўсевій (Іллінскі) (31 снежня 1844—1848)
• Філарэт (Малішэўскі) (15 красавіка 1849—1851)
• Аляксандр (Дабрынін) (31 жніўня 1851—1860)
• Іосіф (Драздоў) (21 лістапада 1860—1868)
• Яўген (Шарашыла) (11 снежня 1868—1870)
• Аўгусцін (Гуляніцкі) (1870—1881)
• Анастасій (Апоцкі) (20 ліпеня 1881—1885)
• Іосіф (Сакалоў) (1885—1891)
• Алексій (Апоцкі) (22 снежня 1891 — 30 верасня 1893)
• Павел (Паспелаў) (7 кастрычніка 1893 — 19 ліпеня 1895)
• Інакенцій (Бяляеў) (28 ліпеня 1895 — 2 ліпеня 1899)
• Паладый (Дабранраваў) (29 ліпеня 1899 — 9 красавіка 1901)
• Леанід (Скабееў) (9 красавіка 1901 — 5 верасня 1903)
• Алексій (Дарадніцын) (5 верасня 1903—1904)
• Іаан (Помер) (1907—1912)
• Лаўрын (Князеў) (28 лютага 1912—1917)
• Анатоль (Сакалоў) (8 лютага 1917—1919)
• Вячаслаў Багдановіч (1919—1922)
• Філіп (Маразоў) (1922—1924)
• Антоній (Марцанка) (1924—1926)
• в.а. Мікалай Тучэмскі (снежань 1925—1940)
• Васіль Вінаградаў (1943—1944)

Інспектары

• Міхаіл (Галубовіч) (1828—1836)
• Ігнацій (Жалязоўскі) (1836—1845)
• А. Кандыдаў (1845—1851)
• Веніямін (Платонаў) (21 снежня 1851—1859)
• Іаан (Пшчолка) (1860—1862)
• Мадэст (Стральбіцкі) (31 жніўня 1862—1866)
• Мялецій (Андрыеўскі) (9 студзеня 1867—1869)
• Юстын (Палянскі) (24 красавіка 1870—1875)
• Раман Іванавіч Мядзведзь (1897—1899)
• Яўсевій (Гроздаў) (12 лістапада 1899—1903)
• Вячаслаў Васілевіч Багдановіч (16 мая 1907—1919)
• Леў Аляксандравіч Бяляўскі (1920-я гады)

Вядомыя выпускнікі

• Аляксандр (Кульчыцкі) (1823—1888) — епіскап Расійскай праваслаўнай царквы, епіскап Кастрамскі і Галіцкі
• Анатоль (Станкевіч) (1821—1903) — епіскап Расійскай праваслаўнай царквы, епіскап Калужскі і Бароўскі
• Міхаіл Восіпавіч Каяловіч (1828—1891) — расійскі гісторык, публіцыст, славянафіл
• Іаан Антонавіч Катовіч (1839—1911) — праваслаўны царкоўны дзеяч, гісторык, публіцыст, журналіст і фалькларыст
• Юльян Фаміч Крачкоўскі (1840—1903) — беларускі этнограф, фалькларыст, археограф
• Рыгор Якаўлевіч Кіпрыяновіч (1846—1915) — царкоўны гісторык, публіцыст, пісьменнік, прыхільнік школы «заходнерусізму»
• Платон Мікалаевіч Жуковіч (1857—1919) — гісторык, прафесар, член-карэспандэнт Расійскай акадэміі навук
• Апанас Вінцэнтавіч Ярушэвіч (1867—1918/1924) — беларускі грамадскі дзеяч, гісторык, педагог, прадстаўнік школы «заходнерусізму»
• Яўсевій (Гроздаў) (1868—1929) — архіепіскап Расійскай праваслаўнай царквы, Эстонскай аўтаномнай праваслаўнай царквы
• Іосіф Паўлавіч Крачатовіч (1873—1933) — архіепіскап Рускай праваслаўнай царквы, дзеяч абнаўленства
• Павел Канстанцінавіч Валынцэвіч (1875—1962) — праваслаўны святар, адзін з пачынальнікаў беларускай фатаграфіі
• Феафан (Семяняка) (1879—1937) — епіскап Рускай праваслаўнай царквы, архіепіскап Мінскі і Беларускі
• Данііл (Юзьвюк) (1880—1965) — архіепіскап Рускай праваслаўнай царквы, епіскап Пінскі і Брэсцкі
• Феадосій (Самайловіч) (1884—1968) — епіскап Рускай праваслаўнай царквы за мяжой, архіепіскап Сан-Паўльскі і Бразільскі
• Мацей Крыцук (1892—1950) — протаіерэй, свяшчэннапакутнік (кананізаваны Беларускай праваслаўнай царквой 28 кастрычніка 1999 года)
• Канстанцін (Хоміч) (1911—2000) — епіскап Рускай праваслаўнай царквы, архіепіскап Брэсцкі і Кобрынскі
• Серафім Арсеньевіч Жалязняковіч (1913—2004) — рэктар Варшаўскай праваслаўнай духоўнай семінарыі
• Віталь Міхайлавіч Баравой (1916—2008) — беларускі святар Рускай Праваслаўнай Царквы, протапрасвітар, прафесар, доктар багаслоўя, назіральнік Другога Ватыканскага сабора ад імя Рускай Праваслаўнай Царквы

Спасылкі

• Афіцыйны партал Беларускай Праваслаўнай царквы
• Мінская Духоўная семінарыя
• Православная Энциклопедия (руск.)

Літаратура

• Котовичъ Іоаннъ, прот. Историческая записка о Литовской Духовной семинаріи. — Вильна: Типографія Губернскаго Правленія, 1878. — 83 с.
• «Энцыклапедыя гісторыі Беларусі». У 6 тамах / Рэд. кал.: Г. П. Пашкоў (галоўны рэд.), М. В. Біч, Б. І. Сачанка і інш.; Маст. Э. Э. Жакевіч — г. Мінск : Выд. «Беларуская Энцыклапедыя імя Пятруся Броўкі», 1993—2003 гг. — Т. 1-6. — ISBN 5-85700-073-4.
• Историческій очеркъ состоянія Православной церкви въ Литовской епархіи за время съ 1839—1889 г. Пресвітера Н. Д. Извекова — Москва, 1899 г.
• Жизнь Іосифа Семашки, митрополита Литовскаго и Виленскаго и возсоединеніе западно-русскихъ уніатовъ с православною церковію въ 1839 г. : Съ 3-мя портретами высокопреосященнаго Іосифа / Сочиненіе Г. Я. Кипріановича. — Вильна : Типографія И. Блюмовича, 1893. — XVIII, 448 с., 3 л. портр.
• Pawluczuk U. A.: Życie monastyczne w II Rzeczypospolitej. Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku, 2007, ISBN 978-83-7431-127-4.
• M. Papierzyńska-Turek, Między tradycją a rzeczywistością. Państwo wobec prawosławia 1918—1939, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1989
• Обозный К. П. Богословские курсы в Вильно в 1942—1944 годах // Вестник церковной истории. 2008. — № 1 (9). — С. 169—178.

• На Вікісховішчы пакуль няма медыяфайлаў па тэме, але Вы можаце загрузіць іх