Забойства Муамара Кадафі

З Вікіпедыі, свабоднай энцыклапедыі

Муамар Кадафі быў забіты 20 кастрычніка 2011 года пасля завяршэння бітвы за Сірт — апошняй бітвы грамадзянскай вайны ў Лівіі.

Забойства[правіць | правіць зыходнік]

Раніцай 20 кастрычніка 2011 года атрады Нацыянальнага пераходнага савета распачалі чарговы штурм Сірта, у выніку якога ім атрымалася ўзяць горад. Пры спробе вырвацца з абложанага горада Муамар Кадафі быў узяты паўстанцамі ў палон.

НАТА апублікавала камюніке са справаздачай, згодна з якім прыкладна ў 08:30 (06:30 па Грынвічы) яго авіяцыя (самалёты ВПС Францыі) нанесла ўдары па адзінаццаці ваенным машынам арміі Кадафі, якi складалi частку вялікай калоны (прыблізна з 75 машын), што хутка рухалася па дарозе ў прыгарадзе Сірта[1]. У камюніке, у прыватнасці, гаворыцца: «Гэтыя машыны выехалі з Сірта з вялікай хуткасцю і спрабавалі расчысціць сабе шлях. Яны везлі шмат зброі і боепрыпасаў, што ўяўляла сур’ёзную пагрозу для мясцовых жыхароў»[2]. Пасля таго як удар з паветра падбіў адну з іх, «група з двух дзясяткаў транспартных сродкаў рэжыму Кадафі накіравалася з вялікай хуткасцю на поўдзень, працягваючы ўяўляць сабой сур’ёзную небяспеку. Самалёты НАТА зрабілі іх сваёй мэтай, знішчылі або пашкодзілі каля дзесятка з іх»[1]. У гэтым камюніке НАТА сцвярджае: «у момант гэтай бамбардзіроўкі ў НАТА не ведалі, што ў калоне знаходзіўся Кадафі. Дзеянні НАТА былі прадыктаваныя толькі неабходнасцю паменшыць небяспеку для мірнага насельніцтва, як гэтага патрабуе мандат ААН... НАТА не палюе за асобнымі людзьмi»[2].

Схоплены ў выніку ўзяцця Сірта экс-начальнік службы ўнутранай бяспекі генерал Мансур Дау, распавёў наступнае:

«Мы вырашылі выбрацца пасля таго, як былі акружаны, і месца перастала быць бяспечным. Мы хацелі прарвацца ў суседні раён Джарыф. Аднак пры выездзе з горада мы падвергліся магутнаму абстрэлу і былі зноў акружаны. Усе нашы машыны былі знішчаны. Нам прыйшлося падзяліцца на групы. Мы пешшу накіраваліся ў бок Джарыфа. Я быў з Кадафі і міністрам абароны. З намі была невялікая група аховы. Потым мяне параніла, і я страціў прытомнасць. Што было далей, я не ведаю[3].»

Асабісты кіроўца Кадафi Хунейш Наср распавёў: «Рэвалюцыянеры ішлі за намі. Ён не быў напалоханы, але, здаецца, ён не ведаў, што рабіць. Гэта быў першы і апошні раз, калі я яго бачыў у такім стане»[4].

Па словах Абдэля Маджыда, Кадафі быў паранены ў абедзве нагі[5]. Яго адцягнулі ў дрэнажны трубаправод, размешчаны пад дарогай, дзе ён потым і быў знойдзены баевікамі Нацыянальнага пераходнага савета[6].

Nuvola apps kaboodle.svg Вонкавыя відэафайлы
Nuvola apps kaboodle.svg Узяцце ў палон Кадафі незадоўга да яго забойства (BBC)

Паўстанцы здолелі захапіць Кадафі, пасля чаго яго адразу атачыў натоўп, якi стаў здзекавацца над ім. Людзі з крыкамі «Алах акбар!» Пачалі страляць у паветра і тыкаць аўтаматамі ў палкоўніка[7]. Апошні заклікаў да сумлення паўстанцаў, таўром іх ганьбай: «Харам алейкум ... Харам алейкум ... Ганьба вам! Вы не ведаеце граху?! »[8]. Затым Кадафі з залітым крывёй тварам павялі да аўтамабіля, дзе пасадзілі на капот.

Акрамя Кадафі, быў захоплены і яго сын Мутазім, пасля забіты пры нявысветленых абставінах. Таксама быў забіты адзін з удзельнікаў перавароту 1969 года і членаў СРК, міністр абароны і галоўнакамандуючы ўзброенымі сіламі, брыгадны генерал Абу Бакр Юніс Джабер[9]. Па некаторых дадзеных, Муамара Кадафі спрабавала вывезці з Лівіі ў Нігер група паўднёваафрыканскіх наймітаў з 19 чалавек па спецыяльна зняволеным кантракце. Авіяцыя НАТА адкрыла агонь і спыніла канвой з пазадарожнікаў, замежнікам далі магчымасць схавацца[10].

Відэазапісы апошніх хвілін жыцця Кадафі абверглі першапачатковую афіцыйную версію Нацыянальнага пераходнага савета Лівіі пра выпадковую гібелі палкоўніка ў ходзе перастрэлкі. Стала ясна, што ён быў забіты ў выніку самасуду[11].

Пацвярджэннем гэтага служаць прадстаўленыя праваабарончай арганізацыяй Human Rights Watch відэаматэрыялы, на якіх бачна, што кіраўнік Джамахірыі быў захоплены жывым, але з сур’ёзным асколачным раненнем у галаву. Відэазапісы сведчаць, што паўстанцы наносілі яшчэ жывому Кадафі шматлікія штыкавая раненні па ягадзіцах і сыпалі ў раны пясок, адначасова падтрымліваючы былога лідара за прастрэленыя ў плячах рукі[12]. Здзеку працягваліся з 9 раніцы да 12 дня па мясцовым часе, пасля чаго палоннага ў знак знявагі працягнулі за ногі па вуліцах Сірта[12]. У момант, калі скрываўленага палкоўніка нарэшце пагрузілі ў аўтамабіль для транспарціроўкі ў шпіталь, ён ужо не падаваў прыкмет жыцця.

Варта адзначыць, што шматлікія чуткі аб спробах забіць Кадафі існавалі і раней. Так, 27 чэрвеня 1980 года ў берагоў Сiцылiі пацярпеў крушэнне італьянскі пасажырскі самалёт. Усе, хто знаходзіўся на борце, 81 чалавек, у тым ліку 13 дзяцей, загінулі. Па адной з канспіратыўных тэорый, крушэнне было следствам спробы французскіх ВПС збіць самалёт, у якім ляцеў Кадафі або іншы высокапастаўлены лівіец, зычнай другога — крушэнне было следствам выбуху бомбы, закладзенай у самалёт ўдзельнікамі Чырвоных брыгад[13][14]. У 2013 годзе Вярхоўны крымінальны суд Італіі прыйшоў да высновы, што крушэнне адбылося ў выніку памылковага ракетнага ўдару з боку Ваенна-паветраных сіл Італіі і абавязаў італьянскую дзяржава выплаціць 100 млн долараў сем’ям загінулых[15]. Пры гэтым былы прэзідэнт Італіі Франчэска Касіга заявіў, што самалёт быў збіты наўмысна[16][17].

17 кастрычніка 2012 года Human Rights Watch апублікавала 50-старонкавы даклад «Смерць дыктатара: крывавая помста ў Сірце», прымеркаваны да гадавіны падзення рэжыму Кадафі. У дакладзе арганізацыя прыйшла да высновы, што новыя лівійскія ўлады не выканалі дадзенае імі абяцанне расследаваць абставіны смерці кіраўніка Джамахірыі, яго сына і дзясяткаў іх пакараных прыхільнікаў[18]. Праведзенае экспертамі групы HRW расследаванне паказала, што ў хуткім часе пасля палону Кадафі былі затрыманыя і падвергнуты жорсткім здзекаванням. Праваабаронцам удалося дакументальна пацвердзіць гібель не менш як 17 з кадафiстаў на аснове відэазапісаў, зробленых самімі паўстанцамі на камеры мабільных тэлефонаў[18].

Пасля забойства[правіць | правіць зыходнік]

Цела Муамара Кадафі, яго сына і Абу Бакр Юніс Джабера былі выстаўленыя на ўсеагульны агляд у прамысловым халадзільніку для агародніны ў гандлёвым цэнтры ў Місураце[7]. На досвітку 25 кастрычніка ўсе трое былі таемна пахаваныя ў Лівійскай пустыні[19][20]. На гэтым скончылася 42-гадовае праўленне палкоўніка Кадафі і рэвалюцыя, якую ён абвясціў пасля звяржэння манархіі ў 1969 годзе.

Пасля гібелі Муамара Кадафі ў Сірце былі апаганеныя і знішчаныя магілы маці Кадафі, яго дзядзькі і яшчэ дваіх сваякоў. Па паведамленнях алжырскай газеты «Ан-Нахар», баевікі з групоўкі «Плынь джыхаду» зруйнавалі надмагільныя пліты, выцягнулі з магіл косткі памерлых і спалілі іх. Апаганенню зведала таксама і магіла бацькі Кадафі[21].

Міжнародная рэакцыя[правіць | правіць зыходнік]

  • Даведаўшыся пра гібель Муамара Кадафі па SMS дзяржсакратар ЗША Хілары Клінтан весела засмяялася і пракаментавала гэта словамі: «Гэта добрая навіна» і «Мы прыйшлі, мы ўбачылі, ён памёр»[22]. На відэа, знятым у амерыканскім пасольстве ў Кабуле, паказаныя кадры таго, як адна з яе памагатых па імі Х’юм Абедын паказала ёй смартфон BlackBerry, на стужцы навін якога з’явілася інфармацыя аб тым, што Кадафі злоўлены, на што Клінтан адрэагавала словамі «Wow, unconfirmed reports about Gaddafi being captured.» ('Ого, непацверджанае паведамленне пра пайманне Кадафі')[23][24].
  • Упраўленне Вярхоўнага камісара ААН па правах чалавека, Міжнародная амністыя і расійскі МЗС запатрабавалі правесці дбайнае расследаванне абставінаў смерці Кадафі[25][26][27].
  • Афіцыйны прадстаўнік МЗС Ірана Рамін Мехманпараст, каментуючы смерць Кадафі, заявіў: «Дэспаты і прыгнятальнікi на працягу ўсёй гісторыі сканчалі аднолькава — ганебнай гібеллю». Паводле яго слоў, і кіраўніцтва, і простыя грамадзяне Ірана вельмі рады тым, што адбылося ў Лівіі падзеям, а «тыран» Кадафі быў асуджаны, паколькі ігнараваў правы свайго народа[28]. Аднак прэзідэнт Ахмадзінежад раскрытыкаваў знешняе ўмяшанне[29].
  • Уладзімір Пуцін назваў кадры з палонным Кадафі «жудаснымі, агіднымі сцэнамі расправы», «калі на экранах усяго свету паказалі, як яго забіваюць, усяго ў крыві. Вось гэта дэмакратыя? А хто гэта зрабіў? Беспілотнікі, у тым ліку амерыканскія, нанеслі ўдар па яго калоне. Потым па радыё праз спецпрызн, які не павінен быў быць там, на тэрыторыі, падагналі так званых апазіцыянераў і баевікоў, і знішчылі без суда і следства»[30].
  • Даведаўшыся пра забойства Муамара Кадафі, прэзідэнт Аляксандр Лукашэнка сказаў наступнае: «Здзейснена агрэсія, забіта кіраўніцтва краіны, не толькі Муамар Кадафі. Прытым, як забіта? Ну, застрэлілі б, у баі загінуў бы чалавек. Дык гэта ж з дапамогай спецслужбаў (Не думайце, што яго, кіраўніка дзяржавы, пацаны затрымалі. Як яго ахоўвалі, вы ведаеце), захоп кіраўніка краіны ажыццявілі натаўскія спецпадраздзяленнi. Над ім здзекаваліся, стралялі, параненага гвалтавалі, выкручвалі і ламалі рукі, а потым закатавалі. Горш, чым фашысты ў свой час»[31].

Завяшчанне[правіць | правіць зыходнік]

23 кастрычніка побач навінавых агенцтваў[32][33] было апублікавана завяшчанне Муамара Кадафі, датаваны 17 кастрычніка. У завяшчанні ён просіць пахаваць яго цела па ісламскім звычаю на могілках у Сірце, дзе пахаваныя яго сваякі. Таксама ён запатрабаваў ад сваіх прыхільнікаў працягваць барацьбу з «замежнымі агрэсарамі»[34].

Зноскі

  1. ↑ а б «Смерть Каддафи — конец власти страха», Новая газета (23.10.2011).(недаступная спасылка)
  2. ↑ а б НАТО говорит, что случайно попала в Каддафи: мы не охотимся за отдельными лицами(руск.), Газета.Ru (22.10.2011).
  3. ↑ Экс-глава охраны Каддафи рассказал о последних днях жизни полковника, РИА Новости (21/10/2011).
  4. ↑ Martin Chulov. Gaddafi's driver on the endgame: 'He didn't seem to know what to do'(англ.), The Guardian (26 October 2011).
  5. ↑ NTC claims capture of Gaddafi. Al Jazeera English (4 кастрычніка 2011). Архівавана з першакрыніцы 3 верасня 2012. Праверана 20 кастрычніка 2011.
  6. ↑ Каддафи умер от пулевых ранений в живот и голову, он прятался в дренажной трубе после авиаудара НАТО
  7. ↑ а б Тело Каддафи выставили на всеобщее обозрение в супермаркете. К нему очередь(руск.), NEWSru.com (22 октября 2011 г.).
  8. ↑ Последние минуты Каддафи: полковник призывал убийц одуматься, www.vesti.ru (21.10.2011).
  9. ↑ Министр обороны в правительстве Каддафи убит в боях за город Сирт, РИА Новости (20/10/2011).
  10. ↑ В последний момент вывезти Каддафи из Ливии пыталась группа южноафриканских наемников
  11. ↑ Каддафи прикончили выстрелом в голову
  12. ↑ а б Перед смертью главу Ливийского государства три часа пытали Архівавана 20 мая 2017.
  13. ↑ A. Frank Taylor. A Case History Involving Wreckage Analysis: Lessons from the Ustica investigations Архівавана 21 кастрычніка 2014.()
  14. ↑ See:
    • A. Frank Taylor (March 1995) Accident to Itavia DC-9 near Ustica, 27 June 1980: wreckage and impact information & analysis. // International Society of Air Safety Investigators Forum (Paris, October 1994), 28 (1) : 6 ff. Available on-line at: Strage di Ustica
    • A. F. Taylor (1998) The study of aircraft wreckage: the key to accident investigation. // Technology, Law and Insurance, 3 (2) : 129—147.
    • A. Frank Taylor. A Case History Involving Wreckage Analysis: Lessons from the Ustica investigations (Cranfield, Bedfordshire, England, UK: Cranfield University, 1998, revised: 2006). Available on-line at: Aviation-Safety.net Архівавана 21 кастрычніка 2014.
  15. ↑ Ustica, lo Stato risarcirà le famiglie delle vittime, Corriere della Sera (28-29 gennaio 2013).
  16. ↑ Italy reopens probe into 1980 plane crash-media Архівавана 20 кастрычніка 2014.
  17. ↑ Italy: Ustica plane crash mystery blamed on stray missile
  18. ↑ а б Доклад и видео опровергли официальную версию гибели Каддафи: HRW поведала о пытках и убийстве, News.ru (18.10.2012).
  19. ↑ Col Gaddafi 'buried in secret, desert grave at dawn', BBC (25 October 2011). Праверана 25 October 2011.
  20. ↑ Farmer, Ben. Libya: Gaddafi buried at dawn in secret desert grave as line is drawn under 42-year rule (25 October 2011). Праверана 26 October 2011.
  21. ↑ Могилы родителей Каддафи осквернили в Сирте. Взгляд.ру (8 ноября 2011). Архівавана з першакрыніцы 4 жніўня 2012. Праверана ???.
  22. ↑ Клинтон посмеялась над смертью Каддафи — США, Ливия, Каддафи — Росбалт
  23. ↑ 'Wow!': Hillary Clinton reacts as she finds out about Gaddafi’s death on BlackBerry
  24. ↑ Hillary Clinton reaction to getting news about Gaddafi
  25. ↑ ООН потребовала расследовать смерть Каддафи
  26. ↑ Правозащитники призывают расследовать смерть Каддафи
  27. ↑ Лавров: смерть Каддафи необходимо расследовать Архівавана 21 кастрычніка 2011.
  28. ↑ Иран похвалил ливийцев за устранение Каддафи
  29. ↑ Iran’s Ahmadinejad says West set to plunder Libya | Reuters Архівавана 13 кастрычніка 2015.
  30. ↑ В. Путин рассказал, как убивали М.Каддафи :: Top.rbc.ru
  31. ↑ Лукашенко об убийстве Каддафи (Видео на Youtube)
  32. ↑ Завещание Муаммара Каддафи
  33. ↑ Gaddafi: The last will and testament (англ.)
  34. ↑ В завещании Каддафи призвал сторонников продолжать борьбу и помнить «героев» // ИноСМИ

Спасылкi[правіць | правіць зыходнік]

Узята з "https://be.wikipedia.org/w/index.php?title=Забойства_Муамара_Кадафі&oldid=4291221"