Аперацыя «Саюзны абаронца»

З Вікіпедыі, свабоднай энцыклапедыі
Саюзны абаронца
Асноўны канфлікт: Грамадзянская вайна ў Лівіі (2011), Інтэрвенцыя ў Лівіі
Верталёт «Апач» ВПС Вялікабрытаніі на ўзлёце з HMS Ocean During, 29 ліпеня 2011.
Верталёт «Апач» ВПС Вялікабрытаніі на ўзлёце з HMS Ocean During, 29 ліпеня 2011.
Дата 23 сакавіка — 31 кастрычніка 2011
Месца Лівія
Вынік перамога НАТА
Праціўнікі
НАТА НАТА: Лівія:

пры падтрымцы:
 Беларусь

Камандуючыя
НАТА Шарль Бушар[15] Лівія Муамар Кадафі†
Сілы бакоў
5 600 вайскоўцаў НАТА, да 200 самалётаў, да 20 караблёў, 20 подводных лодак каля 30 000 вайскоўцаў і апалчэнцаў[2], каля 500 беларускіх ваенных саветнікаў і наймітаў[11]
Страты
1 F-15E (небаявая страта)[16], 1 беспілотнік MQ-8 збіты[17], 21-35 забітых байцоў SAS[18][19], 3 галандскіх ваеннаслужачых былі ўзяты ў палон[20]. 1 900 адзінак тэхнікі знішчаны або пашкоджаны, 600 адзінак артылерыі знішчаны або пашкоджаны, 16 адзінак авіяцыі знішчаны або пашкоджаны, каля 440 будынкаў (уключаючы грамадзянскія) знішчаны пры налётах, вялікая колькасць забітых сярод салдат рэгулярнай арміі, апалчэнцаў і мірных жыхароў[21][22].
Агульныя страты
ад 700[23] да 1 400[24] мірных грамадзян загінулі
Лагатып Вікісховішча Медыяфайлы на Вікісховішчы

Аперацыя «Саюзны абаронца» (англ.: «Unified Protector») — сумесная аперацыя НАТА і міжнароднай кааліцыі ў Лівіі. Гэта першая аперацыя НАТА супраць адной з найбуйнейшых арабскіх краін у Афрыцы, і першая не па ініцыятыве Злучаных Штатаў Амерыкі.

З лютага 2011 года ў Бенгазі, на ўсходзе Лівіі, пачаліся акцыі пратэсту супраць праўлення тагачаснага лідара Лівіі Муамара Кадафі. Дэманстрацыі пасля распаўсюдзіліся па ўсёй дзяржаве, а колькасць ахвяр з кожным днём расла. У адказ на гэта Савет Бяспекі ААН прыняў 26 лютага 2011 рэзалюцыю 1970, у якой выказаў заклапочанасць з нагоды сітуацыі, якая склалася ў краіне, і наклаў эмбарга на пастаўкі зброі ў Лівію.

Пасля прыняцця рэзалюцыі 1970, НАТА актывізавала сваю дзейнасць у Міжземным моры. Сістэма далёкага радыёлакацыйнага выяўлення і папярэджання АВАКС падавала падрабязную інфармацыю аб рухах у лівійскім паветранай прасторы[25][26]. Пасля таго, як сітуацыя ў Лівіі значна пагоршылася, 17 мая 2011 Савет Бяспекі ААН прыняў рэзалюцыю 1973, у якой асудзіў парушэнні правоў чалавека, у тым ліку адвольныя затрыманні, гвалтоўныя знікненні, катаванні і пакаранні смерцю[27]. Рэзалюцыя таксама зацвердзіла актыўныя меры, у тым ліку беспалётнаую зону, а таксама дазваляла інтэрвентам выкарыстоўваць усе неабходныя меры для «абароны грамадзянскіх асоб і населеных раёнаў».

З прыняццем рэзалюцыі Савета Бяспекі ААН некалькі членаў ААН прынялі неадкладныя ваенныя дзеянні для «абароны грамадзянскіх асоб» у рамках аперацыі «Odyssey Dawn». Гэтая аперацыя, якая не была пад камандаваннем і кантролем НАТА, была праведзена шматнацыянальнай кааліцыяй на чале са Злучанымі Штатамі Амерыкі.

31 сакавіка 2011 Альянс таксама далучыўся да аперацыі ў Лівіі і прыняў адзінае кіраванне міжнародных ваенных намаганняў. Аперацыю назвалі — «Саюзны абаронца» (англ.: «Unified Protector»).

Вайна ў Лівіі[правіць | правіць зыходнік]

Асноўны артыкул: Грамадзянская вайна ў Лівіі (2011)

Пад уплывам рэвалюцый у Тунісе і Егіпце (2010—2011)[28] супраць 42-гадовага кіравання лідара Лівійскай Арабскай Джамахірыі Муамара Кадафі пачалося паўстанне. Пратэсты перараслі з акцый пратэсту ў сілавое супрацьстаянне пасля інцыдэнту. У канцы лютага ўся Кірэнаіка апынулася ва ўладзе мяцежнікаў. Лівійскі ўрад пакінуў спробы вяртання кантролю над рэгіёнам. 26 лютага мяцежнікі абвясцілі ў Бенгазі часовы ўрад Лівіі.

Пачатак інтэрвенцыі[правіць | правіць зыходнік]

Асноўны артыкул: Інтэрвенцыя ў Лівіі

21 лютага пасол Лівіі Ібрагім Дабашы, які перайшоў на бок апазіцыі ўлады Кадафі, звярнуўся да ААН з просьбай устанавіць забарону на палёты на тэрыторыі Лівіі, каб адрэзаць Трыпалі (галоўны горад сіл Кадафі) ад паставак зброі і наймітаў, а таксама засцерагчы грамадзянскае насельніцтва ад паветраных удараў[29].

17 сакавіка Савет Бяспекі прыняў рэзалюцыю дзесяццю галасамі «за». Бразілія, Расія, Кітай, Індыя і Германія ўстрымаліся. Бразілія, Расія, Кітай і Індыя не падтрымлівалі ваенную аперацыю супраць суверэннай краіны, тады як ФРГ не хацела ўдзельнічаць у якой бы там ні было ваеннай аперацыі супраць Лівіі, але лічыла, што нешта варта рабіць[30][31][32]. Найбольш актыўнымі ў прыняцці рэзалюцыі ў тэрміновым парадку апынуліся Францыя і Вялікабрытанія, таксама ішла падтрымка ад ЗША і Лівана[33][34].

19 сакавіка ў 16:00 па GMT 19 самалётаў ВПС Францыі вылецелі ў зону Бенгазі з заяўленай мэтай «абароны насельніцтва горада ад сіл Кадафі». У 16:45 і 16:59 самалёты знішчылі некалькі адзінак бранятэхнікі[35]. У той жа дзень баявыя вылеты пачалі здзяйсняць амерыканскія і брытанскія самалёты. Абстрэл ракетамі «Тамагаўк» (114 штук) па сістэмах СПА таксама здзейснілі брытанскія і амерыканскія караблі і падлодкі[36].

Камандаванне[правіць | правіць зыходнік]

Паўночнаатлантычны альянс НАТА прыняў рашэнне аб прыняцці камандавання міжнароднай ваеннай аперацыяй ААН у Лівіі ад ЗША і ўпаўнаважыла Стратэгічнае камандаванне АУС НАТА па Еўропе на ваенныя дзеянні ў Лівіі. Камандуючым аперацыі прызначаны Вярхоўны галоўнакамандуючы аб’яднаных узброеных сіл у Еўропе Джэймс Ставрыдыс (ВМС ЗША), намеснікам вярхоўнага галоўнакамандуючага канадскі генерал Шарль Бушар (ВПС Канады), камандуючага саюзнымі ваенна-марскімі сіламі італьянскага віцэ-адмірала Рынальда Веры, а камандуючы саюзнымі ваенна-паветранымі — генерал-лейтэнант Ральф Джодыс (ВПС ЗША)[37].

Ход аперацыі[правіць | правіць зыходнік]

  • 24 сакавіка: сіламі 6 знішчальнікаў (2х Rafale і 4х Mirage 2000D) ВПС і ВМС Францыі, узброеныя ракетамі SCALP GP, праведзены налёт на лівійскую авіябазу ў 250 кіламетрах на поўдзень ад узбярэжжа Міжземнага мора[38]. Каля 14:30 CET самалётамі Rafale і Mirage 2000 у ходзе патрулявання паветранай прасторы Лівіі быў знойдзены самалёта лівійскіх ВПС Г-2 «Галеб». Адразу пасля яго прызямлення на авіябазе блізу горада Місурата ён быў знішчаны ракетай «паветра-зямля». Тым часам ВПС Нарвегіі далучыліся да аперацыі «Рассвет Адысеі» і перадалі пад аператыўнае кіраўніцтва ВПС ЗША шэсць знішчальнікаў F-16, якія базаваліся на авіябазе Суда, Крыт, Грэцыя. У той жа дзень ВМФ Вялікабрытаніі нанеслі ракетамі «Тамагаўк», запушчанымі з борта падлодкі HMS Triumph, удары па мэтам СПА Лівіі[39]. Таксама самалёты кааліцыі нанеслі бомбавы ўдар па авіябазе Себха за 620 кіламетраў на поўдзень ад Трыпалі[40].
  • 26 сакавіка: ВПС Францыі нанеслі некалькі паветраных удараў па мэтам у раёне гарадоў Эль-Зінтан і Місурата, знішчыўшы на стаянках па меншай меры 5 лёгкіх штурмавікоў Г-2 «Галеб» і два ўдарных верталётаў Мі-35.
  • 27 сакавіка: знішчальнікі F-16 ВПС Даніі знішчылі некалькі установак САУ на поўдзень ад Трыпалі. Тым часам чатыры CF-18 Hornet ВПС Канады знішчылі склад з узбраеннем ў 92 кіламетрах на поўдзень ад Місураты.
  • 28 сакавіка: знішчальнікі Panavia Tornado ВПС Вялікабрытаніі знішчылі два лівійскіх танка і дзве бронемашыны каля Місураты. На працягу раніцы самалёты ВПС Вялікабрытаніі атакавалі склады з узбраеннем каля горада Себха на поўдні Лівіі[41].
  • 29 сакавіка: цяжкаўзброены AC-130 і штурмавік A-10 Thunderbolt II уключыліся ў аперацыю «Світанак Адысеі», атакаваўшы наземныя сілы Муамара Кадафі. Акрамя таго, два бамбавіка B-1 ВПС ЗША вылецелі з авіябазы Элсварт і нанеслі ўдар па невядомых мэтам у Лівіі[42].
  • 30 сакавіка: самалёты міжнароднай кааліцыі нанеслі ўдар па калоне лівійскіх урадавых войскаў, якія надыходзялі ў напрамку горада Адждабія[43].
  • 2 красавіка: заходняя кааліцыя выпадкова нанесла авіяўдар па групе апазіцыянераў на ўсходняй ускраіне лівійскага горада Марса-эль-Брэг, знішчыўшы пры гэтым не менш за дзесяць праціўнікаў урада Кадафі[44].
  • 8 красавіка: самалёты НАТА нанеслі ракетныя ўдары па ваенных арсеналах кадафістаў. Бамбардзіроўцы падвергнуліся ваенныя склады, размешчаныя ў 15 кіламетрах на паўднёвы ўсход ад горада Зінтан. Як паведаміў адзін з жыхароў горада, у дадзеным раёне адбылося не менш за 14 выбухаў, пачаўся моцны пажар. Пасля ракетнага ўдару, нанесенай авіяцыяй НАТА, паўстанцы паспрабавалі наблізіцца да складоў, каб ацаніць вынікі бамбардзіроўкі, аднак лаяльныя Кадафі вайскоўцы не далі ім наблізіцца, адкрыўшы агонь з гранатамётаў[45].
  • 10 красавіка: авіяцыя краін НАТА падбіла 25 танкаў урадавых войскаў у Лівіі.
  • 25 красавіка: у выніку налётаў авіяцыі НАТА на Трыпалі пашкоджана рэзідэнцыя Кадафі[46].
  • 5 мая: у выніку налёту авіяцыі НАТА было знішчана некалькі верталётаў узброеных сіл Лівіі падчас іх перавозкі[47].
  • 10 мая: авіяцыя НАТА нанесла серыю ўдараў па Трыпалі. Паведамлялася, што меркаванай мэтай авіяўдараў была рэзідэнцыя Кадафі. У выніку нападаў былі пашкоджаны некалькі будынкаў, якія не маюць ваеннага прызначэння[48].
  • 20 мая: сілы НАТА нанеслі авіяўдар па 8 караблям у партах Трыпалі, Аль-Хумса і Сірта. Праз два дні авіяцыя Паўночнаатлантычнага альянсу рэалізавала авіяўдары па порце Трыпалі і па раёне Баб аль-Азіза[49].
  • 24 мая авіяцыя НАТА правяла ў Трыпалі шырокамаштабную бамбардзіроўку, паведамлялася аб мінімум 20 авіяўдараў і 150 пацярпелых. Увечары таго ж дня ў Трыпалі былі чутны выбухі ад яшчэ 6 авіяўдараў.
  • 4 чэрвеня: ВПС НАТА нанеслі авіяўдары па ўсходнім прыгарадзе Лівіі — Таджура, дзе знаходзілася ваенная база Кадафі[50].
  • 7 чэрвеня: інтэрвентамі было здзейснена каля 60 авіяналётаў на Трыпалі[51]. У гэты дзень Кадафі выступіў са зваротам да народа[52]. На наступны дзень прашлі новыя бамбардзіроўкі сталіцы[53].
  • 15 чэрвеня: пачаліся новыя бамбардзіроўкі Трыпалі[54].
  • 16 чэрвеня: заходняя кааліцыя выпадкова нанесла ўдар па сілах паўстанцаў[55].
  • 19 чэрвеня: падчас чарговай бамбардзіроўкі Трыпалі сіламі заходняй кааліцыі загінула 7 мірных жыхароў[56].
  • 1 жніўня: Нарвегія спыніла свой удзел у ваеннай аперацыі ў Лівіі.
  • 31 кастрычніка: абвешчана аб завяршэнні ваеннай аперацыі НАТА і яго саюзнікаў на тэрыторыі Лівіі.

Заўвагі[правіць | правіць зыходнік]

  1. ↑ Нарвегія завяршыла сваё ўдзелы ў ваеннай аперацыі НАТО ў Лівіі — Навіны Палітыкі. Навіны@Mail.ru Архівавана 26 сакавіка 2017.
  2. ↑ а б в «Gadhafi Asks Obama To Call Off NATO Military Campaign»// CTV News[en], 6 April 2011. Retrieved 27 August 2011.
  3. ↑ Вооружённые силы Ливии Архівавана 17 красавіка 2019.
  4. ↑ باب العزيزية بقبضة ثوار ليبيا(недаступная спасылка)
  5. ↑ Без Каддафи Ливия погрузилась в политический кризис Архівавана 5 студзеня 2012.
  6. ↑ Туареги сражаются в рядах сторонников Каддафи
  7. ↑ Псы войны
  8. ↑ а б Суд над русскими «наемниками» в Ливии возмутил Москву // RT, 5 июня 2012
  9. ↑ Пятерых сербов в Ливии повстанцы объявили снайперами-наемниками(недаступная спасылка)
  10. ↑ Военное обозрение: В Триполи задержаны 19 якобы украинских снайперов Каддафи, 7 сентября 2011
  11. ↑ а б в г На стороне Каддафи воюют белорусские партизаны(недаступная спасылка) — Комсомольская правда, 6 апреля 2011
  12. ↑ а б Источник: освобожденный из плена в Ливии белорусский военный прибыл в Минск
  13. ↑ Летало ли белорусское оружие в Ливию и Кот-д'Ивуар? Архівавана 30 лістапада 2018. — Tut.by, 2 марта 2011
  14. ↑ Белорусские снайперы защищали Каддафи в Ливии? Архівавана 24 ліпеня 2020.
  15. ↑ Canadian to lead NATO’s Libya mission — World — CBC News
  16. ↑ Американский истребитель F-15E разбился в Ливии / Forbes
  17. ↑ "U.S. Navy Drone Missing over Libya Was 'Shot Down' by Gaddafi's Forces". Daily Mail. 8 June 2011. Праверана 7 August 2011.
  18. ↑ Спецназ войск НАТО активно действует в Дамаске и Алеппо Архівавана 13 снежня 2018.
  19. ↑ Дорогой британский спецназ возвращается домой. Потери признаны «неприемлемыми»
  20. ↑ "Three Dutch Marines Captured During Rescue in Libya". BBC News. 3 March 2011. Архівавана з арыгінала 20 May 2011. Праверана 11 May 2011. {{cite news}}: Невядомы параметр |deadurl= ігнараваны (прапануецца |url-status=) (даведка)
  21. ↑ NATO — NATO and Libya: Operational Media Update, 25-Oct.-2011
  22. ↑ NATO: Gadhafi forces caught mining Misrata port — USATODAY.com
  23. ↑ Жертвы натовских бомбардировок в Ливии // «Зарубежное военное обозрение», № 1 (778), 2012. Стр. 106
  24. ↑ Цена за голову Каддафи — 3500 бойцов НАТО
  25. ↑ [1] NATO no fly zone fact sheet
  26. ↑ Traynor, Ian; Watt, Nicholas (25 March 2011). "Nato to control no-fly zone after France gives way to Turkey". London: guardian.co.uk. Праверана 5 June 2011.
  27. ↑ [2] Архівавана 19 сакавіка 2012. United Nations Security Council Resolution 1973
  28. ↑ 16.02.2011 Українська правда. Хвиля протестів докотилась до Лівії
  29. ↑ На улицах Триполи - настоящая война. vesti.ru. Праверана 30 чэрвеня 2018.
  30. ↑ "U.N. authorises no-fly zone over Libya". Al Jazeera. 2011-03-17. Праверана 2011-03-17.
  31. ↑ Mark Mardell (2011-03-17). "Libya: U.N. backs action against Colonel Gaddafi". BBC News. Праверана 2011-03-17.
  32. ↑ U.N. Security Council approves no-fly zone over Libya. CNN (17 сакавіка 2011). Архівавана з першакрыніцы 26 ліпеня 2012. Праверана 17 сакавіка 2011.
  33. ↑ "UK prepares for Libya no-fly zone". BBC News [брытанская англійская]. 2011-03-18. Праверана 2018-06-30.
  34. ↑ Sly, William Branigin, Liz (2011-03-18). "Obama demands pull-back of Libyan troops; Tripoli declares cease-fire". Washington Post [амерыканская англійская]. 0190-8286. Праверана 2018-06-30.
  35. ↑ "ВВС Франции нанесли первый удар по ливийской военной технике". РИА Новости [руская]. 20110319T1958+0300Z. Праверана 2018-06-30. {{cite news}}: Праверце значэнне даты ў: |date= (даведка)
  36. ↑ "Британская подлодка выпускает ракеты "Томагавк" по ливийским системам ПВО - Минобороны". РИА Новости [руская]. 20110320T0130+0300Z. Праверана 2018-06-30. {{cite news}}: Праверце значэнне даты ў: |date= (даведка)
  37. ↑ http://www.nato.int/nato_static/assets/pdf/pdf_2011_03/20110325_110325-unified-protector-command-control.pdf
  38. ↑ Libye : point de situation opération Harmattan n°6
  39. ↑ "British submarine launches further strikes on Libyan air defence systems". GOV.UK [англійская]. Праверана 2018-06-30.
  40. ↑ "Targets deep within Libya hit; fewer US jets used". MSNBC. March 24, 2011.
  41. ↑ March 28th Updates(недаступная спасылка). LibyaFeb17.com (28 сакавіка 2011). Архівавана з першакрыніцы 23 жніўня 2011.
  42. ↑ "Ellsworth Airmen join Operation Odyssey Dawn". Rapid City Journal. March 29, 2011.
  43. ↑ "Коалиция нанесла новый удар по наступающим войскам Каддафи". lenta.ru. Праверана 2018-06-30.
  44. ↑ Западная коалиция нанесла авиаудар по группе ливийских оппозиционеров — Новости Политики — Новости Mail.Ru Архівавана 30 мая 2015.
  45. ↑ "Авиация НАТО разбомбила военные склады сил Каддафи". lenta.ru. Праверана 2018-06-30.
  46. ↑ "Резиденция Каддафи повреждена в результате бомбардировки". lenta.ru. Праверана 2018-06-30.
  47. ↑ "Натовцы разбомбили ливийские вертолеты". lenta.ru. Праверана 2018-06-30.
  48. ↑ "Авиация НАТО нанесла новую серию ударов по Триполи". lenta.ru. Праверана 2018-06-30.
  49. ↑ "НАТО нанесло новые удары по порту Триполи". lenta.ru. Праверана 2018-06-30.
  50. ↑ "Авиация НАТО нанесла удары по Триполи". lenta.ru. Праверана 2018-06-30.
  51. ↑ "НАТО отметило день рождения Каддафи бомбардировкой Триполи". lenta.ru. Праверана 2018-06-30.
  52. ↑ "ВВС НАТО провели бомбардировку Триполи". lenta.ru. Праверана 2018-06-30.
  53. ↑ "НАТО возобновило бомбардировки Триполи". lenta.ru. Праверана 2018-06-30.
  54. ↑ "ВВС НАТО возобновили бомбардировки Триполи". lenta.ru. Праверана 2018-06-30.
  55. ↑ "НАТО призналось в ошибочном нападении на ливийских повстанцев". lenta.ru. Праверана 2018-06-30.
  56. ↑ "Ливийские власти обвинили НАТО в убийстве семи мирных жителей". lenta.ru. Праверана 2018-06-30.

Спасылкі[правіць | правіць зыходнік]

Узята з "https://be.wikipedia.org/w/index.php?title=Аперацыя_«Саюзны_абаронца»&oldid=4620857"