Перайсці да зместу

Казімір Лышчынскі

З Вікіпедыі, свабоднай энцыклапедыі
(Пасля перасылкі з К. Лышчынскі)
Казімір Лышчынскі
польск.: Kazimierz Łyszczyński
Корчак
Корчак
Род дзейнасці суддзя, філосаф, пісьменнік, ваенны
Дата нараджэння 4 сакавіка 1634(1634-03-04)[1]
Месца нараджэння
Дата смерці 30 сакавіка 1689(1689-03-30)[1] (55 гадоў)
Месца смерці
Грамадзянства
Веравызнанне атэізм
Бацька Геранім Казімір Лышчынскі[d][2]
Маці Соф’я з Бабінскіх[d]
Жонка Ядвіга з Жэляхоўскіх[d]
Альма-матар
Лагатып Вікісховішча Медыяфайлы на Вікісховішчы

Казімір Лышчынскі (4 сакавіка 1634, маёнтак Лышчыцы, Берасцейскае ваяводства ВКЛ — 30 сакавіка 1689) — мысліцель-атэіст, педагог і грамадскі дзеяч Рэчы Паспалітай.

Капэрта «375 гадоў з дня нараджэння Казіміра Лышчынскага». Мастак — Мікола Рыжы.

Біяграфія

[правіць | правіць зыходнік]

Вучыўся ў Берасцейскім езуіцкім калегіуме, скончыў Віленскую акадэмію. Прымаў удзел у маскоўскай, шведскай, турэцкай ваенных кампаніях. У 1658 уступіў у ордэн езуітаў у Кракаве, адначасова вучыўся ў Кракаве, потым у Калішы ў 4-гадовай студыі, якая рыхтавала выкладчыкаў. Выкладаў у Львове, Берасці. Працаваў настаўнікам, меў юрыдычную практыку, працуя падсудкам брэсцкага земскага суда. У 1666 выйшаў з ордэна езуітаў, ажаніўся, пераехаў у свой родавы маёнтак Лышчыцы (на Берасцейшчыне). Займаўся юрыдычнай практыкай, неаднойчы выбіраўся паслом ад шляхты Берасцейскага ваяводства на соймы ў Варшаве. Удзельнічаў таксама ў трыбунальскім судзе, быў пісарам каралеўскага суда, карыстаўся аўтарытэтам сярод шляхты. Шмат судовых спраў правёў на карысць мяшчан і шляхты, якія судзіліся з езуітамі за захопленыя землі, даўгі і інш. У сваім маёнтку адкрыў школу, вучыў дзяцей шляхты і сялян пісьму, лічэнню, выкладаў мовы і асновы навук.

Глыбока вывучаў філасофію, гісторыю, прыродазнаўства. У выніку роздумаў пра чалавека і яго боскі пачатак, Лышчынскі прыйшоў да высновы пра неіснаванне Бога, пра што пісаў у сваім трактаце, які так і назваў — «Аб неіснаванні Бога» (лац.: «De non existentia Dei»). Рукапіс кнігі выкраў агент езуітаў Ян Бжоска.

У 1687 г. царкоўны суд зняволіў Лышчынскага і прызнаў рашэнне: за цяжкае злачынства — атэізм — спаліць яго жывога на вогнішчы. Па ўласнай просьбе асуджанага кара была заменена на адсячэнне галавы. 30 сакавіка 1689 г. на плошчы Старога Мяста ў Варшаве згодна прысуду соймавага суда Рэчы Паспалітай Казімір Лышчынскі быў абезгалоўлены і спалены на вогнішчы.

Светапогляд

[правіць | правіць зыходнік]

Яго атэістычныя ідэі, заснаваныя на матэрыялістычных уяўленнях пра навакольны свет, складаюць цэлую сістэму. Паслядоўна адмаўляючы ўсе рэлігійныя ідэі, ён абгрунтавана і лагічна даказваў неіснаванне Бога, прапаведаваў сістэму ідэй, свабодную ад тэалагічных уяўленняў. Лышчынскі ўпершыню ўжыў тэрмін «атэісты». Ён прызнаваў вечнае існаванне бясконцай прыроды, якая развіваецца па сваіх законах без умяшання Бога, даў навуковае тлумачэнне сутнасці Бога.

Зноскі

  1. ↑ а б Urzędnicy Wielkiego Księstwa Litewskiego. Spisy, t. VIII, Ziemia brzeska i województwo brzeskie XIV‒XVIII wiek / пад рэд. А. Рахуба — Warszawa: 2020. — С. 143. — ISBN 978-83-65880-89-5
  2. ↑ Urzędnicy podlascy XIV―XVIII wieku: spisy / пад рэд. E. Dubas-Urwanowicz — Kórnik: Biblioteka Kórnicka, 1994. — С. 117. — 199 с. — ISBN 83-85213-16-3

Літаратура

[правіць | правіць зыходнік]
  • Чалавек і грамадства: Энцыклапедычны даведнік. — Мн.: БелЭн, 1998. ISBN 985-11-0108-7
  • Łyszczinskij L. Rod dworian Łyszczinskich. — S. Pietierburg, 1907.
  • Nowicki A. Pięć fragmentów z dzieła «De non existentia dei» Kazimierza Łyszczyńskiego (by a script from Library of Kórnik nr 443) // Euhemer. — Nr. 1. — 1957. — pp. 72-81.
  • Nowicki A. Aparatura pojęciowa rozważań Kazimierza Łyszczyńskiego (1634—1689) o religii i stosunkach między ludźmi // Euhemer, Zeszyty Filozoficzne// — Nr. 3. — 1962. — pp. 53-81.
  • Nowicki A. Studia nad Łyszczyńskim // Euhemer, Zeszyty Filozoficzne. — Nr. 4. — 1963. — pp. 22-83.
  • Nowicki A. Pięć wiadomości o Łyszczyńskim w gazecie paryskiej z roku 1689 // Euhemer, Zeszyty Filozoficzne. — Nr. 4. — 1963. — pp. 40-44.
  • Nowicki A. Sprawa Kazimierza Łyszczyńskiego na Sejmie w Warszawie w świetle rękopisu Diariusza Sejmowego, znajdującego się w Wojewódzkim Archiwum Państwowym w Gdańsku // Euhemer, Zeszyty Filozoficzne. — Nr. 4. — 1963. — pp. 23-39.
  • Nowicki A. Ateizm Kazimierza Łyszczyńskiego // Wykłady o krytyce religii w Polsce. — Warszawa 1965. — pp. 51-68.
  • Дроздов Л. М., Жуковский Д. А. Казимир Лыщинский: 330 лет загадок. Ridero. 2021. 288 с. https://ridero.ru/books/kazimir_lyshinskii_330_let_zagadok/
  • Самусік А. Ф. Постаць К. Лышчынскага ў гісторыі айчыннай адукацыі (1660-я — 1680-я гг.) // Религия и общество — 16. Могилев: МГУ имени А. А. Кулешова, 2022. С. 226—229
  • Дроздов Л. М., Жуковский Д. А. Казимир Лыщинский: самый скандальный судебный процесс в истории Беларуси. — Ridero, 2024. — 362 с.

Спасылкі

[правіць | правіць зыходнік]
Узята з "https://be.wikipedia.org/w/index.php?title=Казімір_Лышчынскі&oldid=4669999"