Худава
Вёска
Худава
Худава на карце Беларусі ±   |
Ху́дава[1] (трансліт.: Chudava, руск.: Худово) — вёска ў Крупскім раёне Мінскай вобласці. Уваходзіць у склад Акцябрскага сельсавета.
Геаграфія[правіць | правіць зыходнік]
За 27 км на паўночны ўсход ад горада і за 32 км ад чыгуначнай станцыі Крупкі на лініі Брэст — Масква, за 149 км ад Мінска, на паўднёва-заходнім беразе возера Сялява. Вёска знаходзіцца ў межах дзяржаўнага ландшафтнага заказніка «Сялява».
Транспартныя сувязі па аўтадарозе Худаўцы — Худава.
Гісторыя[правіць | правіць зыходнік]
Вядома прынамсі з канца XIV стагоддзя як «Худаво» ў Друцкім княстве, у 1378—1394 гадах друцкі князь Васіль Міхайлавіч даў паўлукно мёду з Худаўскай даніны на памін сваёй душы друцкай царкве Прычыстай Багародзіцы, пра што быў зроблены запіс на падораным ім жа гэтай жа царкве Евангеллі-Апракасе[2]. Аднак археалагічныя раскопкі не выявілі культурнага слою гэтага перыяду на месцы сучаснай вёскі. Ёсць меркаванні, што старажытнае паселішча знаходзілася на беразе возера Худавец. Аб гэтым сведчыць старажытны могільнік, знойдзены на гэтым месцы. Пазней Худавым валодалі князі Іван, Януш, Дзмітрый і Багдан Друцкія-Любецкія.
У 1546 годзе ўладанне князя Андрэя Іванавіча Друцкага-Азярэцкага, спадчына дзеда князя Івана Бабы, пазней сумесныя ўладанні князя Дзмітрыя Раманавіча Друцкага-Любецкага і іншых. У 1547 годзе сяло перайшло ў сумеснае ўладанне ўдавы князя Васіля Юр’евіча Друцкага-Талачынскага Марыі і князя Івана Раманавіча Відуніцкага (Друцкага-Любецкага). У 1559 годзе пасля смерці Марыі пераходзіць спачатку да князя Васіля Талачынскага, потым да князёў Андрэя Іванавіча Бабіча (Друцкага-Азярэцкага) і Міхаіла Андрэевіча Друцкага-Азярэцкага.
У 1562 годзе сумесная ўласнасць князёў, а таксама спадчына сястры князя Рыгора Сенскага Багдана, жонкі Васіля Міхайлавіча Корсака і яе дзяцей. 3 1563 года маёнтак Худава ва ўладанні Дзмітрыя Фёдаравіча Сапегі. Станам на 1579 год ва ўласнасці князёў Друцкіх-Сакалінскіх[3]. У 1595 годзе ўласнасць Марціна Курча. 3 1602 года цэнтр Худаўскай воласці, у складзе маёнтка Чарэя, уласнасць Льва Сапегі. Паселішча пазначана на карце Тамаша Макоўскага (1613).
У 1728 годзе сяло, уладальнікам М. Сапегам аддазена ў заставу А. Схарскаму, у графстве Чарэя Аршанскага павета. У 1761 годзе цэнтр войтаўства ў маёнтку Чарэя, уласнасць Міхала Сапегі, знаходзілася ў закладзе ў князя Ігнацыя Агінскага, дзейнічала ўніяцкая царква. Пасля ўласнасць канцлера Аляксандра Сапегі, знаходзілася ў закладзе ў пана Салагуба.
У 1793 годзе пасля другога падзелу Рэчы Паспалітай у складзе Расійскай імперыі. У сярэдзіне XIX — пачатку 20 стагоддзяў у складзе Лісічанскай воласці Сенненскага навета Магілёўскай губерні. У 1889 годзе пабудавана драўляная Ільінская царква. У 1897 годзе дзейнічалі праваслаўная царква, царкоўна-прыходская школа (у 1909 годзе 26 вучняў). У 1899 годзе пачаў працаваць дзёгцевы завод.
3 лютага да лістапада 1918 года знаходзілася пад акупацыяй германскіх войск (спалена). У 1931 годзе арганізаваны калгас «Чырвоны пуцілавец», які першапачаткова аб’ядноўваў 13 гаспадарак.
У Вялікую Айчынную вайну з 1 ліпеня 1941 года да 28 чэрвеня 1944 года акупіравана нямецка-фашысцкімі захопнікамі, якія часткова спалілі вёску і загубілі 3 мірных жыхароў. На франтах і ў партызанскай барацьбе загінулі 23 жыхары вёскі. Пасля вызвалення адбудавана. На могілках помнік на брацкай магіле 3 партызан брыгады М. П. Гудкова, якія загінулі ў 1944 годзе.
3 1950 года ў калгасе імя Леніна, пазней увайшла ў склад саўгаса (затым — калгас) «Дуброўка». 3 2004 года ў складзе КСУП «Квеціна».
Насельніцтва[правіць | правіць зыходнік]
Колькасць[правіць | правіць зыходнік]
- 2012 — 10 гаспадарак, 12 жыхароў
Дынаміка[правіць | правіць зыходнік]
- 1602 год — 30 валок зямлі, 88 дамоў
- 1728 год — 7 двароў
- 1761 год — 14 дамоў
- 1873 год — 59 жыхароў мужчынскага полу
- 1897 год — 34 двары, 233 жыхары
- 1909 год — 30 двароў, 251 жыхар
- 1918 год — вёска спалена
- 1926 год — 48 двароў, 260 жыхароў
- 1941 год — 45 двароў, 175 жыхароў
- 1941—1944 гады — вёска частаткова спалена
- 1998 год — 19 гаспадарак, 32 жыхары
- 2010 год — 14 гаспадарак, 18 жыхароў
Аб жыцці з успамінаў жыхароў[правіць | правіць зыходнік]
….После войны в Худово осталось 45 домов. И почти в каждом — вдовы и дети-сироты. Девушкам замуж выходить не за кого было.
— Моя мама впрягалась, и на ней пахали, — не без слез рассказывает сегодняшняя пенсионерка-дачница Людмила Владимировна Сахончик. — С 16 лет молодые косили, плуг на себе таскали, жали, убирали сено, лен — работали, как лошади. Это все было после войны. Родители наши работали в местном колхозе «Чырвоны пуцілавец», затем в колхозе имени Ленина, потом в колхозе и совхозе «Дубровка». Были среди местных жителей и учителя. Некоторые ходили работать под Борисов на торфзавод. В такую даль. Пока доходили, все ноги стирали. А мы, дети, поняли, что оставаться жить здесь нельзя, нужно уезжать в город. И почти все выехали, паспорта тогда выкупали всякими путями. Внуки уже здесь не рождались. А остались только наши родители, которые жили еще в войну и уже давно состарились — Якушевичи, Бокши, Лосенки, Тайниковы.
Хотя, как вспоминает Людмила Владимировна, было время, когда в деревне проживало около 80 ребят школьного возраста. Садились в лодки по четверо и — на противоположный берег, а там — в Язбовскую школу. Зимой ходили по льду. Если уж были сильные морозы, оставались в интернате или у учителей дома. Кавалеры к дамам тоже приезжали на лодках, и наоборот, местные парни плавали к девушкам из соседних деревень. Все время вплавь, вот и прозвали их «пиратами». Дискотек не было. Танцевали под гармонь, а гармонистов в деревне было много, почти в каждом доме. Ходили танцевать и в соседние деревни.
— Летом с озера не вылезали. Купались и мылись одновременно, бань-то было 2-3 на деревню. Своего рода роскошь, — смеется. — Питались рыбой, тогда ее можно было ловить без проблем и хватало всем. А еще орехами и щавелем, ягодами и грибами.
….Сторожилы рассказали интересную легенду. Оказывается, давным-давно на краю деревни стоял то ли костел, то ли собор, который утонул вместе с прихожанами — ушел под воду. Сегодня о нем напоминает одно место, где весной вырисовывается земля в виде четырех-угольника, словно от большого дома. Там лежит большой камень, это был вход или престол. Сейчас там все заросло. В другой стороне деревни, на горке стояла церковь, которую разобрали во время войны.
…Ходит автолавка. Цивилизация и до нас дошла, — шутят А. К. Лосенок и Н. П. Маковская. — У нас-то и магазина никогда не было. За покупками пешком или на лошадях добирались в соседние Докучино, Дубровку, плавали в Дубы. [4]
У культуры[правіць | правіць зыходнік]
Верш «Худово» пра вёску напісаў беларускі журналіст і пісьменнік Валерый Мікалаевіч Грышановіч.
Вядомыя асобы[правіць | правіць зыходнік]
- Уладзімір Іванавіч Тайнікаў — беларускі вясляр-байдарачнік, старшыня Федэрацыі веславання на байдарках і каноэ Мінскай вобласці.
Зноскі
- ↑ Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь: Мінская вобласць: нарматыўны даведнік / І. А. Гапоненка, І. Л. Капылоў, В. П. Лемцюгова і інш.; пад рэд. В. П. Лемцюговай. — Мн.: Тэхналогія, 2003. — 604 с. ISBN 985-458-054-7. (DJVU)
- ↑ Варонін В. Друцкія князі XIV стагоддзя // БГА. — Том 9, Сшытак 1-2 (16-17), снежань 2002. — Заўв. 45.
- ↑ AGAD, ф. 336 (ARCHIWUM ROSKIE), спр. 1
- ↑ Анна Колодинская. Пираты с полуострова// Крупский вестник, № 20, 2012. 6 марта.
Спасылкі[правіць | правіць зыходнік]
На Вікісховішчы пакуль няма медыяфайлаў па тэме, але Вы можаце загрузіць іх
