Крупкі

Горад Крупкі Сядзібны дом Сцяг Герб Краіна Беларусь Вобласць Мінская Раён Крупскі Каардынаты 54°19′50″ пн. ш. 29°08′17″ у. д. Першае згадванне 1575 Горад з 1991 Насельніцтва 8 680 чалавек (2017) Часавы пояс UTC+3 Тэлефонны код +375 1796 Паштовы індэкс 222010 Аўтамабільны код 5 Крупкі на карце Беларусі ±

Крупкі на Вікісховішчы

Кру́пкі (афіц. транс.: Krupki) — горад у Мінскай вобласці Беларусі, адміністрацыйны цэнтр Крупскага раёна, на р. Бобр. За 121 км на паўночны ўсход ад Мінска, за 6 км ад чыгуначнай станцыі Крупкі на лініі Мінск—Орша, на аўтадарозе Мінск—Масква. Насельніцтва 8 680 чал. (2017).

Назва

Выказвалася думка пра паходжанне назвы горада ад рэчкі Крупкі (Крупенiцы, Курнееўкі), якая цяпер працякае праз горад і ўпадае ў Бобр, быццам гідронім Крупка ў старабеларускай мове меў значэнне 'кароткі, незамярзалы рачны прыток', а Крупка была менавіта такой да маштабнай меліярацыі. Аўтары засноўваюць сцвярджэнне на аналогіі, на іх думку, назвы многіх паселішчаў у рэгіёне паходзіць ад гідронімаў, прыкладамі яны даюць вёскі Начу на рацэ Начы, Еленку на Еленцы, Мажаны на Можы, Свiрыдаўку на Свiрыдаўцы, Плісу на Плісе, пасёлак Бобр на Бабры. Аднак, Гістарычны слоўнік беларускай мовы ведае слова крупка ў адзіным значэнні 'дробназярністая соль'. Паходжанне ж тапонімаў трэба разглядаць паасобку і ў гістарычным кантэксце, бо зваротная з'ява -- названне ракі ад паселішча на ёй, была настолькі ж распаўсюджаная.

Гісторыя

З сяр. 16 ст. мястэчка ў Аршанскім павеце Віцебскага ваяводства ВКЛ, належалі Сангушкам. Згадваецца ў інвентары 1653 года як мястэчка Крупка ці Сангушкаў, цэнтр аднайменнага маёнтка. З 1793 у складзе Расійскай імперыі, у Сенненскім павеце. З 1919 у Віцебскай губерні, з 1923 у Аршанскім павеце. У 1924 годзе Крупкі сталі цэнтрам Крупскага раёна. У 1926 годзе ў мястэчку пражывала 2097 жыхароў. Дзейнічалі посуда-ганчарны, лесапільны, запалкавы, маслабойны заводы, швейная арцель «Перамога».

У 1933 годзе заснаваныя дрэваапрацоўчая арцель «Ударнік», льнозавод, кавальская арцель «Чырвоны молат», пякарня, МТС, агульнаадукацыйная школа, ветэрынарны тэхнікум. 20 лютага 1938 года Крупкі ўвайшлі ў склад Мінскай вобласці, а 27 верасня гэтага ж года Крупкі прысвоены статус гарадскога пасёлка. У 1939 годзе ў Крупках пражывала 3455 жыхароў. З 1 ліпеня 1941 года па 30 чэрвеня 1944 года Крупкі былі акупаваны нацысцкімі захопнікамі. 1800 жыхароў загінулі. З 1991 года — горад.

Насельніцтва

• 2006 год — 8000 чал.
• 2009 год — 7880 чал.
• 2015 год — 8602 чал.
• 2016 год — 8630 чал.
• 2017 год — 8680 чал.

Эканоміка

Прадпрыемствы дрэваапрацоўчай, харчовай, лёгкай прамысловасці. Гасцініца «Крупчанка».

Культура

• Крупскі раённы гісторыка-краязнаўчы музей
• Мастацкая галерэя імя Барыса Аракчэева

Славутасці

• Помнік Алене Фёдараўне Колесавай
• Крупскі сядзібны дом
• Свята-Мікалаеўская царква (1998)
• Касцёл Святога Юзафа (пач. XXI ст.)
• Брацкая магіла (1942)
• Брацкая магіла (1941—1944)

Гл. таксама

• Гарады Мінскай вобласці
• Гарады Беларусі

Літаратура

• Волкаў М. А. Маёнтак Сангушкаў-Крупка ў XVI–XVII стагоддзях // Гістарычна-археалагічны зборнік. 2020. Вып. 35. -- С. 117–131.
• Крупки // Туристская энциклопедия Беларуси / редкол. Г. П. Пашков [и др.]; под общ. ред. И. И. Пирожника. — Мн.: Беларуская Энцыклапедыя, 2007. — 648 с. ISBN 978-985-11-0384-9;

Спасылкі

• На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Крупкі

• Геаграфічныя звесткі па тэме Крупкі на OpenStreetMap
• Крупкі на сайце Глобус Беларусі
• Крупкі на Radzima.org

• Надвор'е ў горадзе Крупкі